آثار هنرمند شیعه «طیب مهتا» رکورد قیمت نقاشی معاصر هند در حراج های بین المللی را شکست

برای نخستین بار در تاریخ هنر معاصر هند، اثر مدرن یک نقاش زنده هندی در حراجی در لندن به مبلغ بیش از یک میلیون و 500 هزار دلار فروش رفت، اما خالق این اثر، هنرمند 80 ساله شیعه، طیب مهتا Tyeb Mehta که در فقر نسبی در یک محله شلوغ حومه بمبئی زندگی می‌کند، به خبرنگار نیویورک تایمز گفت بالارفتن قیمت بین‌المللی آثار خود را هر چند خوشحال‌کننده، ولی بی‌معنی می‌داند. منتقد هندی که نمایشگاهی از مرور بر آثار مهتا را در موزه هنر مدرن دهلی نو ترتیب می دهد اعتقاد دارد هنر او از فرهنگ مذهب شبیعه به خصوص خشونت و شهادت تاثیر دارد هر چند تجربه خشونت در جریان تجریه شبه قاره در سال 1947 منشاء اصلی تاثیرپذیری تاریخی او است. بهنام ناطقی (رادیوفردا، نیویورک): یک نقاشی مدرن به نام ماهیساسورا Mahisasura که نقاش معاصر شیعه‌مذهب هندی طیب مهتا در سال 1979 یعنی 26 سال پیش کشیده است، در حراج موسسه کریستی در نیویورک به مبلغ یک میلیون و 580 هزار دلار به فروش رسید که بیشترین بهائی است که تاکنون یک مجموعه‌دار برای یک اثر از یک نقاش زنده هندی پرداخته است و نخستین باری است که قیمت یک نقاشی معاصر هندی از یک میلیون دلار بالا زد. این نقاشی گاومیش اسطوره‌ای هند را نشان می‌دهد. پنج سال پیش، طلایه‌دار افزایش قیمت نقاشی‌های مدرن هند در بازارجهانی نیز اثر دیگری از آقای مهتا بود به نام جشن که به مبلغ 300 هزار دلار فروش رفت. محور اصلی کار او جدائی هند از پاکستان است در سال 1947 که یک میلیون کشته داد و میلیون‌ها نفر را از زادگاه خود جدا کرد. آقای طیب مهتا همانند دیگر هندی‌های همسن خود اعم از مسلمان یا هندو، خاطره تماشای جنایات هولناک هندوکشی یا مسلمان‌کشی آن زمان را هنوز در خود حفظ کرده است. وی می‌گوید این خشونت را که موضوع بسیاری از تابلوهای او قرار گرفت را هنوز در ذهن دارد. گاومیش اسطوره‌ای هندی که سمبول شیطان است، بدن تا شده انسان‌ها رنج‌بر و کارگرانی که ارابه‌های انسانی یا ریکشاها را به دوش می‌کشند، و همچنین خدای هندو کالی با لب‌های قرمز و اندام گوشتالو خود، از جمله موضوع‌های تکرار شونده در کارهای او هستند. منتقد هندی خانم یاشودارا دالمیا، که نمایشگاهی از مرور بر آثار او را در موزه هنر معاصر دهلی نو ترتیب می‌دهد، عقیده دارد که طیب مهتا با هنر خود اساطیر هندی را مدرن کرده است و آقای رنجیت هوشکوت، منتقد دیگر هند، معتقد است که تربیت شیعه اسلام در آقای طیب مهتا و درونمایه‌های شهادت و خشونت در فکر شیعه، بنیادهای اصلی کار او را تشکیل می‌دهند. خود آقای مهتا نقاش مدرنیست بریتانیائی فرانسیس بیکن و هنرمند مدرنیست سوئیسی پال کلی Paul Klee و نقاش معاصر آمریکائی بارنت نیومن Barnett Newman را در میان منابع الهام خود ذکر می‌کند. سومینی‌ سنگوپتا در مقاله‌ای از بمبئی برای نیویورک تایمز می‌نویسد افزایش بهای نقاشی‌ها، برای نقاشی معاصر هندوستان مرحله جدیدی را در تاریخچه‌ای پرتلاطم نشانه می‌زند که بعد از توجه بین‌الملللی در پی استقلال هند در سال 1947، اقبال از آن فروکش کرد و هنرمندان معاصر هند دهه‌ها در فقر نسبی دور از صحنه بین‌المللی کار کردند. اما با پیشرفت اقتصاد هند اینک گالری‌های فروش نقاشی معاصر مثل قارچ در شهرهای عمده به خصوص بمبئی گشوده شده‌اند و با رواج مجموعه‌داری در میان نوثروتمندان هندی، قیمت‌ها سر به فلک گذاشته‌اند. اما آقای طیب مهتا، گران‌ترین هنرمند بین‌المللی هندوستان که از افزایش بهای تابلوهای خود در بازارهای جهانی شخصا بهره‌ای نمی‌برد، بالارفتن قیمت نقاشی‌های معاصر در هندوستان را بی‌معنی می‌داند ولی در مصاحبه‌ای در بالاخانه‌ای خالی از تجمل در حومه بمبئی که محل کار و زندگی اوست، می‌گوید نمی‌تواند از بالارفتن توجه جهانی نسبت به هنرمعاصر در هند خوشحال نباشد. وی می‌گوید از آنجا که 80 سال دارد و هر آن ممکن است قادرمتعال او را از صحنه گیتی حذف کند، خوشحال است که زنده است و شاهد این موفقیت است و اگر دیگران پول دارند، چه بهتر که کارهای هندی‌ها را بخرند. هرچند از فروش تابلوهائی که اینک در بازار بین‌المللی به قیمت‌های گزاف دست به دست می‌گردند، چیزی نصیب طیب مهتا نمی‌شود، ولی او می‌تواند با کشیدن نقاشی و طراحی‌های جدید از علاقه خریداران نسبت به کارهای خود بهره ببرد ولی این کار را نمی‌کند، و به مراتب کم‌کارتر از گذشته است. منتقدها او را غیرتجاری‌ترین هنرمند هند می‌دانند و خود او دوست دارد یادآور شد که نقاش امپرسیونیست هلندی ونسان ون‌گوگ گرسنه از دنیا رفت. آقای طیب مهتا، که در یک محله شیعه‌نشین بمبئی بزرگ شده است، مدتی همراه با دیگر اعضای خانواده خود در رشته سینما فعال بود اما بعد از نزاعی در 29 سالگی، به همراه همسرش سکینه از منزل خانوادگی خارج شد و به انستیتوی هنرهای کاربردی و گروه هنرمندان مدرنیست و همفکری پیوست که خود را گروه هنرمندان پیشرو می‌خواندند.