لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۲۲:۱۷

ايران در اين هفته: مروري بر درگيري‌هاي خونين عراق و نقش جمهوري اسلامي در اين وقايع


(rm) صدا |
مهدي خلجي (راديو فردا): هفته گذشته عراق شاهد يكي از خونين ترين درگيريها از زمان سقوط صدام حسين در اين كشور بوده است. پس از كشته شدن چهار آمريكايي در فلوجه، آمريكاييها با اعلام انتقامجويي از قربانيان، هفته گذشته شهر فلوجه را محاصره كردند و هدف حملات زميني و هوايي قرار دارند. اين عمليات كه همچنان ادامه دارد، دهها كشته و زخمي برجاي گذاشته است. جك استرا، وزير امور خارجه بريتانيا، وضعيت عراق را يك سال پس از سرنگوني صدام حسين بدتر از آنچه انتظار داشته توصيف كرده است. كانون درگيريها، اعتراض هواداران مقتدي صدر به بسته شدن نشريه الحوزه و بازداشت مصطفي يعقوبي، دستيار وي بود. مقتدي صدر، اين روحاني جوان و تندرو كه از سوي قاضي عراقي به قتل سيد عبدالمجيد خويي، يكي از رهبران شيعي متهم شده، اكنون در مخفيگاه به سر مي برد. مقتدي صدر در هفته هاي اخير نشان داد كه توانايي گسترده اي براي بسيج اجتماعي، سياسي و نظامي توده عظيمي از جوانان شيعه و حتي سني براي رويارويي با نيروهاي ائتلاف دارد. احمد نقيب زاده، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران مي گويد: پديده مقتدي صدر، فرآورده ويژگيهاي خاص جامعه عراق پس از صدام حسين است. احمد نقيب زاده (استاد علوم سياسي دانشگاه تهران): پديده صدر در واقع قسمتي از جامعه شناسي افراطي حال عراق است و در آن گروههاي جوان از يك طرف و جامعه اي كه تحت ستم يك استبداد مخوف بوده، از سوي ديگر است. چنين جامعه اي اصولا وقت تامل و تفكر ندارد و گرايش شديدي هم به سوي خشونت وتندروي پيدا مي كند. اين است كه آقاي صدر توانسته است طيف وسيعي از جوانان عراق را به سوي خود جلب كند. جوانان كم تجربه كه در عين حال از ميانه روي رهبران ديگر مذهبي مانند آيت الله سيستاني خيلي دل خوشي ندارند و فكر مي كنند كه به هر صورت بايد اقدام تندي انجام داد و كاري كرد كه در خاورميانه فعلا متاسفانه طرفداران زيادي دارند. م . خ : مقتدي صدر آنگونه كه در رسانه هاي جهان بر صدر نشست، دور از انتظار بسياري از صاحبنظران بود. ماشاءلله شمس الواعظين، مشاور مركز مطالعات استراتژيك خاورميانه در تهران، مي گويد: آمريكا و هم پيمانانش پيش از حمله به عراق ارزيابي خود را از نيروهاي سياسي اين كشور برپايه نيروهاي سنتي و اپوزوسيون شناخته شده قرار دادند و از نيروهايي كه درون جامعه عراق به شكل بالقوه وجود داشتند، و در طبقه بندي هاي كلاسيك نمي گنجيدند، غافل شده بودند. ماشاءلله شمس الواعظين (مشاور مركز مطالعات استراتژيك خاورميانه، تهران): تراكمي از استبدادهايي كه رژيم صدام ايجاد كرده بود در عراق، همه اينها با سقوط صدام حسين، تراكمها و اين انباشتگي بحرانها آمد روي صحنه و ظهور كرد. ايالات متحده با نيروهاي فعال در عراق مانند انگلستان و ساير نيروهاي ائتلاف بين المللي قادر به درك نيروهاي كلاسيك عراق و وضعيت و اندازه گيريهايشان و حجمشان بودند. به ويژه اپوزوسيون مستقر در خارج از عراق. ولي قادر به فهم و درك ياخته ها و انباشتگيهاي موجود در درون عراق به دليل آنكه دسترسي آسان نبوده براي فهم اين اوضاع در درون عراق، التفات كردند به درك همان نيروهاي كلاسيك و برنامه هايشان براي دوره انتقالي با همان نيروها. م . خ : اما احمد نقيب زاده مي گويد: آمريكاييها چندان از پيدايش