(rm) صدا |
اردوان نيکنام (راديوفردا): در روزهاي گذشته و در جريان گسترش موج اعتراضهاي دانشجويي و شركت گردهمايي هاي ديگري از مردم در تظاهرات اعتراض آميز ضد دولتي، براساس پاره اي از گزارشها، برداشتن چادر و روسري در برخي از شهرها توسط زنان و دختران، به يكي از جنبه هاي اين گونه اعتراضها تبديل شده است. نكته اي كه از چشم ناظراني كه اوضاع ايران را دنبال مي كنند، پنهان نمانده است. از جمله روزنامه انگليسي گاردين، چند روز پيش به قلم يكي از خبرنگارانش كه به ايران سفر كرده بود، مسئله حجاب زنان را در ايران، به عنوان يك پديده اجتماعي، از جهات گوناگون مورد بررسي قرار داد.
شهران طبري: (راديو فردا، لندن): دان دلوك، خبرنگار گاردين در تهران مي نويسد روحانيون محافظه كار كه حكومت ايران را قبضه كرده اند، بارديگر كوشيدند رعايت حجاب اسلامي را كه خودشان فكر مي كنند بهترين پوشش زنان است، برزنان تحميل كنند. وي مي افزايد ولي آنها جنگي را شروع كرده اند كه از همان اول در آن بازنده اند. دلوك در ادامه مقاله خود به نقل از شيرين عبادي، حقوقدان و مدافع حقوق زنان در ايران مي گويد: با وجود اينكه جمهوري اسلامي در بسياري از موارد حقوق زنان را سلب كرد، اما تحميل حجاب و جدايي جنسي، عاملي شد كه زنان اقشار سنتي تر از خانه ها بيرون آيند و راهي عرصه اجتماعي شوند، بنابراين مسئله حجاب، راه را براي زنان باز ميكند. دكتر زيبا مشاور، استاد علوم سياسي و روابط بين الملل در دانشگاههاي ايران و بريتانيا مي گويد: اين گفته گمراه كننده است، چرا كه مبدا تاريخ تحولات و آزادي زنان، آغاز جمهوري اسلامي نيست. مبارزه زنان براي آزادي به انقلاب مشروطه و پس از آن دوران پهلوي باز مي گردد.
دكتر زيبا مشاور: ما الان تحولات را مي بينيم، يادمان مي رود اين تحولاتي كه الان مي بينيم، فقط مي تواند معني دهد اگر كه ما سالهاي اول انقلاب را به عنوان نقطه حركت، در نظر بگيريم. و مسئله زنان را در مورد تحول جامعه ايران در صد سال اخير نداريمش. اگر ما مقايسه كنيم فقط سالهاي اول انقلاب، خوب يك تحولات بسيار بسيار محدودي ديده مي شود، درواقع زنهاي ايران مثل بقيه افراد ايران، يك تحولي را دنبال كردند، از انقلاب مشروطيت به بعد. درست است كه رضا شاه به زور حجاب را برداشت، ولي در 50 ، 60 سال بعد از آن در بخشهاي قشر عظيم جامعه، نداشتن حجاب، يك مسئله عادي شد واين كمك كرد كه درجامعه بيشتر حضور داشته باشند. دومين مسئله اي كه در زمان رضا شاه و دنبال اين اتفاق افتاد، اين بود كه دانشگاهها بوجود آمد و ما براي اولين بار، زن مي بينيم كه رفته و كنار مرد در دانشگاه نشسته و خيلي از زنهاي بسيار پيشروي ايران در دهه هاي قبل از انقلاب، همه گروههايي بودند كه براي اولين دفعه دنبال تحصيل و دانشگاه رفتند. كه در زمان رضا شاه، اين براي اولين دفعه اجازه داده شد با كشف حجاب، زنها وارد جامعه شوند ويك تحول ديگري هم بعد از آن شد، آنكه در سالهاي 60 و 70، كه وضع اقتصادي ايران و امكانات اقتصادي و تحصيلي و غيره ايران، بهتر شد، هرچه اين پيشرفت كرد، تعداد زناني را كه ما مي ديديم در محيط كار، تحصيل، دانشگاه و غيره، عرض اندام مي توانستند بكنند، به مراتب زيادتر از زمانهاي قبلش بود. در نتيجه وقتي ما به وضع زن امروز در ايران نگاه مي كنيم، خيلي خيلي مهم است كه ما به تحول قبلي آنهم نگاه كنيم. يعني از جايي كه بعد از انقلاب مشروطيت شروع شد و به اينجا ختم شد و ببينيم كه اين تحول به چه صورت بود و در چه زمانهايي به جلو رفت و چه زماني به عقب رفت. ما چيزي كه زمان انقلاب ديديم، اين بود كه متعاقب انقلاب، شروع كردند حقوق اجتماعي زن را به حداقل برسانند و از آنجا شروع شده به اينجا كه ما رسيديم.
