اظهارات اخیر علیرضا پناهیان، روحانی نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی، دربارۀ شیوۀ برخورد پیامبر مسلمانان و امام اول شیعیان با مخالفان خود واکنش‌های اغلب تندی در پی داشت. این واکنش‌ها به حدی بود که پناهیان مجبور شد در تلویزیون ایران بابت این اظهاراتش عذرخواهی کند.
علیرضا پناهیان کیست، دقیقاً چه گفت و چرا اظهاراتش جنجالی شد؟
پناهیان کیست؟
علیرضا پناهیان از روحانیون پرورش‌یافتۀ پس از انقلاب ایران و زادۀ دستگاه تبلیغاتی جمهوری اسلامی است.
او در دهۀ شصت و دوران جنگ ایران و عراق، با ورود به سپاه پاسداران تبلیغات به نفع جمهوری اسلامی را تحت عنوان «فعالیت‌های فرهنگی» آغاز کرد. سپس در دورۀ رهبری علی خامنه‌ای و زمانی که رهبر جمهوری اسلامی دستور اسلامی کردن دانشگاه‌ها را صادر کرد، وارد دانشگاه‌های ایران شد.
پناهیان در دهه‌های اخیر با سخنرانی در دفتر رهبر جمهوری اسلامی و حضور در رادیو و تلویزیون ایران شهرت بیشتری یافت. همزمان با افزایش شهرت، مواضع او در دفاع از حکومت نیز تندتر شد.
با این حال او نیز همچون بسیاری از چهره‌های حکومتی دیگر از اتهام فساد مالی دور نبوده است.
در شهریور ۱۳۹۹، پناهیان دربارۀ اشتراک مالکیتش در یک مجتمع مسکونی در سعادت‌آباد تهران گفت فقط یک آپارتمان دارد و آن هم «هدیۀ دوستان» است. اما یاشار سلطانی، روزنامه‌نگار، سندی را منتشر کرد که نشان می‌داد او زمینی گران‌قیمت را نیز به بهای بسیار کم از یک ایرانی خارج از کشور خریده است.
بر اساس این سند که تصویری از یک قولنامه است، آقای پناهیان یک قطعه زمین ۴۲۳ متری را به قیمت ۱۱ میلیون و هشتصد هزار تومان (هر متر مربع حدود ۲۸ هزار تومان) خریده است.
پناهیان چه گفت؟
او بارها علیه مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی سخنرانی کرده، اما این بار اظهاراتش دربارۀ چگونگی برخورد پیامبر مسلمانان و امام اول شیعیان در یک برنامۀ تلویزیونی موجی از واکنش‌ها را برانگیخت.
پناهیان در این برنامه گفت: «رسول خدا نه یک رفیق برای خودش و نه برای علی نگه داشت. فکر نکنیم رسول خدا مهربان بود، امیرالمؤمنین گوشت‌تلخ بود، همه می‌دانستند وقتی ایشان خشن است و می‌آمدند شکایت می‌کردند که آقا امیرالمؤمنین خشن رفتار می‌کند. بعد ایشان می‌فرمود از علی بن ابی طالب شکایت نکنید و او این خشونت را در راه خدا دارد. من مانده‌ام که رسول خدا چرا یک باندی برای خودش درست نکرد و خیلی‌ها را تاراند. ۱۳ سال به خاطر همین گوشت‌تلخی طول کشید.»
«گوشت‌تلخ» خواندن پیامبر مسلمانان، آن هم از زبان یک چهرۀ حکومتی، هرچند در دفاع از حکومت بود، برای جمهوری اسلامی هزینه‌هایی به همراه داشت. تعدادی از روحانیون حتی روحانیون شدیداً وابسته به حکومت مثل حسین انصاریان به‌شدت به پناهیان تاختند.
انصاریان حتی گفت که از این به بعد بر منبر نشستن و موعظه کردن برای پناهیان «حرام است».
پناهیان در ابتدا تلاش کرد حساسیت‌ها نسبت به اظهاراتش را بکاهد و گفت که حرف‌هایش نظر او نبوده «بلکه از زبان حسودان گفتم». اما سرانجام مجبور شد بار دیگر در تلویزیون حاضر شود و از گفتن جملات جنجالی‌اش عذرخواهی کند.
هدف پناهیان چه بود؟
جمهوری اسلامی در بیش از چهار دهه گذشته در موارد و زمان‌های متعددی مخالفان و معترضان را به خشونت‌آمیزترین روش‌ها حذف کرده است. از اعدام ارتشیان و دولتمردان پیشین در ابتدای انقلاب، اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در دهه شصت، قتل‌های زنجیره‌ای روشنفکران، سرکوب مرگبار اعتراضات دانشجویی و اقشار مختلف مردم، شکنجه‌ها در زندان و اعدام‌های مختلف دستگاه قضایی جمهوری اسلامی نمونه‌ای از این خشونت‌هاست.