نيرويي چون مقتدي صدر و هوادارانش شگفت زده نشدند. زيرا در شرايطي كه تا سي ام ژوئن، زمان انتقال قدرت به عراقيها چيزي نمانده، تلاش كردند تا با ايجاد شك به جامعه، نيروهاي سياسي ناپيدا و سيال در عراق را شناسايي كنند و از دغدغه هاي آينده خود بكاهند. احمد نقيب زاده: آمريكا پيش از آنكه قدرت با بسپارد به دست نيروهاي ائتلافي، در حقيقت مي خواهد حساب نيروهاي راديكال در عراق را هم برسد به نحوي، براي اينكه اينها بعدا به هر صورت سردر خواهند آورد و مزاحمتهايي ايجاد خواهند كرد و آن موقع ديگر آمريكا در واقع نقش رسمي در جامعه عراق ندارد. ولي يك نكته را هم نبايد از ياد برد و آن هم اين كه شيعيان ظاهرا خود را مغبون مي دانند. در پيش نويس قانون اساسي كه در عراق تهيه شده است، بارها نام كردها برده شده و امتيازات خاصي به كردها دادند، در حالي كه جامعه شيعه براساس آن وسعتي كه دارد، به حق خودش نرسيده. اين يك نكته است. نكته ديگر اين است كه جامعه شيعه را كم كم طرفهاي سني راديكال داشتند متهم مي كردند به سازش با آمريكا و اين هم يك مقداري تاثير مي گذاشت روي جريان و اين كه جوانان عراقي نمي خواستند خودشان را در وضعيتي قرار دهند كه به عنوان همكاري نيروهاي آمريكايي قلمداد بشوند. اين است كه مجموعه اينها در بروز اين حادثه خيلي موثر افتاده است، ولي در هر صورت من فكر مي كنم كه اين جريان درواقع به نحوي طراحي شده است براي تصفيه حساب با نيروهاي راديكالي كه در درون جامعه عراق سر در خواهد آورد و مزاحمتهاي شديدي براي دولت موقت و دولت دائمي عراق در آينده فراهم خواهند كرد. م . خ : در اين ميان گزارشهايي از مطبوعات عربي و غربي به چشم رسيد كه خبر از پشتيباني نظامي جمهوري اسلامي ايران از گروه مقتدي صدر مي داد. مطبوعات ايتاليا برپايه گزارش سازمان امنيت اين كشور نوشتند سر نخ ناآراميهاي عراق در تهران است. احمد رافت، گزارشگر راديو فردا، رم: احمد رافت (راديوفردا، رم): سازمان امنيت خارجي ايتاليا، در گزارشي كه براي اطلاع دولت و پارلمان ارسال كرده بود در سه شنبه اين هفته، صحبت از نقش ايران در ناآراميها در عراق و بويژه در جنوب اين كشور مي كند و در اين گزارش آمده كه سرنخ آنچه در جنوب عراق مي گذرد را بايد در تهران جستجو كرد. در ادامه اين گزارش حداقل اين بخشهايي را كه بخشي از مطبوعات توانستند مخابره كنند، چون بخشيهايي مي دانيد در اين گزارشها قابل رويت نيست، صحبت از نقش حجت الاسلام حائري كه به گفته اين گزارش از سوي آيت الله خامنه اي به عراق فرستاده شده تا به سازماندهي شيعيان مخالف حضور ائتلاف بپردازد و در حقيقت به نوعي با آيت الله سيستاني مقابله كند، اشاره مي شود و همچنين اشاره به اين مساله مي شود كه در ماههاي گذشته تعداد زيادي از عناصر وابسته به سپاه پاسداران و بويژه القدس به داخل عراق نفوذ كردند و در شهرهايي چون كوفه و كربلا و شهرك صدر در حومه بغداد و نجف اينها اقامت كردند و بويژه در كربلا گفته مي شود كه ايرانيها در ماههاي اخير 2700 خانه را اجاره كردند در اين شهر. در اين گزارش سازمان امنيت خارجي ايتاليا كه وابسته به وزارت دفاع است، همچنين اشاره به اين مساله مي شود كه ايران قصد دارد كشورهايي را كه با ارسال نظاميانشان در كنار آمريكا قرار گرفته اند، چون پرتغال، اسپانيا، ايتاليا، ژاپن، لهستان، بلغارستان و غيره را مجبور كند به عقب نشيني به نوعي كه آمريكا و متحد اصليش بريتانيا در عراق دورشان خالي شود و به صورت ايزوله شوند و مجبور شوند