ش ط: اما دكتر زيبا مشاور معتقد است: موتوري كه تا پيش از انقلاب، پيشرفت زنان را به جلو برده بود، در آستانه انقلاب، حركت خود را ازدست داد و نتوانست زنان تمام جامعه ايران را در بر گيرد.
دكتر زيبا ميرحسيني: قبل از انقلاب، آن گفتمان زنان و مسئله زنان، بيشتر در حوزه غير مذهبي مطرح شد، يعني يك مرزبندي بين افراد مذهبي و غير مذهبي در اين مورد بود و به نظر من گفتمان غير مذهبي يا سكولار، كار خودش را كرده بود، يعني ما اگر به انقلاب مشروطيت نگاه كنيم، مي بينيم كه گفتمان غالب كه مدل مشاركت زنان شد و تهديد زنان شد و زنان را وارد عرصه اجتماع كرد، گفتمان مشروطه خواهان بود، گفتمان ليبرالها بود، و اينها كار خودشان را كردند. ولي وقتي كه در سال 1979 و سالهاي نزديك انقلاب مي رسيم، مي بينيم كه احتياج به يك گفتمان ديگري بود كه مسائل زنان را يك بعد جديد مي دهد و آن گفتمان، گفتمان مذهبي بود. يعني الان به نظر من الان مسائل زنان در ايران، به نوعي باز در چهارچوب مذهبيش، مطرح ميشد. تا اين بن بستها ايجاد ميشد، تا اين نقاط كور مشخص ميشد و بعد مي توانست يك جهش ديگري پيدا كند. به نظر من گفتمان غير مذهبي كار خودش را كرده بود و ديگر چيزي براي عرضه نداشت. مسئله زنان بايد در چهارچوب مذهبيش و فقهيش، مطرح شود. يا برايش جوابي دارند، يا ندارند. ا گر جوابي دارند و به خواسته هاي زنان در اين چهارچوب مي توان پاسخ داد، بنابراين يك اصلاحاتي مي شود ايجاد كرد، اگر نه ديگر واقعا گفتمان مذهبي به حاشيه كشانده مي شود و ارتباطش را با جامعه ازدست مي دهد، براي اينكه مردم به دنبال يك گفتمان ديگري مي روند كه خواستشان را بتواند جواب دهد.
ش ط: با اين حال وقتي حقوق زنان و حق آزادي انتخاب لباس در مقطع كنوني جامعه ايران مطرح ميشود، هردو شركت كننده راديو فردا در اين بحث، هريك به گونه اي معتقدند، مسئله حجاب از يك موضوع مذهبي به يك موضوع سياسي بدل شده كه جمهوري اسلامي را به بن بست كشانده است. دكتر زيبا مشاور معتقد است: جمهوري اسلامي نمي تواند حتي براي بقاي خود بر سر مسئله حجاب، مصالحه كند.
دكتر زيبا مشاور: فكر مي كنم نمي تواند از نظر فلسفي، و فرهنگيش و سياسيش، ببيند كه خانمها اين حجاب را كنار مي گذارند، چون حجاب درواقع سنبل حقانيت جمهوري اسلامي است. اين سيستم حكومتي بناشده، يعني در واقع حقانيتش روي اين بنا شده كه زنها جدا باشند از مردها، زنها ظاهر سنتي و باطن سنتيشان را و اخلاقيات سنتي را رعايت كنند و اين بخشي از حقانيت حكومت است، براي ادامه جمهوري اسلامي و در نتيجه اگر روزي اين چيزهايي كه ما تك و توك در شمال تهران مي بينيم، در كل جامعه مطرح شود، اين را به عنوان بزرگترين خطر براي حقانيت جمهوري اسلامي مطرح خواهد شد و چنانچه زنها تصميم بگيرند اين را وسيله سياسي قرار بدهند كه تا حالا هم مي بينيم كه تقريبا همينطوري بوده، اين مطمئنا كارآيي بسيار بسيار زيادي دارد، عليه حكومت.
