چه تحریم هایی از روز ۱۴ آبان بار دیگر اجرا می شود؟
وقتی روز ۱۳ آبان یا چهارم نوامبر در شرق آمریکا به پایان برسد، فرصت ۱۸۰ روزه کشورها و شرکت‌هایی که با ایران تجارت می‌کردند، برای کاهش این رابطه اقتصادی و رساندن آن به سقفی که تحریم‌های آمریکا معین می‌کند هم تمام می‌شود.
دومین بسته تحریمی آمریکا
حوزه‌هایی که شامل بسته دوم تحریم‌ها می‌شوند این‌ها هستند:
- بنادر و کشتیرانی و شرکت‌های مرتبط با آن
- تراکنش‌های ِ مرتبط با صنعت نفت که شامل شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران، شرکت ملی نفت‌کش ایران می‌شود
- تراکنش‌هایِ نهادهای مالی خارجی با بانک مرکزی ایران و هر نهاد مالی دیگر تحت تحریم بر اساس قانون تحریمی مجوز دفاع ملی*
- ارائه خدمات پیام‌رسانی مخصوص مالی به بانک مرکزی ایران و دیگر نهادهای مالی ایران بر مبنای قانون جامع تحریم‌ها، پاسخگویی و عدم سرمایه گذاری ایران**
- ارائه خدمات پذیره نویسی، بیمه یا بیمه اتکایی
- بخش انرژی ایران
همچنین از روز ۱۴ آبان افراد و نهادهایی که نامشان در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه داری آمریکا بوده و پس از برجام شامل تحریم نمی‌شدند، بار دیگر هدف تحریم قرار می‌گیرند. و در نهایت مجوزهای شرکت‌های آمریکایی که برای تجارت با ایران صادر شده بود نیز لغو می‌شود.
زمانی که این تحریم‌ها برقرار بود، چه تأثیری بر اقتصاد ایران داشت؟
در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما و در اوج مناقشه هسته‌ای ایران و غرب بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲، دولت پیشین آمریکا بر شدت تحریم‌ها بر ایران افزود؛ تحریم‌هایی که مهمترین منبع درآمد ایران، یعنی صنعت نفت و تراکنش‌های مالی مرتبط با آن هدف اصلی آنها بود.
آن‌طور که کاخ سفید در میانه سال ۲۰۱۲ (بیش از ۶ سال پیش) اعلام کرد ایران با آغاز فشار بیشتر تحریم‌ها میلیاردها دلار از درآمد نفتی خود را از دست داد و همه واردکنندگان نفت میزان خرید خود از ایران را به شدت کاهش دادند تا جایی که این کاهش به حدود یک میلیون بشکه در روز رسید.
در همین اعلامیه کاخ سفید به تاثیر تحریم‌ها بر ارزش پول ایران و کاهش ۳۸ درصدی ارزش ریال اشاره کرده است. در دوران اعمال این تحریم‌های گزنده که دامن‌گیر کسانی که با ایران تجارت می‌کردند هم می‌شد، بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی با جریمه‌های بسیار سنگین آمریکا مواجه شدند و از همین رو هم روند «ارزیابی بایسته» خود در زمینه ایران را به شدت پیچیده‌تر کردند تا از آن پس درگیر تحریم‌ها نشوند.
آیا استثنائاتی هم در زمینه بسته دوم تحریم‌ها در نظر گرفته شده است ؟
بر مبنای قانون مجوز دفاع ملی NDAA که فشار بر صنعت نفت ایران را تشدید کرد کشورهای وارد کننده نفت ایران باید در بازه‌های زمانی ۶ ماه یکبار، میزان قابل توجهی از واردات نفت خود را به صورت مستمر کاهش دهند.
این قانون از بهمن ماه ۱۳۹۰ اجرایی شد و وزارت خزانه‌داری آمریکا در گزارش‌های شش ماهه با بررسی میزان واردات نفت ایران توسط کشورهای هدف، میزان کاهش آنها را بررسی کرده و در صورت رعایت قانون فوق اجازه ادامه واردات در شش ماه بعد را به آن کشور می‌داد.
مقام‌های دولت آمریکا در ماه‌های گذشته هم به هدف خود در زمینه به صفر رساندن صادرات نفت ایران اشاره کرده‌اند، هم به اینکه شاید برای برخی کشورها معافیتی در زمینه خرید نفت در نظر بگیرند. فاکتورهایی مانند قیمت نفت در بازار جهانی و میزان تولیدِ سایر صادرکنندگان عمده نفت در زمینه تصمیم آمریکا تاثیرگذار خواهد بود.
چه تحریم‌هایی قبل از این برگشتند؟
در میانه مرداد ماه سال جاری، بسته اول تحریم‌های آمریکا بار دیگر بر ایران اعمال شد. این بسته بخش‌های متعددی را هدف گرفت؛ از دسترسی دولت ایران به دلار، تا تجارت طلا، خرید و دسترسی به برخی فلزات چون آلومینیوم و فولاد.
همچنین بار دیگر تحریم مبادله و خرید و فروش ریال و همچنین خرید یا تسهیلات در رابطه با استقراض دولتی بازگشت و صنعت خودروسازی ایران هم تحریم شد. برخی مجوزهای معافیت از جمله مجوز واردات اجناس ایرانی مانند فرش و مواد خوراکی به آمریکا و همچنین خرید هواپیماهای مسافربری و قطعات یدکی هم لغو شد.
آیا این دو بسته همه تحریم‌هایی است که علیه ایران اعمال می‌شوند؟
نگاهی به اظهارات مقام‌های ارشد ایالات متحده در هفته‌ها و ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که اعمال مجدد تحریم‌های سابق، تنها ابزار پیش روی دولت دونالد ترامپ نیست. آقای ترامپ خود در روز سوم آبان از اعمال تحریم‌های بیشتر علیه تهران پس از ۱۴ آبان خبر داده بود.
در ماه‌های اخیر هم بارها نام افراد و نهادهای متعددی به فهرست تحریم‌های ایالات متحده افزوده شده است. تحریم‌هایی که نه فقط به دلیل ادامه برنامه هسته‌ای ایران، بلکه به دلیل توسعه برنامه موشک‌های بالیستیک، اقدامات ایران در منطقه خاورمیانه و همچنین مسائل مرتبط با حقوق بشر اعمال شده‌اند.
مدافعان تحریم ایران می‌گویند دامنه تحریم‌ها باید گسترده‌تر شود. از جمله پیشنهادها برای تحریم این است که مقام‌های ارشد بیشتری به فهرست تحریم‌ها افزوده شوند، سیستم ماهواره‌ای ایران برای تأثیر بر عملکرد صدا و سیما تحریم شود و خطوط هواپیمایی ایران‌ایر و نام بانک‌های بیشتری به فهرست طولانی تحریم‌ها افزوده شوند.