آنها هم به نوعي عقب نشيني كنند و يا حداقل به خواستهاي گروههاي راديكال شيعه و سني تن در بدهند. م . خ : آقاي رافت آنطور كه ما جستجو كرديم در خبرگزاريهاي جهان، اين خبر مخابره نشده. بازتاب اين گزارش سازمان امنيت ايتاليا چه اندازه بوده. آيا در ميان دولتمردان ايتاليايي مثلا وزارت خارجه ايتاليا آيا واكنشي نشان داده، آيا موضعي اتخاذ كرده يا نه. احمد رافت: وزير خارجه ايتاليا، آقاي فرانكوفراتيني بلافاصله پس از اينكه اين گزارش به پارلمان و دولت ارسال شد، تلفني با آقاي خرازي گفتگو كرد. ايشان در حاشيه حضورش در مجلس براي اطلاع رساني به نمايندگان در رابطه با مساله عراق به خبرنگاران گفت كه ما از آنجايي كه مي دانيم ايران مي تواند به صورت وسيعي آنچه در عراق بخصوص در ميان شيعيان اتفاق مي افتد را تحت الشعاع قرار دهد، از ايران خواستيم كه با ما در پايان دادن به اين آشوبهاي كنوني همكاري داشته باشد و بويژه در منطقه ناصريه چون همانطور كه اطلاع داريد، در ناصريه نيروهاي ايتاليايي مستقر هستند و در روزهاي يكشنبه و دوشنبه زد و خوردهاي بسيار شديدي در اين شهر صورت گرفت كه تعدادي هم كشته به جاي گذاشت كه البته سر تعداد كشته شدگان بحث است بين ده تا چهل نفر و دوازده سرباز ايتاليايي هم زخمي شدند. و گويا در حال حاضر به نوعي در ناصريه اوضاع آرامتر شده و برخي از مفسرين ايتاليايي مي گويند كه اين آرام شدن، نتيجه همين گفتگوي تلفني است كه آقاي فراتيني با آقاي خرازي داشته. اين گزارش به طور مستقيم در سطح بين المللي نمي دانم چرا انتشار نيافته ولي در ايتاليا در روزنامه هاي مهمي چون كوريه ره دلاسرا كه پرتيراژترين روزنامه ايتاليا است و روزنامه لاستامپا كه از نظر تيراژ سومين روزنامه ايتاليايي است و همچنين بسياري ديگر انتشار يافت. در برخي روزنامه ها مانند ايل ريفورميستا كه وابسته به نخست وزير سابق ايتاليا است، در صفحه اول انتشار پيدا كرد. م . خ : دانلد رامسفلد، رسما جمهوري اسلامي را به دخالت بيجا در امور عراق متهم كرد، اما آيا واقعا حمايت از مقتدي صدر در چهارچوب منافع و استراتژيهاي بلند مدت ايران مي گنجد. ماشاءلله شمس الواعظين، مي گويد: ديدار چند ماه پيش مقتدي صدر با اكبر هاشمي رفسنجاني، رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام، نمي تواند نشانه حمايت ايران از وي باشد. ماشاءلله شمس الواعظين: اگر به صورت كلي و راهبردي نگاه كنيم، اين به سود ايران است به لحاظ بلند مدت كه نيروهاي آمريكايي و اشغالگر در عراق و در زاويه عراق محاصره شوند و مدت زمان اشغال طولاني تر بشود. اين به سود كشورهاي پيراموني من جمله ايران است، سوريه است و حتي ممكن است به يك معنا عربستان سعودي تلقي شود. اما از طرف كاربردي حول اين نكته متمركز بشود كه آيا به سود ايران است كه هم اكنون از مقتدي صدر حمايت كند، من گمان نمي كنم راهبردهاي بلند مدت ايران در عراق حول پديده اي به نام مقتدي صدر متمركز بشود، چرا كه من گمان مي كنم پديده اي به نام مقتدي صدر براي دوره انتقالي و دوره گذار عراق مفيد خواهد بود، نه دوره بلندمدت و ثبات. سياستهاي جمهوري اسلامي ايران تا كنون آنچه كه رسمي ما مي فهميم و درك مي كنيم، حول جاافتادگي همين شوراي موقت حكومتي دور مي زند. يعني اگر مثالي كه شما آورديد مقتدي صدر با تدابير امنيتي شديدي مي آيد وارد ايران مي شود با آقاي هاشمي رفسنجاني ملاقات و مذاكره مي كند، بنده از آن طرف دلايل و نشانه ها و گزارشهاي زيادي در اختيارتان