گزارش ويژه: برنامه هسته اي جمهوري اسلامي و اختلاف نظر ميان اروپا و آمريكا

امير آرمين (راديو فردا): برنامه هسته اي ايران در نشست يک هفته اي هيئت مديره سازمان بين المللي انرژي اتمي مورد بررسي قرار مي گيرد. دولت آمريکا خواهان تصويب قطعنامه شديدالحني عليه ايران و نکوهش جمهوري اسلامي به خاطر قصور در اعلام برنامه هسته اي خويش است، در حالي که تهران مي گويد کمال همکاري را با سازمان بين المللي انرژي اتمي داشته است و بنابراين موضوع ايران نبايد در نشست جاري هيات مديره مطرح گردد. فريدون زرنگار، همکار ما، گزارش ويژه اي دارد در اين باره که با هم مي شنويم. فريدون زرنگار (راديو فردا): پس از امضاي پروتکل الحاقي پيمان منع گسترش سلاح هاي اتمي از سوي جمهوري اسلامي، انتظار مي رفت که حداقل به طور موقت از فشار بين المللي بر جمهوري اسلامي کاسته شود. اما پس از آن که معمر القذافي، رئيس جمهوري ليبي، اعلام کرد اين کشور فعاليت هاي هسته اي خود را متوقف خواهد کرد و همزمان اطلاعاتي در زمينه تلاش هاي جمهوري اسلامي مبني بر دستيابي ايران به فناروي هاي هسته اي و خريد اين فناوري ها از عبدالقديرخان، دانشمند پاکستاني، انتشار يافت؛ بار ديگر فشار بر روي جمهوري اسلامي شدت پيدا کرد. آژانس بين المللي انرژي اتمي هفته پيش گزارش خود را از جزئيات اجراي توافقنامه با جمهوري اسلامي منتشر کرد که در آن گفته شد ايران به همه ابهامات خود در مورد برنامه هسته ايش پاسخ نگفته است. شوراي حکام آژانس بين المللي انرژي اتمي قرار است چهار روز ديگر (18 اسفند ماه) بار ديگر در رابطه با فعاليت انرژي هسته اي ايران تشکيل جلسه دهد. اکنون و در آستانه برگزاري نشست حکام سازمان انرژي اتمي، جمهوري اسلامي که با هدف کاهش فشار ايالات متحده بر روي خود به فشار کشورهاي آلمان، بريتانيا، و فرانسه براي امضاي پروتکل الحاقي تن در داده بود، بار ديگر متهم به پنهان کردن بخشي از فعاليت هاي هسته اي و تجهيزات خود شده است. همزمان اما خبر مي رسد که بين اتحاديه اروپا و ايالات متحده آمريکا بر سر چگونگي برخورد با ايران در ارتباط با برنامه هاي هسته ايش، اختلاف نظرهايي بروز کرده است. يک مسئول آمريکايي به خبرگزاري Reuters گفته است به خاطر آن که بريتانيا، فرانسه، و آلمان ابتکار عمل را در مساله برخورد با ايران به دست گرفته اند، همه ما کمي راجع به اين موضوع دست به عصا راه مي رويم. همين مسئول مي گويد اتفاقي که افتاده اين است که بين آمريکا از يک طرف و آلمان، بريتانيا، و فرانسه شکافي ايجاد شده است که خيلي چيزها را نامعلوم مي کند. يک مقام آمريکايي به خبرگزاري Reuters گفت: ما بسيار کوشش کرديم که در جلسه آينده آژانس اعضا را به صدور قطعنامه اي تشويق کنيم که ايران را به عنوان ناقض تعهدات خود معرفي کنند. ما مي خواهيم از اروپايي ها بيشتر سختگير باشيم و ايران را به پاسخگويي کوتاهي هايش در گذشته وادار کنيم. اما يک ديپلمات اروپايي با اين رويه آمريکا هم عقيده نيست و به خبرگزاري Reuters مي گويد: اين با عقل جور در نمي آيد که ضرب الاجل هاي غيرواقع بينانه بدهيم. با اين حال همان مسئول آمريکايي به Reuters گفت: در جلسه هفته آينده آژانس بين المللي انرژي اتمي آمريکا، ليبي، و بريتانيا مي کوشند قطعنامه اي را تصويب کنند که از کوتاهي هاي ايران در شفافيت نسبت به برنامه هسته ايش سخن مي راند و زمينه را براي اقدام هاي سختگيرانه تر عليه ايران در آينده هموار مي کند. از دکتر مهران براتي، تحليلگر سياسي مقيم آلمان و عضو شوراي رهبري اتحاد جمهوري خواهان، مي پرسم: جهت گيري سياسي اتحاديه اروپا در قبال جمهوري اسلامي چه ويژگي هاي دارد و تفاوتي ميان سياست آمريکا و اين اتحاديه در برابر جمهوري اسلامي ديده مي شود؟ دکتر مهران براتي (تحليلگر سياسي و عضو شوراي رهبري اتحاد جمهوري خواهان، آلمان): حدس من بر اين است که با توجه به شرايط سياسي و اجتماعي که الان در عراق پيش آمده است، با توجه به وضع افغانستان، با توجه به اين مساله که عربستان سعودي هم در ميان مدت از ثبات کافي برخوردار نخواهد شد، و احتمالا مساله صدور نفت بستگي زياد به ثبات سياسي در ايران خواهد داشت؛ اروپايي ها هم فشار خيلي زيادي در زمينه حقوق بشر به ايران نخواهند آورد. حدس من بر اين است که براي اين ها هم در مرحله اول حل مساله امضاي پروتکل الحاقي در مورد منع گسترش سلاح هاي اتمي تعيين کننده باشد و آن چه که مربوط به آمريکا مي شود، آمريکا با اطلاعاتي که از طرف ايران داده شده است به سازمان ملل راضي نيست و حدس مي زند اين اطلاعات بخشي از آن چيزي است که بايد سازمان کنترل اتمي جهاني بداند و براي همين تا اندازه اي که رضايتش جلب بشود، به فشار به ايران ادامه خواهد داد. ولي من فکر مي کنم در سطوح کلي ميان آمريکا و اروپا الان يک تفاهم بر سر اين مساله هست که به اصطلاح فشار به جمهوري اسلامي به اين معنا که الان شرايطي که قبل از انتخابات بود با آن شرايط فشار را دامه بدهند، نيست و آمريکا الان منافعي در اين ندارد که سيستم نظامي– سياسي ايران در هم بشکند و فشار آن چنان جهاني بشود که مثلا منع خريد نفت مطرح بشود در شوراي امنيت و مسائلي از اين دست الان مورد توجه آمريکا نيست. ف.ز.: يعني شما در حقيقت آن چنان تضادي بين جهت گيري دو قاره آمريکا و اروپا در قبال جمهوري اسلامي نمي بينيد؟ دکتر مهران براتي: چرا، اين تضاد منافع در درجات گوناگون وجود دارد و در موضع گيري ها هم وجود خواهد داشت. ولي من حدسم بيشتر اين است که الان، پيش از انتخابات رياست جمهوري، حتما دفتر رياست جمهوري آمريکا و مشاورين رياست جمهوري برنامه هايي که در رابطه با مناطق مورد نظر سياست خارجي آمريکا مطرح مي کنند، به خصوص در رابطه با عراق، ايران، افغانستان، سودان، ليبي، و کشورهايي که در آن جا در گذشته به عنوان منابعي که از ان جا ترور به دنيا صادر مي شده است، ديده مي شده است، اين ها را به لحاظ تبليغاتي الان دوباره وارد کار خواهند کرد، ولي جهت سياست عموميشان در مورد ايران نيست. جهت سياست عموميشان اين است که فعلا در کوتاه و ميان مدت ايران وضعش دگرگون نشود. احتمال اين هست البته اگر در ايران ناآرامي هايي به وجود بيايد، با توجه به ناآرامي ها هم امريکا و هم اروپا سياستشان را عوض کنند. حدس هر دوي اين ها الان در اين است که خبر زيادي در ايران نخواهد شد و احتمالا سرکوب در مورد مطبوعات و در مورد بعضي از آزادي هاي اجتماعي ادامه پيدا خواهد کرد. ولي شرايط 10 سال پيش تکرار نمي شود و اين ها هم به يک نحوي با اين مساله فکر مي کنم رضايت دارند که فعلا در ايران چيزي عوض نشود. ف.ز.: دکتر هوشنگ اميراحمدي، مدير مرکز مطالعات خاور ميانه دانشگاه راتگرز نيوجرسي و رئيس شوراي آمريکاييان و ايرانيان، اما مي گويد اختلاف نظر بين اتحاديه اروپا و ايالات متحده آمريکا در ارتباط با برخورد با ايران امر تازه اي نيست. دکتر هوشنگ اميراحمدي (مدير مرکز مطالعات خاور ميانه دانشگاه راتگرز و رئيس شوراي آمريکاييان و ايرانيان در نيوجرسي): اولا مقايسه اروپا و آمريکا در رابطه با ايران زياد درست نيست. هميشه ايران با اروپا مشکل کمتري داشته است و اروپا در رابطه با مسائلي كه آمريكا با ايران داشته، با يك ديد ديگري نگاه مي كرده و هميشه مي خواسته گفتگو كند. آمريکايي ها تا اين اواخر اصولا حاضر نبودند که وارد يک گفتگو بشوند به هيچ قيمتي، مخصوصا که پشت سر اروپايي ها و همراه اروپايي ها باشند. اصولا فکر مي کردند سياستشان در قبال