ش ط: دكتر زيبا ميرحسيني، اگرچه مانند دكتر شيرين عبادي، حقوقدان ايراني در گفتگويش با روزنامه گاردين كه در ابتداي اين بحث شنيديم، نقش حجاب را در پيشرفت قشر وسيعي از زنان سنتي جامعه موثر مي خواند، اما مانند دكتر زيبا مشاور معتقد است: سياست جدايي جنسي و حجاب اسلامي، عملكرد خود را از دست داده. و اكنون زنان در سطح وسيعي از جامعه ايران، چه مدرن و چه مذهبي و سنتي، به حدي از رشد و پيشرفت رسيده اند كه اسلام سياسي، نه تنها پاسخگوي خواستهاي آنان نيست كه سد ره پيشرفتشان است.
دكتر زيبا مشاور: بسياري از موارد، سياستمداران و حقوقدانان و كساني كه قوانين را وضع مي كنند، يك نيتي دارند، ولي حاصل اين سياستها و قوانين، يك نتيجه متفاوتي مي دهد، يعني عوامل اجتماعي اينجا موثرند. بحثي كه من اينجا دارم اين است كه حالا جدا از هر نظري كه سياستمداران صدر جمهوري اسلامي داشتند، حجاب اسلامي، باعث ميشد كه زنان در عرصه عمومي، وجودشان به رسميت شناخته شود. وقتي شما زن را وارد عرصه عمومي مي كنيد، بخصوص زنهايي را كه قبلا اين امكان را نداشتند و امكان تحصيل را بهشان مي دهيد، يعني سياست عمومي اين امكان را مي دهد و در فضاي جديدي كه ما زندگي مي كنيم، در فضايي كه اصلا حقوق زن، برابري بين زن و مرد، يكي از اصول اساسي است كه در تمام جوامع درحال پذيرفته شدن است و جمهوري اسلامي هم نمي توانست جدا از اين گفتمان جهاني مسائل زن را تعريف كند. بنابراين در مجموع باعث شد كه به نفع زنان شود. ولي الان ديگر به نظر من دوران خودش را گذرانده، براي اينكه الان اين مسئله حجاب و اجبار حجاب، دارد به ضد خودش تبديل مي شود. ما الان عصيان و سركشي نسل جوان و دختران جوان را مي بينيم. جمهوري اسلامي موفق شد كه حجاب را به سر زنان كند و اين اجبار را ايجاد كند، ولي نتوانست ايده آل حجاب را جا بيندازد. ببينيد مسئله حجاب در اسلام، يك مسئله خصوصي و شخصي و ايماني است. يعني يك زن بايد معتقد باشد كه اين حجاب را انتخاب كند و هميشه هم درش عامل انتخاب هست. وقتي اين انتخاب را شما مي گيريد، بنابراين شما مسئله از يك بعد مذهبي خارج ميكنيد و وارد يك بعد سياسي مي كنيد. بعد هم درگير مسائل ديگري مي شويد و الان هم به اين صورت شده. در جريان گسترش موج اعتراضهاي دانشجويي و شرکت مردم در تظاهرات ضد حکومتي، برداشتن چادر و روسري در برخي از شهرها توسط زنان و دختران به يکي از جنبه هاي اينگونه اعتراضها بدل شد. در گزارش ويژه امشب راديوفردا دکتر زيبا مشاور، استاد علوم سياسي و روابط بين الملل در دانشگاههاي ايران و بريتانيا ودکتر شيرين عبادي، حقوقدان و مبارز حقوق زنان در تهران به اظهار نظر درباه مسئله حجاب زنان در جمهوري اسلامي به عنوان يک امر بازدارنده يا ياري رساننده مي پردازند.