مي گذارم، مبني بر اينكه شوراي موقت حكومتي عراق به اتفاق يا گروههاي از آنها در دفعات گوناگون با رهبران سياسي ايران در تهران گفتگو كردند كه درباره بسياري از مسائل حتي پيامهايي رد و بدل كردند در ارتباط با ايالات متحده و روابطش با ايران. اين نمي تواند نشانه اي از اين باشد كه بتوانيم بگوييم كه ورود مقتدي صدر با ايران و مذاكره اش با رهبران ايران، نشانه اي از همكاري اين دو باشد براي آينده. م . خ : آنچه ماشاءلله شمس الواعظين مي گويد، به معناي دوگانگي سياست خارجي جمهوري اسلامي در قبال عراق است. يعني اينكه جمهوري اسلامي در شرايط كنون از مقتدي صدر براي تضعيف نيروهاي ائتلاف در عراق حمايت مي كند، ولي سرانجام براي تشكيل دولتي با ثبات، توانايي كنار آمدن با وي را ندارد و نيروهاي سنتي تر سياسي با اين كشور حساب خواهد كرد. احمد نقيب زاده هم اين دوگانگي را تاييد مي كند. احمد نقيب زاده: تا آنجايي كه بنده اطلاع دارم، هيچ دل خوشي نسبت به آقاي صدر وجود ندارد در ايران، به ويژه كه چندين بار هم مواضع تندي نسبت به ايران گرفته و اساسا اين حركت در جهت خلاف منافع جمهوري اسلامي تفسير شده حركت مقتدي صدر. در عين حال يك نظر ديگر هم در بين حكومتگران ايران وجود دارد و آن اين است كه اگر آمريكا به راحتي و به سادگي بر مشكلات عراق فائق بيايد، آنوقت ممكن است تشويق بشود كه اين عمل را در جاهاي ديگر هم تكرار كند. اين است كه از اين زاويه احتمال دارد كه مورد تشويق يا حركتي خوشايند واضع حاكمان ايران هم باشد به اين دليل كه آمريكا درگير بشود، خب مواضعي هم كه اخيرا اعلام كردند كه اينجا ويتنام ديگري براي آمريكا خواهد بود و از ويتنام هم بدتر خواهد بود، اين نشان مي دهد كه به هر صورت آن تهديدي كه متوجه نظام سياسي ايران هست، سبب مي شود كه عده اي علاقه مند باشند كه درگيري آمريكا در عراق خيلي وسيع باشد و تا آنجايي كه ممكن است اينها پايشان در اين باتلاق فرو برود. م . خ : نيرو گرفتن مقتدي صدر دو جريان ديگر پر سابقه تر شيعي را در عراق تحت الشعاع قرار داده است. يكي آيت الله سيستاني، مرجع تقليد شيعيان و راس هرم تشيع سنتي در عراق و ديگري مجلس اعلاي انقلاب اسلامي كه اكنون در شوراي حكومتي انتقالي عراق نقش دارد. آيت الله سيستاني به عنوان رهبر ميانه روي شيعيان شناخته مي شود كه از سوي رهبران ايران هيچگاه آشكارا پشتيباني و حمايت نشده است. امروز آيت الله حسينعلي منتظري، مرجع تقليد منتقد جمهوري اسلامي در فكسي به خبرگزاري رويتر، از آيت الله سيستاني حمايت كرد و رفتار سپاه المهدي وابسته به مقتدي صدر را خلاف خواسته امام مهدي، امام دوازدهم شيعيان دانسته است. از سوي ديگر شايعاتي است مبني بر اين كه ايران تلاش مي كند رابطه حسنه ميان مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق و گروه مقتدي صدر برقرار كند و از ائتلاف آنها نيروي قدرتمندتري براي شيعيان عراق پديد آورد. خبرگزاري جمهوري اسلامي گزارش داده كه مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق تا اندازه اي موفق شده گروه صدر را متقاعد كند تا از شورش عليه نيروهاي ائتلاف دست بردارد. دكتر حامد البياتي، نماينده مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق مقيم لندن با اشاره به موانع بر سر عادي كردن اوضاع، از تلاشهاي گروه خود مي گويد. دكتر حامد البياتي (نماينده مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق، لندن): دليل ايالات متحده براي بستن اين