ايران بايد دو جانبه باشد و مشکلاتشان هم دو جانبه است. ولي بعد از جنگ با عراق مجبور شدند با اروپايي ها بر سر اين جريان مقداري همراهي کنند، يعني در جريان هسته اي ايران. بنابراين طبيعي است که آمريکايي ها يک موضع تندتري را نسبت به اروپايي ها داشته باشند و در گذشته هم اين جوري بوده است، ولي من فکر مي کنم که اين جريان در تحليل نهايي خودش را مثل گذشته حل بکند، يعني معمولا يک مقدار اروپايي ها عقب مي نشينند و يک مقدار آمريکايي ها عقب مي نشينند و بالاخره به يک موضع مشترک مي رسند که حتما در اين رابطه اين دفعه هم خواهند رسيد. آمريکايي ها اصولا فکر مي کردند که اگر بشود، بهترين مسير اين است که ايران را ببرد آدم به شوراي امنيت سازمان ملل که البته هم دفعه قبل موفق نبوده اند و هم احتمالا اين دفعه هم موفق نخواهند بود، مخصوصا که البرادعي اين اواخر حرف هاي بسيار مثبتي را در رابطه با همکاري هاي ايران با آژانس زده است و اين به اصطلاح آمريکايي ها را يک مقدار زيادي خلع سلاح کرد. ف.ز.: دکتر امير احمدي دلايل تندي سياست آمريکا در برابر جمهوري اسلامي را از جمله تاثير پذيري اين سياست از اوضاع خاورميانه مي داند. دکتر هوشنگ اميراحمدي: دلايلي که آمريکا چرا تند است و اروپا کمتر، فکر مي کنم به اصطلاح مشکلات هم دروني دولت بوش و هم مسائل منطقه است؛ اما مسائل منطقه به اين معنا که من فکر مي کنم که آمريکا بيشتر تحت تاثير دشمنان ايران در منطقه است تا اروپا. براي اين که اروپا تاثير کمتري از دشمنان ايران در منطقه مي گيرد. نکته ديگر اين است که در آمريکا يک انتخاباتي در جريان است که اعتقاد دارم دولت بوش انتظار دارد از اين جريان ايران يا در جهت مثبت و يا در جهت منفي براي انتخاب شدنش يک کمک بگيرد. حالا در جهت مثبت به اين معنا که اگر بتواند، مثلا از ايران ليبي بسازد، يعني ايران را کاملا مطيع بکند سر اين جريان و به طور کلي جريان هسته اي را با ايران حل کند، مي تواند از ايران يک بهره برداري تبليغاتي بزرگ بکند. از آن طرف اگر نتواند، آن وقت مجبور است که عکس العمل هاي شديد نسبت به ايران انجام بدهد و از آن طريق در آمريکا Popular بشود. به همين دليل من اعتقاد دارم در پروسه چند ماه آينده رابطه ايران و امريکا در ظاهر قضيه بسيار بسيار تند خواهد بود، ولي اعتقاد دارم پشت پرده صحبت هايي جهت ايجاد يک سورپريز اکتبر شکل بگيرد. حالا اين سورپريز اکتبر مي تواند همان طور که عرض کردم يک وضعيت مثبت باشد، يعني يک سازش هايي که در تحليل نهايي باعث بشود ايران يک سري امتيازاتي به آمريکا بدهد و آمريکا هم بخواهد يک سري امتيازاتي به ايران بدهد. از آن طرف اگر ايران نتواند با آمريکا کنار بيايد، من اعتقاد دارم که دولت بوش در روزهاي آخر نزديک به انتخابات آماده خواهد بود که ضربه به ايران بزند. بنابراين مي خواهم بگويم که امسال و اين چند ماه آينده هم براي آمريکا و هم براي ايران، هم ماه هاي فرصت است و هم ماه هاي خطر. برنامه هسته اي ايران در نشست يک هفته اي هيئت مديره سازمان بين المللي انرژي اتمي مورد بررسي قرار مي گيرد. دولت آمريکا خواهان تصويب قطعنامه شديدالحني عليه ايران و نکوهش جمهوري اسلامي به خاطر قصور در اعلام برنامه هسته اي خويش است، در حالي که تهران مي گويد کمال همکاري را با سازمان بين المللي انرژي اتمي داشته است و بنابراين موضوع ايران نبايد در نشست جاري هيات مديره مطرح گردد. در گزارش ويژه امشب دکتر مهران براتي، تحليلگر سياسي مقيم آلمان و عضو شوراي رهبري اتحاد جمهوري خواهان و دکتر هوشنگ اميراحمدي، مدير مرکز مطالعات خاور ميانه دانشگاه Rotgers و رئيس شوراي آمريکاييان و ايرانيان در نيوجرسي به بررسي چشم اندازهاي اين اختلاف مي پردازند.