ارتداد، حكمي سياسي براي يك طرفدار اسلام منهاي روحانيت: بررسي حكم اعدام دادگاه همدان عليه آغاجري

مهدي خلجي حکم ارتداد، در تاريخ اديان، به معناي حذف رقيب و کنشي سياسي بوده است. تاريخ نگاران دين مي گويند، حکم ارتداد اغلب زماني صادر مي شده که يا حکومت، ديني بوده يا عالمان ارتباط نزديکي با حاکمان داشته اند. زماني که دين داران از قدرت دنيايي بهره مند نبوده اند، از اهرم ارتداد استفاده نمي کرده اند. هاشم آغاجري، استاد دانشگاه و عضو سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، آخرين نمونه متهمان به ارتداد در ايران است که به اعدام، زندان، تبعيد، تازيانه و محروميت از تدريس در دانشگاه محکوم شده است. گفته شده که اين حکم به سبب يک سخنراني است که آقاغ آغاجري در آن به پيامبر، امامان شيعه و مراجع تقليد دشنام داده است. در فقه شيعه دشنام دادن به پيامبر و امامان، مسلمان را از دين خود خارج مي کند و به ارتداد مي انجامد و حکم ارتداد در اسلام قتل است. آقاي آغاجري عضو سازماني بوده که نقشي کليدي در رهبري اصلاحات در ايران دارد و از هواداران اصلي دولت محمد خاتمي رييس جمهوري به شمار مي آيد. سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي در يکي دو سال اخير زير حمله شديد محافظه کاران قرار داشت تا آن جا که امير محبيان نويسنده روزنامه محافظه کار رسالت صريحاً نوشت که اين سازمان بايد از عرصه سياسي حذف شود. سخنراني هاشم آغاجري در همدان فرصت خوبي بود براي اين که جامعه مدرسين حوزه علميه قم که نهادي وابسته به رهبر جمهوري اسلامي است، اعلام کند که سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي مشروعيت ديني ندارد و بايد متدينان از همکاري با آن پرهيز کنند. با اين همه، محکوم کردن هاشم آغاجري احتمالاً به خاطر محتواي سخنراني او نيز هست. آقاي آغاجري در سخنان خود از پروتستانتيسم اسلامي سخن گفته است. پروتستانتيسم آن گونه که خود او مي فهمد بي نيازي از روحانيت در فهم و دريافت دين است. اين همان سخن جنجال برانگيز علي شريعتي نويسنده دهه چهل و پنجاه ايران در هواداري از اسلام منهاي روحانيت است. بسياري از مراجع تقليد و علماي زمانه علي شريعتي را تکفير و او را به ارتداد متهم کردند. در اسلام، روحانيت به منزله سازمان اداري منظم، مانند کليسا در مسيحيت وجود ندارد و هيچ شخص يا نهادي نماينده همه روحانيت نيست. اما اين بدان معنا نيست که نوعي حس صنفي نيرومند، روحانيان را به هم پيوند نمي دهد و منسجم نمي کند. روحانيان نشان داده اند که همواره در برابر سخناني که نهاد روحانيت يا رفتار آن را تهديد و نقد مي کند، موضع شديدي گرفته اند. دفاع از اصل روحانيت به روحانيان طرفدار نظام يا منتقد نظام، سنتي يا نوگرا اختصاص ندارد. وقتي هاشم آغاجري به ارتداد متهم شد، آيت الله منتظري و آيت الله طاهري اصفهاني که هر دو از منتقدان نظام هستند گفتند که در سخن وي چيزي که به معناي دشنام دادن به پيامبر باشد نيافتند، در عين حال از آقاي آغاجري خواستند که به خاطر پاره اي از تعبيرهايي که به کار برده بود معذرت خواهي کند. آقاي آغاجري در بخشي از سخنراني خود گفته بود که مگر مردم ميمون هستند که تقليد کنند. بنابر آمارهاي رسمي و منتشر شده، بيش از هشتاد درصد جوانان در ايران باور دارند اسلام آن چيزي نيست که روحانيان مي گويند. روحانيت مرجعيت فکري و پايگاه اجتماعي خود را در ميان جوانان از دست داده است. طبق همين آمارها، روشنفکران ديني و استادان دانشگاه در پاسخ گويي به مسائل اعتقادي و ديني جوانان جايگزين روحانيت شده اند. بنابراين صدور حکم ارتداد و اعدام براي يک استاد دانشگاه و طرفدار اسلام منهاي روحانيت مي تواند نشانه اي از تلاش براي جلوگيري از افول اقتدار اجتماعي روحانيت باشد. حکم ارتداد و کشتن يک نفر به خاطر عقيده اش، عملي کاملاً سياسي است اما اگر در دوران قديم اين کار موجب طرد کامل مرتد از جامعه مومنان مي شد، در دنياي امروز به شهرت و آوازه عالم گير وي مي انجامد و پشتيباني همه نهادها يا شخصيت هاي طرفدار حقوق بشر را در داخل و خارج کشور برمي انگيزد. صدور حکم ارتداد در جهان امروز، خود، مشروعيت آن نظام سياسي را تهديد مي کند.