کارنامه مرکز گفتگوي تمدنها پس از گذشت شش سال از تاسيس، از ديد يک روزنامه نگار

ماه منير رحيمي (راديوفردا): سيد محمد خاتمي، پس از انتخابات رياست جمهوري 1376 خورشيدي، به جاي برخورد تمدن ها، نظريه معروف فيلسوف آمريکايي، ساموئل هاتينگتون، از گفتگوي تمدنها سخن گفت و پيشنهاد داد که سال 2001 ميلادي را گفتگوي تمدنها نام بگذارند. پس از آن در سال 1377، مرکزي نيز به همين نام، زير نظر رياست جمهوري تشکيل شد تا اين ايده آقاي خاتمي را گسترش دهند. رياست مرکز بين المللي گفتگوي تمدن ها را نخست محمد جواد فريدزاده به عهده داشت و سپس عطاء الله مهاجراني و اکنون محمود بروجردي اين مرکز را مديريت مي کند. درباره اين مرکز با فرامرز قره باغي، روزنامه نگار و تحليلگر مسائل ايران در تهران گفتگو کردم و نخست نظرش را درباره کار اين مرکز پرسيدم. فرامرز قره باغي (روزنامه نگار، تهران): مرکز گفتگوي تمدنها، در واقع با اين هدف شکل گرفت که ايده پردازي بکند و بحث را گسترش دهد، نظريه گفتگوي تمدن ها را که از سوي آقاي خاتمي مطرح شده بود. در دوران رياست آقاي فريد زاده، ايشان دائما بيماري داشتند، با اينحال اقداماتي صورت گرفت، دعوت هايي از صاحبنظران کشورهاي خارجي صورت بگيرد، بيايند به ايران و به بحث و گفتگو و تبادل نظر بپردازند. بودجه هايي هم اختصاص داده شد. بودجه هاي تحقيقاتي، پژوهشي، بودجه هايي براي تورهاي بين ايران و کشورهاي ديگر به منظور تبادل صاحبنظران و فراهم آوردن امکانات مسافرت آنها. با استعفاي آقاي مهاجراني و تقريبا مي شود گفت عزل ايشان از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، رياست مرکز گفتگوي تمدن ها را بر عهده گرفت. منتها بحث و گفتگوهاي زيادي در پيرامون عملکرد مالي آقاي مهاجراني وجود داشت و ايشان مواجه بود با اتهامات مالي که از سوي دستگاه قضايي به ايشان وارد شد. به ناچار وقتي رياست مرکز گفتگوي تمدن ها را پذيرفت، هرگونه ريخت و پاش يا هزينه هاي غير ضروري را جلويش را گرفت و حتي بخشي از بودجه اي را که براي مرکز گفتگوي تمدن ها اختصاص داده بودند، ايشان برگرداند و اين را مطرح کرد که فقط به کارهاي نظري و فکري خواهد پرداخت. اما در دوره رياست آقاي مهاجراني، در مرکز گفتگوي تمدن ها، ما تحول جدي و چشمگيري را شاهد نبوديم. فرامرز قره باغي: دوره رياست ايشان خيلي کوتاه بود، چرا زود کناره گرفت؟ م.م.ر.: يک نکته بر مي گردد به اينکه اساسا آقاي مهاجراني چهره نظريه پرداز، فيلسوف و يا در واقع متفکر در زمينه مباحث فلسفي و نظري و جامعه شناسي در زمينه روابط بين المللي نيست. ايشان گرچه تاريخ خوانده، اما بيشتر سياستمدار است. دوم، مخالفت هاي متعددي که از سوي مخالفان آقاي مهاجراني مي شد و فکر مي کنم که نکته ديگري که مي توانيم به اين دو علت اول اضافه بکنيم، مباحثي بود که پيرامون مسائل شخصي و خانوادگي ايشان مطرح بود که من با کمال تاسف بايد عرض بکنم که اگر اين شايعات درست باشد درباره آقاي مهاجراني، به نحو بسيار بدي مطرح شد، چون مسائل خصوصي افراد به خودشان مربوط مي شود. فرامرز قره باغي: اين عبارت گفتگوي تمدنها که از طرف محمد خاتمي مطرح شد، با استقبال چشمگير به ويژه اروپاييان حتي روبرو شد. در اين دو دوره رياست جمهوري آقاي خاتمي، کارنامه اين مرکز را چطور در مجموع ارزيابي مي کنيد. م.م.ر.: هنوز که هنوزه، نه تنها در خارج از کشور، بلکه در داخل کشور، مردم چندان اطلاعي از کم و کيف مباني نظري ايده گفتگوي تمدن ها ندارند. ما عملا شاهد بوديم که ايده مطرح شده از سوي آقاي سيد محمد خاتمي، گفتگوي تمدن ها، به جاي اينکه بسط و گسترش داده شود، و مباني نظري، فلسفي، اجتماعي و فرهنگي آن باز و گسترده شود، چنانکه طي برخورد تمدن ها، از سوي پروفسور هانتينگتون، بحث و گسترش داده شده، همچنان مبهم و در اجمال گذاشته شده است، به رغم اين که يک مرکز عريض و طويل به نام مرکز گفتگوي تمدن ها هم به همين منظور تشکيل شد که متاسفانه به دليل کم کاري و ضعف بنيادي مرکز گفتگوي تمدن ها، هم در عرصه فکري و نظري و هم در عرصه ارائه دستآوردهاي فکري و نظري، بحث کند. من کارنامه مرکز گفتگوي تمدن ها را اساسا نه تنها موفقيت آميز ارزيابي نمي کنم، بلکه به نظر اينطور مي رسد که تشکيل مرکز گفتگوي تمدن ها و ايجاد يک دستگاه عريض و طويل و صرف بودجه هاي مفصل براي اين مرکز، جز هدر دادن منابع مالي و نيروي انساني، اثر ديگري نداشته. حجت الاسلام سيد محمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي، پس از انتخابات رياست جمهوري 1376 خورشيدي، به جاي برخورد تمدن ها، نظريه معروف فيلسوف آمريکايي، ساموئل هاتينگتون، از گفتگوي تمدنها سخن گفت و پيشنهاد داد که سال 2001 ميلادي را گفتگوي تمدنها نام بگذارند. پس از آن در سال 1377، مرکزي نيز به همين نام، زير نظر رياست جمهوري تشکيل شد تا اين ايده آقاي خاتمي را گسترش دهند. رياست مرکز بين المللي گفتگوي تمدن ها را نخست محمد جواد فريدزاده به عهده داشت و سپس عطاء الله مهاجراني و اکنون محمود بروجردي اين مرکز را مديريت مي کند. فرامرز قره باغي، روزنامه نگار و تحليلگر مسائل ايران در تهران در مصاحبه با راديوفردا مي گويد که هنوز نه تنها در خارج از کشور، بلکه در داخل کشور هم مردم چندان اطلاعي از کم و کيف مباني نظري ايده گفتگوي تمدن ها ندارند و اين ايده همچنان مبهم و در اجمال گذاشته شده است. وي کارنامه اين مرکز را موفق ارزيابي نمي کند و مي گويد که تشکيل مرکز گفتگوي تمدن ها و ايجاد يک دستگاه عريض و طويل و صرف بودجه هاي مفصل براي اين مرکز، جز هدر دادن منابع مالي و نيروي انساني، اثر ديگري نداشته است.