خبر سگ‌کشی از شهرهای مختلف ایران همچنان منتشر می‌شود؛ تهران، کلاردشت، مشهد، تبریز، کرج و این بار رشت. برای متوقف کردن این شیوه خشونت‌آمیز، فعالان و اعضای انجمن‌های حمایت از حیوانات همواره تلاش کرده‌اند. با این حال شهرداری‌ها بی‌اعتنا به خواسته آنان، همان رویه خون‌ریزی و کشتار سگ‌ها را به اجرا می‌گذارند.
افزایش جمعیت سگ‌های بی‌سرپناه در سکونتگاه‌های انسانی در اکثر نقاط جهان مساله‌ای جدی است که نتیجه موفقیت‌آمیز آن برعکس ظاهر ساده‌اش، با پیچیدگی‌هایی همراه است. شاید همین پیچیده بودن باعث شده مسئولان شهرداری‌ها در نقاط مختلف کشور، اجرای روش‌های ساده را در دستور کار قرار دهند؛ روش‌هایی که فقط با پول خرج کردن، دنبال حل مساله است.
کشتار به مثابه راه حل
کشتار سگ‌ها و در برخی موارد گربه‌های بی‌سرپناه به نظر سهل‌الوصل‌ترین راه حل است؛ جانور مزاحم از صفحه روزگار محو می‌شود، و خلاص! روسیه، مالزی، اندونزی، بسیاری از کشورهای اروپای شرقی و مصر طرح‌های سگ‌کشی را به اجرا می‌گذارند. در ایران نیز این این طرح، طرفدارانی دارد و گرچه روشی غیرقانونی است هر از گاهی در شهرهای مختلف به اجرا در می‌آید.
به نوشته وب‌سایت اداره کل دامپزشکی استان خراسان جنوبی کشتار حیوانات ولگرد از طریق طعمه آلوده یا گلوله «نقض آشکار دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد است که در سال ۱۳۸۷ توسط ستاد مرکزی کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، تصویب و از سوی وزارت کشور به ادارات تابعه ابلاغ شد.»
سپهر سلیمی، عضو انجمن دیده‌بان حقوق حیوانات در وبلاگ شخصی‌اش نوشته است: «در ۱۰ سال گذشته ۶۱ هزار سگ در شهر مشهد کشته شده‌اند.» او در ادامه می‌افزاید که در سال جاری نیز هشت هزار سگ را در این شهر کشته‌اند.» او نتیجه می‌گیرد که طرح‌های سگ‌کشی نتیجه‌ای در بر نداشته است.
به نوشته تابناک، به ازای هر لاشه سگ در تبریز، ۵۰ هزار تومان نصیب مجری طرح می‌شود. برای همین سگ‌کش‌ها تا کیلومترها خارج شهر را نیز رصد می‌کنند و به دنبال سگ‌های بی‌پناه هستند. این گزارش رقم طرح‌های سگ‌کشی را ۸۰۰ میلیون تومان برآورد کرده است.
برخی از فعالان حقوق حیوانات معتقدند این مبالغ، خود انگیزه‌ای است برای آن که چرخه معیوب سگ‌کشی روغن‌کاری شود و میل به اجرای راه‌حل‌های آسان، عملی و کم‌هزینه از میان برود.
عقیم‌سازی؛ بگیر و رها کن
یکی از روش‌هایی که در سایر کشورها تجربه شده، عقیم‌سازی است. به عنوان مثال در کشورهای غرب اروپا، هند، نپال، کاستاریکا، شیلی، پاناما و کانادا هر از گاهی طرح‌های عقیم‌سازی انجام می‌شود. در این روش سگ‌ها (یا گربه‌ها) را می‌گیرند، واکسن می‌زنند و پس از عقیم‌سازی، در محل جمع‌آوری شده رها می‌کنند. توصیه شده جانوران ماده در اولویت قرار گیرند تا شاید روند افزایش جمعیت تا حدی کاهش یابد.
برآوردی نشان می‌دهد که یک سگ ماده و توله‌هایش ظرف شش سال جمعیتی معادل ۶۷ هزار سگ تولید می‌کنند. احتمال این که سگ‌های خیابانی بیش از شش سال دوام بیاورند بسیار کم است. تخمین‌ها نشان می‌دهد عمر این حیوانات کم است و بیش از سه تا چهار سال نخواهد بود.
با اجرای طرح عقیم‌سازی، ممکن است بیماری هاری به مجریان آن منتقل شود. به علاوه عملی کردن این طرح نیازمند نیروی انسانی و بودجه‌ای قابل توجه است. وقتی چهار سال پیش بحث عقیم‌سازی گربه‌های مشهد از سوی شهرداری این شهر مطرح شد دکتر اسماعیل کهرم، طبیعی‌دان و مشاور وقت شورای شهر تهران ضمن انتقاد از این طرح به سایت تابناک گفت که عقیم‌سازی هر گربه ۵۰۰ هزار تومان هزینه دارد.
