محمد ظاهر، آخرين پادشاه افغانستان روز دوشنبه در سن ۹۲ سالگی در کابل، پايتخت افغانستان درگذشت.
ظاهرشاه در ماه های اخير از بيماری جدی همراه با کهولت سن رنج می برد و در سال جديد ميلادی از او در رسانه های افغانستان تصوير و سخنی پخش نشد.
حامد کرزای رييس جمهور افغانستان در يک کنفرانس خبری، درگذشت پادشاه سابق افغانستان را اعلام کرد.
وی گفت: با اندوه فراوان به اطلاع هموطنان عزيز می رسانم که محمد ظاهر شاه، «بابای ملت افغانستان» امروز صبح دنيای فانی را در ساعت ۵:۴۵ دقيقه وداع گفته و به رحمت حق پيوست.
محمد ظاهر در ۱۵ اکتبر سال ۱۹۱۴ در کابل تولد يافت. وی پس از ترور پدرش نادرشاه که حاکم افغانستان بود، در سال ۱۹۳۳ به سلطنت رسيد.
محمد ظاهر تا سال ۱۹۷۳ پادشاه افغانستان بود و در پی کودتای يک از اعضای خانواده اش، نظام سلطنتی افغانستان پايان يافت.
پادشاه سابق افغانستان پس از کودتا در ايتاليا در تبعيد زندگی می کرد و اين دوره زندگی او ۲۹ سال را در بر می گيرد.
نمايندگی سياسی سازمان ملل متحد در افغانستان ، دوره ۴۰ ساله سلطنت محمد ظاهر را «دوره صلح و آرامش افغانستان» ناميده است.
ادرين ادوارزد، سخنگوی نمايندگی سياسی سازمان ملل متحد در افغانستان می گويد: «محمد ظاهر هدايت يکی از دوره های باثبات و امن در تاريخ معاصر افغانستان را داشته است. او در سال های اخير اين نقش مثبتش را ادامه داد. نمايندگی سياسی سازمان ملل در افغانستان از نقشی که ظاهرشاه در پروسه بن بازی کرده ، ستايش می کند.»
مختار پدرام، روزنامه نگار افغان
پس از سرنگونی نظام سلطنتی و پايه گذاری جمهوريت در افغانستان، اين کشور دوران های پرچالش و دشواری را سپری کرده که از آن جمله شاهد کودتاهای خونين عمال کمونيستی و جنگ های داخلی افغانستان در زمان مجاهدين ضد شورشی و نظام استبدادی طالبان بوده است.
افغان ها نظرات متفاوتی نسبت به دوره طولانی پادشاهی محمد ظاهر دارند.
شماری از روشنفکران افغان نسبت به سياست ها و کارکرد ظاهرشاه در زمان سلطنتش با ديد انتقادی می نگرند اما برخی ديگر حاکميت محمد ظاهر را ستايش می کنند.
با آن که در دوره بعد از سلطنت افغانستان شاهد موجی از ناآرامی ها، ترورها، انسداد سياسی و جنگ های قومی- مذهبی بوده است، اما بسياری از افغان ها از دوران سلطنت محمد ظاهر که از آن به عنوان دوران آرام و ثبات افغانستان نام برده می شود، انتقاد می کنند.
مختار پدارم، روزنامه نگار در کابل معتقد است که «در زمان ظاهر شاه افغانستان فرصت های زيادی را از دست داد.»
به گفته آقای پدرام، با آن که بخشی از آزادی سياسی و برگزاری انتخابات پارلمانی در ميانه دهه ۶۰ ميلادی که دهه دموکراسی نام گرفته از سوی محمد ظاهر اعمال نشد، اما اين اقدامات او همه پوشالی بود.
وی گفت: وقت گذرانی محمد ظاهر به عنوان يک پادشاه و زمامدار و ۴۰ سال غلفت ظاهر شاه به نظر من يک فاجعه بشری است. در عين حال دموکراسی را که گفته می شود از دوران بابای ملت به جا مانده، از دوران پادشاه سابق نيست. اين دموکراسی، بلکه اساس دموکراسی در دوران امان الله خان پادشاه پیشين گذاشته شده بود.
