هشتمین دورۀ «نمایشگاه کتاب تهران، بدون سانسور» با همکاری جمعی از ناشران مستقل فارسی‌زبان خارج از کشور در برخی در شهرهای مهم اروپا، آمریکا و کانادا در حال برگزاری است؛ نمایشگاهی با هدف مبارزه با سانسور.
دلیل برگزاری این نمایشگاه چیست؟
این نمایشگاه، همان‌طور که در عنوان آن تأکید شده، واکنشی به سانسور گستردۀ کتاب در ایران است.
از زمان تأسیس جمهوری اسلامی در ایران، نه تنها کتاب‌ها سانسور شده‌اند و می‌شوند بلکه حتی برخی نویسندگان به دست عوامل امنیتی جمهوری اسلامی به قتل رسیده‌اند. در چنین شرایطی، بسیاری از نویسندگان به دلیل محدودیت‌های نشر و یا فشارهای امنیتی کشور را ترک کرده‌اند و آثار خود را در خارج از کشور منتشر می‌کنند.
برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور پیشتر در بیانیه‌ای با اشاره به دهه‌ها سانسور و استبداد دینی در ایران که «ضربات مهلکی بر فرهنگ و جامعه ایران وارد کرده»، نوشتند که هدف اصلی ناشران فارسی‌زبان در خارج کشور «مبارزه با سانسور در ایران» است.
به‌گفتۀ این برگزارکنندگان، ناشران خارج از کشور در این راه با انتشار هزاران عنوان کتاب در زمینه‌های گوناگون ادبیات، پژوهش، نقد فرهنگی، دینی، سیاست، تاریخ، دادخواهی و خاطرات زندان گام‌های بلندی در راستای روشنگری از یک سو و ثبت «جنایت‌های حکومت اسلامی» از دیگر سو برداشته‌اند.
دلیل اصلی برگزاری چنین نمایشگاهی معرفی آثار فارسی‌زبان بدون سانسور و بحث دربارۀ نقش پدیدۀ سانسور و خودسانسوری و تأثیرات مخرب آن بر فرهنگ ایران است.
ناشران فارسی‌زبان خارج از کشور تلاش می‌کنند که با برگزاری یک نمایشگاه مشترک، علاوه بر هدف اصلی خود که مبارزه با سانسور در ایران است، به‌ویژه با ارائۀ کتاب‌های تاریخی دربارۀ جمهوری اسلامی، به ثبت «جنایت‌های حکومت اسلامی» نیز بپردازند.
در چه زمان و چه مکان‌هایی برگزار می‌شود؟
نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور هر سال تقریباً همزمان با برگزاری نمایشگاه دولتی کتاب تهران برگزار می‌شود و در جریان آن، ناشران فارسی‌زبان ایرانی و افغان و حتی ناشران کتاب‌های زبان کردی، آثار خود را ارائه می‌کنند.
تینوش نظم‌جو، مدیر انتشارات ناکجا در پاریس که یکی از برگزارکنندگان این نمایشگاه است، دربارۀ نمایشگاه امسال به رادیوفردا می‌گوید که به دلیل درخواست‌های مخاطبان، امسال زمان برگزاری نمایشگاه کمی طولانی‌تر شده است.
نمایشگاه امسال از روز ۲۵ آوریل آغاز شده و تا ۱۰ ژوئن ادامه خواهد داشت.
معمولاً مکان برگزاری نمایشگاه شهرهای مهم کشورهای مختلف اروپا، آمریکا و کانادا است.
امسال این نمایشگاه در شهرهای نورنبرگ، مونیخ، وین، فرانکفورت، کلن، لایپزیک، برلین، هامبورگ، برمن، لندن، تورنتو، پاریس، آمستردام، روتردام، اوترخت، لس‌آنجلس، مونترال، استکهلم، یوتوبوری، مالمو، اسلو، کپنهاگ و لوبک برگزار می‌شود.