چندی پیش نیز طرح عقیم‌سازی گربه‌های تهران مطرح شده بود که به نوشته وبلاگ دوستداران حیوانات و محیط‌زیست: «در آن زمان ادعا شده بود که قرار است ۱۰ هزار گربه در قبال دریافت ۶۰ هزار دلار از جامعه جهانی حمایت از حیوانات عقیم شود.»
در این ارتباط، سپهر سلیمی در مصاحبه با خبرگزاری مهر گفته است: «جایگزینی طرح سگ‌کشی با طرح زنده‌گیری یا عقیم کردن سگ‌های شهری، راه علاج کاهش سگ‌های شهری نیست. اگر در طرح سگ‌کشی، منافع پیمانکاران باعث به سرانجام نرسیدن این طرح می‌شود طبیعتا باید چنین مشکلی نیز در طرح زنده‌گیری یا عقیم‌سازی سگ‌ها وجود داشته باشد. زیرا پیش از این برای کشتن سگ‌ها پول پرداخت می‌شد و در طرح‌های جدید هم برای گرفتن سگ‌ها و یا عقیم کردن آنها پرداخت می‌شود و این چرخه معیوب همچنان ادامه خواهد داشت.»
پناهگاهی برای بی‌پناهان
ایجاد و برقراری پناهگاه سگ‌ها گاهی به عنوان راه حلی عملی و البته مقطعی پیشنهاد می‌شود. چند پناهگاه از سوی افرادی علاقمند در نقاط مختلف ایران راه‌اندازی شده است؛ سوهانک تهران، هشتگرد، قزوین، مشهد و تبریز از آن جمله‌اند. با توجه به تعداد سگ‌های بی‌خانمان در گوشه و کنار ایران و نیز هزینه‌های بالای نگهداری آنها به نظر نمی‌رسد این روش، راه حلی دراز مدت و قطعی باشد.
فروغ امامی، مسئول پناهگاه مهر در مشهد در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرده است که این پناهگاه به شدت به نیروی کمکی، کمک‌های مالی، دارویی و واکسیناسیون نیاز دارد و در صورتی که این کمک‌ها نرسد، به احتمال زیاد پناهگاه بسته خواهد شد. مسئولان پناهگاه وفا در هشتگرد نیز خواسته‌ای مشابه داشته‌اند و در وب‌سایت خود اقلام مورد نیازشان را فهرست کرده‌اند.
برای پناهگاه‌های بزرگ که تعداد سگ‌های آن زیاد است احتمال انتقال بیماری‌های عفونی بالا می‌رود. به علاوه واکسیناسیون و انگل‌زدایی سگ‌ها باید به صورت مرتب دنبال شود. مهم‌تر این که عرصه نگهداری سگ‌ها باید به طرز مناسبی از سکونتگاه‌های انسانی مجزا و دور باشد. اجرای دستورالعمل‌های ایمنی و بهداشتی مستلزم برخورداری از بودجه‌ای کلان است که گرچه مشکل سگ‌ها و ازدیاد جمعیت آنها را به صورت ریشه‌ای درمان نمی‌کند. اما می‌تواند مسکنی باشد برای پرهیز و کاهش رفتار خشونت‌آمیز سگ‌کشی.
ساده، ارزان و شدنی
با در نظر گرفتن وضعیت سگ‌های خیابانی در ایران و جهان می‌توان دریافت که با کشتار، عقیم‌سازی و داشتن چند پناهگاه مساله حل نخواهد شد. بر اساس تخمینی که نشنال جئوگرافیک منتشر کرده در سراسر کره زمین بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون سگ بی‌سرپناه وجود دارد. از سوی دیگر وب‌سایت اداره کل دامپزشکی استان خراسان جنوبی تعداد سگ‌های بی‌سرپناه ایران را بیش از دو میلیون اعلام کرده است.
اصلاح شیوه مدیریت مواد زائد جامد و بهبود سیستم دفع زباله از موثرترین اقداماتی است که می‌توان با اتکا به آن جمعیت حیوانات را در مناطق مسکونی کاهش داد.
کشور هلند علاوه بر این کار، سرپرستی سگ‌های خیابانی را به علاقمندان واگذار کرده و بدین ترتیب مشکل سگ‌های خیابانی به طرز چشمگیری حل شده است. در ایران که نگهداری از سگ با محدودیت‌هایی جدی همراه است می‌توان سرپرستی سگ‌ها را در پناهگاه‌ها به عهده گرفت. به عبارت دیگر هزینه‌های سگ را پرداخت کرد اما در پناهگاه از آن نگهداری شود (این روش برای حفاظت از حیات‌وحش نظیر فیل در طبیعت آفریقا نیز به کار می‌رود).
تا زمانی که شهرداری‌ها برای نابودی سگ‌ها بودجه قابل توجهی در نظر می‌گیرند، وقتی که سیستم دفع زباله در بسیاری از شهرها همچنان ناکارآمد است و غذا دادن به حیوانات خیابانی فضیلت محسوب می‌شود نمی‌توان امید داشت که معضل سگ‌های خیابانی به همت چند پناهگاه و با کمک افرادی خیر برای همیشه حل شود.
_______
نظرات مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.