برخی معقدند که هدف اصلی پناهیان از خشن نشان دادن پیشوایان مذهبی مسلمانان، توجیه همین خشونت‌های جمهوری اسلامی و «تئوریزه کردن خشونت» بوده است.
محمدعلی خسروی، نماینده پیشین مجلس، در اینستاگرام نوشت که اظهارات «پناهیان در توجیه افکار انحرافی و برداشت غلط خود از اسلام سیاسی و تئوریزه کردن خشونت» بود. حسن آقامیری، از روحانیونی که حکومت او را خلع‌لباس کرده، نیز در واکنش به این اظهارات پناهیان در شبکه‌های اجتماعی گفت که خشونت برای جمهوری اسلامی نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.
مجیدی مجیدی، کارگردان سینما که او نیز به دفتر رهبر جمهوری اسلامی نزدیک است، نیز در واکنش به اظهارات پناهیان او را کسی توصیف کرد «به یاری صداوسیما به شهرت دست یافته» و و سخنان او را «جسارت و کذب» خواند. او همچنین در ادامه گفت مدتی است که دین اسلام «توسط نابخردانی قربانی سیاست می‌شود».
در سال‌های گذشته، از محمدتقی مصباح یزدی، روحانی نزدیک به خامنه‌ای، به‌عنوان «تئوریسین خشونت» در جمهوری اسلامی یاد می‌کردند. مصباح یزدی سال ۱۳۹۹ درگذشت.
نام مصباح از سوی منتقدانش به‌عنوان یکی از آمران قتل در پرونده‌هایی چون پرونده قتل‌های محفلی کرمان مطرح شد. او فروردین ۱۳۸۰ در قم گفته بود: «اگر فردی در مرحله سوم امر به معروف و نهی از منكر با اخذ تعهد قبلی مجدداً به مفسدۀ خود ادامه دهد، مهدورالدم بوده و می‌توان او را كشت و به قتل رساند.»
یک سال بعد، شش بسیجی در شهر کرمان در چند ماجرای جداگانه پنج شهروند کرمانی را که به‌گفتۀ آن‌ها فسادهایی چون مشروب‌فروشی و رابطۀ جنسی مرتکب شده بودند، به قتل رساندند و گفتند پس از شنیدن سخنان مصباح یزدی این افراد را مهدورالدم دانستند و کشتند.
با این حال، در سال‌های اخیر مقامات جمهوری اسلامی همزمان از اصطلاحاتی چون «اسلام رحمانی» و «رأفت اسلامی» نیز در اظهارات خود استفاده می‌کنند.
حسن یوسفی اشکوری، پژوهشگر مسائل دینی ساکن آلمان، با اشاره به تفسیرهای گوناگون از متون و روایت‌های مذهبی تأکید می‌کند که تاریخ اسلام زمینی «مین‌گذاری‌شده» است و می‌توان آن را هر طوری تفسیر کرد.
آقای یوسفی اشکوری به رادیوفردا می‌گوید که با توجه زمینۀ سخنرانی پناهیان، اظهارات او در توجیه خشونت‌های جمهوری اسلامی است.
آیا با پناهیان برخورد می‌شود؟
اظهارات اخیر پناهیان رفتار دوگانۀ حکومت در برابر اتهام «توهین به مقدسات» را نیز نمایان کرده است. درحالی‌که چهره‌های حکومتی مجاز به هرگونه اظهارنظری هستند، جمهوری اسلامی سال‌هاست که از این اتهام برای سرکوب و به‌ویژه اعدام برخی شهروندان معترض استفاده کرده است.
پیشتر یوسف مهرداد و صدرالله فاضلی زارع، دو شهروند ایرانی، به خاطر مدیریت یک کانال تلگرامی و تحت اتهام «سب‌النبی» اعدام شدند.
اما به نظر نمی‌رسد که دستگاه قضایی جمهوری اسلامی، پناهیان را به «سب النبی» یا «توهین به مقدسات» متهم کند.
دستگاه قضایی ایران در هفته‌های اخیر پرونده‌ای برای کاظم صدیقی که خودش به دست داشتن در زمین‌خواری اعتراف کرده بود، نگشود.
اصغر ناظم زاده قمی، از روحانیون مطرح در قم، در یادداشتی به غلامحسین محسنی اژه‌ای درباره اظهارات پناهیان نوشت: «اگر همین آقا، کلمه "گوشت‌تلخ" را مثلاً به رهبری نسبت می‌داد، آیا مورد نقد حتی دوستان و همفکران خودش قرار نمی‌گرفت و طرد نمی‌شد و مجازاتش نمی‌کردید؟»