اما وريز استانکزی يکی از افراد نزديک به شاه سابق افغانستان برخلاف بسياری از منتقدان عملکرد ظاهر شاه او را «پدر دموکراسی» در افغانستان می داند.
آقای استانکزی ظاهر شاه را تنها شخصيت ملی افغانستان دانسته و می گويد که وی در پروسه ملت سياسی افغانستان نقش بارزی داشته است.
به گفته او، «دوره سلطنت ظاهر شاه يک دوره طلايی بود. کارهای بزرگی در آن دوران انجام شد. يکی از ابتکارات بزرگ بابای ملت در افغانستان آوردن دموکراسی بود. يعنی ما گفته می توانيم که بابای ملت در اصل پدر دموکراسی افغانی است.»
با وجودی نقد و انتقادات جدی نسبت به کارکردهای محمد ظاهرشاه و تقديرها و تمجيدهای جدی از دوران سلطنت او ، محمد ظاهر در سال ۲۰۰۲ ميلادی به افغانستان بازگشت.
قدریه یزدان پرست، نماینده مجلس افغانستان
او پس از اقامت در کابل با بيان واضع دليل بازگشت خود به افغانستان را کمک به مردم افغانستان خواند و تصريح کرد که در انديشه احيايی سلطنت در اين کشور نيست.
محمد ظاهر شاه گفت: اينجانب به فکر احيايی سلطنت نيستم. آروزی من فقط خدمت به ملت رنجديده افغانستان است.»
پس از بازگشت شاه سابق به کابل، در قانون اساسی افغانستان از او به عنوان «بابای ملت» نام برده شد و هميشه در محافل مهم، محمد ظاهر نقش سمبوليکش را ايفا می کرد.
برخی از افغان ها، محمد ظاهرشاه را به عنوان يکی از پايه های اصلی به وجود آوردن دولت پس از طالبان در افغانستان می دانند.
قدريه يزدان پرست، نماينده کابل در مجلس نمايندگان افغانستان می گويد: «محمد ظاهر شاه در زمان جنگ های داخلی در افغانستان تلاش های فراوانی را انجام داد تا برای برپايی صلح گام هايی برداشته شود. در عين حال ايجاد پروسه اجلاس بن، تداوم تلاش های ظاهر شاه برای امنيت افغانستان بود. او يکی از بازيگران اصلی انتقال قدرت در افغانستان محسوب می شود.»
اما جوانان افغان نسبت به يکی از حاکمان کشورشان که يک دوره طولانی از تاريخ افغانستان را رقم زده است، چه نظری دارند؟
صفيه يکی از کسانی است که نسبت به کارکردها در گذشته و حضور او در دوره بعد از طالبان با ديده مثبت نگريسته و ظاهرشاه را نماد صلح و ثبات در افغانستان می داند.
وی می گويد: «تا جايی که از گذشته ما می دانيم، دوره سلطنت ظاهر شاه دوره آرامش بوده و با بازگشت او به افغاستان در سال های اخير مردم می خواستند همان دوره دوباره تکرار شود. يعنی احيای مجدد يک افغانستان باثبات و قانونمدار.»
ظاهر شاه در دوران پنج سال اخير حضورش در کابل از بيماری گوارشی رنج می برد و دو بار به خارج از افغانستان برای معالجه اش سفر کرد.
در سال ۲۰۰۴ او در مراسم ادای سوگند اولين رييس جمهور منتخب افغانستان شرکت کرد. ظاهر شاه شش پسر و دو دختر داشت.
پس از بازگشت خانواده او به عرصه سياست افغانستان، هيچ يک از فرزندان وی به جز مصطفی ظاهر، نوه اش آن چنان ندرخشيده است.
مصطفی ظاهر به عنوان مرد سياسی خانواده سلطنتی افغانستان از رهبران جبهه ملی که اپوزيسيون دولت فعلی افغانستان قلمداد می شود به شمار می رود.
