ناکارآمدی دولت جمهوری اسلامی در کنترل دخانيات از نگاه يک حقوقدان و يک جامعه شناس

در ایران اخیرا لایحه جامع کنترل دخانیات توسط هیات دولت به تصویب رسید. بر اساس این لایحه فروش سیگار و مواد دخانی به افراد زیر 18 سال ممنوع اعلام شده است. این لایحه هرگونه تبلیغ و تشویق مستقیم و غیر مستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات، مصرف سیگار در اماکن عمومی سقف دار و محل کار را نیز ممنوع کرده است. تا کنون برنامه های دولت جمهوری اسلامی برای کنترل مصرف دخانیات موفقیت آمیز نبوده. استعمال دخانیات افزایش یافته و کارشناسان عدم برخورداری قوانین و مقررات مصوب از ضمانت اجرایی لازم را دلیل آن می‌دانند. دکتر اصلان ضرابی، جامعه شناس و روانپزشک می گويد که در مورد مساله دخانيات مشکل جامعه ايران فرهنگی است و تبليغات و آگاهی در اين زمينه بدون اجرايی شدن اين فرهنگ کافی نيست. محمد حسين آغاسی، حقوقدان هم عقيده دارد که صرف تصويب قانون و تعيين مجازات برای منع استعمال دخانيات کافی نيست و علاوه بر مجازات و ضمانت اجرايی، نياز به کارهای فرهنگی و آموزشی هم هست. گلناز اسفندیاری (رادیو فردا): در ایران اخیرا لایحه جامع کنترل دخانیات توسط هیات دولت به تصویب رسید. بر اساس این لایحه فروش سیگار و مواد دخانی به افراد زیر 18 سال ممنوع اعلام شده است. این لایحه هرگونه تبلیغ و تشویق مستقیم و غیر مستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات، مصرف سیگار در اماکن عمومی سقف دار و محل کار را نیز ممنوع کرده است. درباره این لایحه و چگونگی اجرای آن در ایران، فرین عاصمی ضمن گزارشی با دکتر اصلان ضرابی، جامعه شناس و محمدحسین آغاسی حقوقدان گفتگو کرده است. فرین عاصمی (رادیو فردا): تا کنون برنامه های دولت جمهوری اسلامی برای کنترل مصرف دخانیات موفقیت آمیز نبوده. استعمال دخانیات افزایش یافته و کارشناسان عدم برخورداری قوانین و مقررات مصوب از ضمانت اجرایی لازم را دلیل آن می‌دانند. هیات دولت در سال 1376 استعمال دخانیات و مواد دخانی را در سازمانهای دولتی و عمومی ممنوع اعلام کرد، اما این مصوبه هیچگاه به اجرا در نیامد. دکتر اصلان ضرابی، جامعه شناس و روانپزشک درباره آثار سوء سیگار کشیدن بر جوانان و راههای جلوگیری از آن می‌گوید: دکتر اصلان ضرابی: مساله اساسی این است که چه کنیم که بچه های ما یا به طرف مصرف بیش از اندازه اینها نروند یا معتاد نشوند. ولی این که بخواهیم این را با یک بخشنامه حل کنیم، نه در ایران نه در خارج نتوانستند حل کنند. ف . ع : وزارت بهداشت ایران سال گذشته با تهیه گزارشی از افزایش چشمگیر استعمال دخانیات ابراز نگرانی کرده و علت آن را نبود سیاستهای جامع کنترل دخانیات عنوان کرده بود. در این گزارش مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات سالانه 50 هزار نفر برآورد شده که در 20 سال آینده میزان آن به 200 هزار نفر در سال خواهد رسید. دکتر ضرابی درباره نقش وزارت بهداشت و علل روی آوردن جوانان به استعمال سیگار می‌گوید: دکتر اصلان ضرابی: وزارت بهداشت فقط می‌تواند تبلیغات کند و آگاهی به خانواده‌ها بدهد، ولی ببینید مشکل مملکت ما آگاهی نیست. حداقل ما در مورد سیگار به اندازه کافی سر و صدا کردیم. منتها آن فرهنگ را نتوانستیم اجرا کنیم. باید این یک مساله فرهنگی بشود. ف . ع : با وجود این که لایحه جامع کنترل دخانیات توسط هیات دولت تصویب شده و قرار است به مجلس برود، دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات اعلام کرد،ه این مصوبه پشتوانه اجرایی ندارد و این نهاد برای اجرای این مصوبه با مشکلاتی مواجه است. محمد حسین آغاسی، حقوقدان درباره علل نداشتن ضمانت اجرایی لایحه جامع کنترل دخانیات می‌گوید: محمد حسین آغاسی: قاعدتا اگر که یک قانونی وقتی که تصویب می‌شود، مجازاتی را در پی نداشته باشد، ما می‌گوییم که فاقد ضمانت اجرایی است. قانون مجازات اسلامی هم در مواردی که تصویب می‌شود، حتما وقتی که امر و نهی‌ای صورت می‌گیرد، یا تشویقی به دنبال دارد یا مجازات و عقوبتی را در نظر می‌گیرند. ممکن است این لایحه به صورتی باشد که فقط امر و نهی را در آن پیشگیری کردند، اما جنبه های کیفر و پاداش را در آن مد نظر قرار ندادند. ف . ع : لایحه کنترل دخانیات سال گذشته از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه شد و در پیش نویس آن برای متخلفان استعمال و فروش سیگار در اماکن عمومی، یک تا سه ماه حبس در نظر گرفته شده بود. با این حال محمد حسین آغاسی معتقد است صرف تصویب قانون و تعیین مجازات برای منع استعمال دخانیات کافی نیست. محمد حسین آغاسی: قانون زمانی می‌تواند کافی باشد و صحیح تلقی شود که برای هر امر و نهی‌ای که در مفادش است، مجازاتی در نظر گرفته شود یا عقوبتی در نظر گرفته شود. ولی من اعتقاد ندارم که صرف تصویب قانون و برقراری مجازات می‌تواند کافی باشد به منظور انجام و اجرای آن خواسته ای که مقنن یا کسی که تصویب می‌کند در نظر دارد. حتما کارهای فرهنگی و آموزشی در مورد منع استفاده از دخانیات می‌تواند تاثیر بهتر و موثرتری داشته باشد. توجه بفرمایید که اگر قرار باشد کسی مجازات بشود به خاطر استعمال دخانیات یا تبلیغ برای دخانیات، افراد در خلوت مبادرت به این کار می‌کنند، مگر مواد مخدر که حتی مجازات اعدام برای حمل و نقل آن و در مواردی خرید و فروش آن در نظر گرفته شده، توانسته مانع از تکثیر و یا ابتلای افراد به آن شود؟ قطعا اینطور نیست.