روزنامه اين است كه روزنامه الحوزه، خبرهاي نادرست چاپ مي كرد، اما ما مي دانيم بسياري از روزنامه هايي كه اخبار كذب چاپ مي كردند، هنوز بسته نشده اند و به فعاليت خود ادامه مي دهند. ما سعي مي كنيم انتشار اين روزنامه را آزاد كنيم، با اين حال نيروهاي ائتلاف از اين كار جلوگيري مي كنند. بازداشت مصطفي اليعقوبي، معاون مقتدي صدر نيز به اختلافات دامن زد. ما تلاش مي كنيم او را آزاد كنيم، اما نيروهاي ائتلاف از آزاد كردن او خودداري مي كنند. نيروهاي ائتلاف در دستگيري مقتدي صدر پافشاري مي كنند. اين باعث ناآراميهاي بيشتري مي شود. ما به دنبال اين مي گرديم كه با آرامش اين اختلافات را حل كنيم و به دنبال راه حلي براي پايان دادن به درگيريها هستيم. م . خ : حامد البياتي درباره اتهام ايران در حمايت از مقتدي صدر، ترديد مي كند. حامد البياتي: سياست ايران اين است كه در عراق دخالت نكند. ما هيچ مدركي دال بر دخالت ايران در اين ناآراميها نديده ايم. با اين همه سخنان اكبر رفسنجاني در نماز جمعه تهران نشان داد كه ايران از گرفتار شدن آمريكا در چمبره مشكلات در عراق بسيار خشنود است. آقاي رفسنجاني در سخنان امروز خود بيش از سي دليل براي آسيب پذيري كنوني آمريكا در عراق برشمرد و ضعف آمريكا را قدرت ايران دانست. ايران كه از نظر آقاي رفسنجاني روزي بايد با آمريكا تصفيه حساب كند. صداي حجت الاسلام علي اكبر هاشمي رفسنجاني (رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام): قدرتمند شدن ايران در اين ماجراي افغانستان و عراق به خاطر اين كه آمريكا آسيب پذير شده. ما چيز زيادي اضافه نكرديم، اما آمريكاييان آسيب پذير شدند. اينها الان به عنوان يك هدف بسيار موثر در منطقه حضور دارند، البته ايران نمي خواهد ماجراجويي كند، ما بناي درگيري و دخالت نداريم. در افغانستان كمك كرديم، در عراق كمك كرديم و داريم كمك مي كنيم، ولي آمريكا آسيب پذير شده. آسيب پذيري آمريكا هم يعني قدرتمندتر شدن ايران كه خب حسابي با آمريكاييها خورده حساب داريم و بايد يك روزي اينها تصفيه بشود. م . خ : آمريكا مي گويد: آنچه در عراق پيش آمده دور از پيش بيني دولت ايالات متحده نبوده است و تا زماني كه شرايط براي استقرار دولتي دموكراتيك در اين كشور پديد نيايد، خاك عراق را ترك نخواهد كرد. در عين حال مساله مناسبات ايران و ايالات متحده در پرتوي ناآراميهاي اخير پيچيدگيهاي تازه اي مي يابد. هفته گذشته عراق شاهد يكي از خونين ترين درگيريها از زمان سقوط صدام حسين در اين كشور بود. پس از كشته شدن چهار آمريكايي در فلوجه، آمريكاييها با اعلام انتقامجويي از قربانيان، هفته گذشته شهر فلوجه را محاصره كردند و هدف حملات زميني و هوايي قرار دارند. اين عمليات كه همچنان ادامه دارد، دهها كشته و زخمي برجاي گذاشته است. در اين ميان گزارشهايي از مطبوعات عربي و غربي به چشم رسيد كه خبر از پشتيباني نظامي جمهوري اسلامي از گروه مقتدي صدر داد. در برنامه امشب ايران در هفته گذشته راديوفردا، احمد نقيب زاده، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران و ماشاءلله شمس الواعظين، مشاور مركز مطالعات استراتژيك خاورميانه در تهران، به بررسي وقايع هفته پيش در عراق و ارتباط جمهوري اسلامي با تحولات ياد شده مي پردازند. همچنين احمد رافت، گزارشگر راديوفردا در رم و نيز دكتر حامد البياتي، نماينده مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق در لندن، در اين باره اظهار نظر مي کنند.
XS
SM
MD
LG