حمید مهدی‌پور، مدیر انتشارات فروغ در کلن آلمان که او نیز یکی از برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور است، به رادیوفردا گفته که تاکنون استقبال از این نمایشگاه خوب بوده است.
در این نمایشگاه چه اتفاقی می‌افتد؟
نشرهای نوگام، فروغ، آسو، اِچ‌اَنداِس مدیا، ارزان، ناکجا، ایران آکادمیا، پگاه، دنا، ساتراپ و... از جمله ناشرانی هستند که در دوره‌های مختلف نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور شرکت کرده‌اند.
هدف اولیه این نمایشگاه در این خلاصه شده بود که هر نویسنده بتواند کتابش را آن‌گونه که می‌خواهد بنویسد، هر ناشر بدون هراس و دلهره از توقیف و تهدید کتاب‌هایش را منتشر کند و هر خواننده هم بتواند کتاب مورد علاقهٔ خود را به‌آسانی پیدا کند و بخواند، بدون حتی یک کلمه سانسور.
همچنین یکی از مهم‌ترین اهداف این نمایشگاه، نزدیک‌تر شدن ارتباط میان ناشران خارج از ایران با نویسندگان و شاعران و مترجمان تبعیدی است.
این ناشران در این سری از نمایشگاه‌ها، ضمن رونمایی و معرفی کتاب‌های بدون سانسور، برنامه‌های داستان‌خوانی، شعرخوانی و گفت‌وگوی رودررو با نویسندگان و شاعران و مترجمان برگزار می‌کنند.
برای مخاطبان داخل ایران برنامه‌ای وجود دارد؟
برنامه‌های این نمایشگاه به دو صورت حضوری و آنلاین ارائه می‌شوند.
علاوه بر برنامه‌های حضوری و فروش کتاب، ناشران حاضر در نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور دربخش آنلاین در تلاش‌اند که آثار بدون سانسور خود را حتی به دست مخاطبان در داخل ایران برسانند.
برخی از ناشران خارج از کشور نظیر نشر نوگام در لندن پیشتر تلاش کرده‌اند با انتشار رایگان فایل الکترونیک کتاب برای مخاطبان داخل کشور، ارتباط میان نشر خارج از کشور و کتابخوانان داخل ایران را تسهیل کنند.
برخی دیگر از ناشران خارج از کشور نظیر انتشارات فروغ در آلمان نیز در تلاش‌اند با ایجاد اپلیکیشن‌های جدید، آثار خود را در ایران در دسترس علاقه‌مندان قرار دهند.
آیا نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور موفق بوده؟
مدیر انتشارات ناکجا به رادیوفردا می‌گوید که نفس استمرار چنین نمایشگاهی در خارج از کشور برای هشت سال پیاپی خود نشانۀ موفقیت آن است.
حمید مهدی‌پور، مدیر نشر فروغ، نیز می‌گوید که این نمایشگاه با ایجاد ارتباط بیشتر بین نویسندگان و ناشران، و همچنین مخاطبان و ناشران، به اقتصاد نشر فارسی‌زبان خارج از کشور کمک کرده است.
آقای مهدی‌پور تأکید می‌کند که علاوه بر این امر، برگزاری نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور نشانگر پویایی فرهنگ در میان ایرانیان خارج از کشور است و از نظر هویتی برای ایرانیان مهاجر اهمیت دارد.
پیشتر عباس معروفی، نویسنده و ناشر خارج از کشور که سال ۱۴۰۱ درگذشت، به رادیوفردا گفته بود: «ما جامعۀ پراکنده‌ای هستیم. این نمایشگاه احترام متقابل میان نویسنده، ناشر و مخاطب است.»
آقای معروفی همچنین گفته بود «گراهام گرین می‌گوید "کتاب سنگین است مانند آجر"، اما ما حاضریم برای هدف‌مان کتاب‌هایمان را با خود حمل کنیم و به شهرهای مختلف ببریم».
