بررسي مشكل دختران فراري در ايران، از ديد سازنده فيلم مستند «فراري» در باره خانه «ريحانه»

علي سجادي (راديوفردا): مشکل کودک آزاري، عامل اصلي فرار کودکان و نوجوانان، به خصوص دختران از خانواده است، که معضل اجتماعي دختران فراري را به وجود آورده است، موضوع يک سخنراني و نمايش فيلم بود در نيويورک از سوي خانم زيبا ميرحسيني، استاد حقوق دانشگاه لندن که در حال حاضر در دانشکده حقوق دانشگاه نيويورک New York University به تدريس مشغول است. همکار ما بهنام ناطقي از نيويورک گزارش مي‌دهد. بهنام ناطقي (راديوفردا، نيويورک): فيلم «فراري» از خانم زيباميرحسيني و همکار فيلمساز بريتانيائي او، کيم لانجيناتو، موضوع جلسه‌اي بود در نيويورک به همت گروهي از دانشجويان ايراني وعرب، که فرصتي براي پرداختن و آشنا شدن به يکي از معضلات جامعه ايران فراهم آورده بودند. خانم زيباميرحسيني، مستند ساز حقوقدان، در مصاحبه با راديوفردا مي‌گويد: زيبا ميرحسيني: (سازنده فيلم مستند «فراري»، نيويورک) مسئله دختران فراري يک مسئله‌اي است که محدود به ايران نيست. مسئله‌اي است که در تمام جوامع وجود دارد و يکي از کارهائي که ما مي‌خواستيم در ساختن اين فيلم بکنيم اين است که نشان بدهيم که به هرصورت چطور جامعه ايراني با اين مسئله برخورد مي‌کند. وقتي به آمار نگاه مي‌کنيم مي‌بينيم که هميشه تعداد دختراني که از خانه فرار مي‌کردند بيشتر از پسرها بوده، ولي جامعه هرگز اين را قبول نکرده و ساکت بوده در باره آن و سکوت بوده. به تدريج يک فضائي باز شد که مشکلات اجتماعي توانستند در روزنامه‌هاي اصلاح‌طلب مطرح بشوند، و يکي از مشکلات اجتماعي که مطرح شد، همين مسئله بچه‌هاي خياباني و دختران فراري بود؛ و مرکزي هم به نام خانه ريجانه ساخته شده. و به نظر من اين خودش يک تحول بود براي اينکه اگر يک جامعه بتواند يک مشکل را که عمق اجتماعي دارد و هميشه بوده، بازکند و به بحث بگذارد، نشان مي‌دهد که اين جامعه، جامعه پويائي است و شرم ندارد از اينکه گرفتاري‌ها يا معضلات جامعه را بپوشاند و به نظر من از اين جهت هم اين فيلم مهم است و هم بحثي که الان در روزنامه‌‌ها و مجلات و مشکلي که بچه‌ها دارند، کودک آزاري، مطرح مي‌شود، براي اينکه ما مي‌دانيم که قوانين ما الان در ايران هنوز آن حمايت را از کودک نمي‌کند، هنوز ولايت پدر روي بچه مطلق است و حتي اين پدر مي‌تواند به عنوان ولي دم بکشد او را. و در نتيجه ما به يک ساختار حقوقي و قانوني احتياج داريم که حق بچه را بشناسد و براي کودک يک نوع حريم حفاضتي در مقابل خانواده ايجاد مي‌کند و ما مي‌دانيم که آمار هم در ايران و هم در همه جاي دنيا هستند که کودک آزادي معمولا هميشه در خانواده انجام مي‌شود و هميشه کودک به وسيله پدر، برادر يا مادر يا کساني که نزديکش هستند هم مورد تجاوز قرار مي‌گيرد و هم مورد آزار قرار مي‌گيرد. ب.ن.: نام خانم زيبا ميرحسيني در اواسط دهه 1990 در مطبوعات آمريکا به عنوان سازنده فيلم مستندي مطرح شد به نام طلاق به سبک ايراني، که در آن براي نخستين بار تماشاگران را به داخل دادگاه‌هاي خانواده در جمهوري اسلامي مي‌برد و برخورد زنان خواهان طلاق با شوهران و قضات را به تصوير مي‌کشيد. کار خانم زيبا ميرحسيني به عنوان يک حقوقدان در اين فيلم استفاده از خاصيت دوربين بود براي ضبط واقعيات، به صورتي به مراتب گوياتر از صورتجسله منشي دادگاه. در فيلم «فراري» دوربين خانم ميرحسيني شاهد خصوصي‌ترين لحظه‌هاي مشاوره شخصي مددکاران اجتماعي و دختران فراري مي‌شود. خانم ميرحسيني مي‌گويد: زيبا ميرحسيني: فيلم فراري يک فيلم مستند است، مستند به قول انگليسي‌ها observational documentary مستند مشاهده‌اي است. همه چيز جلوي دوربين اتفاق مي‌افتد. فيلم مشترکي که من با همکاري «کيم لانجيناتو» فيلمساز مستقل انگليسي در سال 2000 ساختيم. در ايران فيلمبرداري شده و تمام فيلم در خانه ريحانه که يک مرکزي است براي دختران فراري که در سال 1999 تاسيس شده بود در تهران اتفاق مي‌افتد. فيلم داستان پنج دختر را که آمده‌اند به ريحانه دنبال مي‌کند و مشکلاتي که را دارند و به نوعي صداي دختران جواني است که از خانه رانده شده‌اند، مشکل خانوادگي دارند، و در عين حال، دختران جواني که براي خودشان حق قائل هستند و ظلم را نمي‌پذيرند و يک نقش جديد براي خودشان د رجامعه مي‌خواهند تعريف کنند. ب.ن.: خانم زيبا ميرحسيني، سازنده فيلم‌هاي مستند اجتماعي طلاق به سبک ايراني و فراري، مي‌گويد نمايش اين فيلم‌ها در خارج از ايران تصويري ديگر از ايران امروز در برابر بينندگان خارجي قرار مي‌دهد. زيبا ميرحسيني: ما اين فيلم را براي تلويزيون انگليس، کانال چهار Channel Four ساختيم و در آنجا نمايش داده شد و بحثي را شروع کرد و اتفاقا کساني که خارج از ايران بودند و غيرايراني بودند و با مسائل ايران آشنا نبودند، وقتي اين فيلم را مي‌ديدند برايشان جالب بود که در ايران همچنين مرکزي وجود دارد چون شما مي‌دانيد که تصويري که از ايران در خارج از ايران وجود دارد خيلي منفي است. خيلي منفي‌تر از واقعيت‌هائي است که در ايران هست. بنابراين از اين نظر براي بعضي‌ها روشنگر بود. فيلم «فراري» از خانم زيباميرحسيني و همکار فيلمساز بريتانيائي او، کيم لانجيناتو، موضوع جلسه‌اي بود در نيويورک به همت گروهي از دانشجويان ايراني وعرب، که فرصتي براي پرداختن و آشنا شدن با يکي از معضلات جامعه ايران فراهم آورده بودند. خانم زيباميرحسيني، مستند ساز حقوقدان، در مصاحبه با راديوفردا مي‌گويد: در فيلم فراري كه به تمامي در خانه ريحانه در تهران فيلمبرداري شده، مي‌خواستيم نشان دهيم که جامعه ايراني چگونه با معضل دختران فراري برخورد مي‌کند. وي مي افزايد ما به يک ساختار حقوقي و قانوني احتياج داريم که حق بچه را بشناسد و براي کودک يک نوع حريم حفاضتي در مقابل خانواده ايجاد مي‌کند.