كامران فاني (با كتاب در ايران)، نازي عظيما
كامران فاني: در اين برنامه، چندكتاب تازه كه اخيرا در ايران منتشر شده است، معرفي مي شود. دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد، ترجمه گروه مترجمان، زير نظ مجيد ملكان و محمدرضا افضلي، دو جلد، مصور، رنگي، قطع بزرگ، رنگي، 750 صفحه. كودكان ونوجوانان ايراني امروزه بزرگترين پيكره جمعيتي كشورما را مي سازند و آتيه سرزمين ما به امكان آموزش و پرورش هرچه بهتر اين نسل جوان متكي است. جامعه مدرن امروز پرسش هاي بسياري براي كودك و نوجوان پيش مي آورد، كه پاسخ آنها را نمي تواند در كتابهاي معمولي بيابد. از مادر و پدر و مربيان هم نمي توان انتظار داشت كه به همه پرسش هاي كودكان و نوجوانان پاسخ هاي درست و دقيق بدهند. از اين رو، آنان نياز به كتاب هاي مرجعي دارندكهبه اين پر سش ها پاسخي مناسب دهد و نياز به دايره المعارفي دارند كه در ا، پاسخ هر پرسش، ايه و مايه اي شود براي پرسش هاي ديگر و دستيابي به آگاهي هاي بيشتر و انگيزه اي باشد براي تلاش و حركت به سوي خودآموزي و خودسازي. با جنين نگاهي به مسائل و خواسته هاي نسل جوان، بي ترديد يكي از بنيادي ترين نيازهاي كودك و نوجوان ايراني در دست داشتن دايره المعارفي است مستند و علمي. دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد كه اخيرا در كمال دقت و صحت به فارسي درآمده و در نهايت نفاست و زيبايي چاپ شده است، گامي است اساسي در رداه بر آوردن اين نياز. مطالب اين دانشنامه بر حسب حروف الفبا مرتب شده، يعني از مدخل آب شروع مي شود و با مدخل يوزپلنگ خاتمه مي يابد. تمام مقالات و مطالب اين دانشنامه همراه با تصاوير متنوع و گوناگون است، تصاويري دل انگيز و گويا كه تماشاي آنها سيرو سياحتي دلپذير فراهم مي آورد. اصل دانشنامه آكسفورد تمام معارف بشري را در بر مي گيرد. اما ترجمه فارسي آن تنها شامل علوم و تكنولوژي است، ناگزير مباحث مربوط به هنر و علوم انساني در متن فارسي نيامده است، چرا كه به نظر ويراستاران آن، اين مباحث نياز به حذف و تغيير و جرح و تعديل داشت و مي بايست مقالات تاليفي بسياري در باره فرهنگ ايراني به آن افزوده مي شد كه هم كار را به درازا مي كشانيد و هم از حد توان آنها بيرون بود. دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد بي ترديد مستند ترين و مهم ترين دائره المعارفي است كه تاكنون در باره علوم و فنون به زبان فارسي براي كودكان و نوجوانان منتششر شده است، دانشنامه اي كهروحيه پژوهش و پرسشگري را در ميان نسل جوان گسترش مي دهد و شوق بيشتر دانستن را در آنها بر مي انگيزد. جهان به گشت هزاره. دفتر شعري از احمد محيط، نشر روزبهان، 98 صفحه. دكتر احمد محيط، از برجسته ترين متخصصان روانپزشكي در ايران است كه از سال 1371 با عنوان مشاور سازمان جهاني بهداشت، مقيم كشور مصر و ساكن اسكندريه است. نخستين مجموعه شعر او، "سمت نور كجاست" در سال 1377 منتشر شد و "جهان به گشت هزاره" دومين مجموعه اشعار اوست كه اينك انتشار يافته است. "دلش گرفته و مي چرخد / ميان وادي اوهام. در انتهاي شب دريا / سوار موج و كف و باد / سوار وهم زمان مي شود و پابه پاي ماه سرخ ورم كرده / عبور مي كند از كوچه هاي سايه ونور / و مي رود پرسان و پرسان / ميان تورهاي درهم رايانه ها و جاده هاي پر از ارتعاش عرش: تا لب خاموشي / تا كرانه راز" شعر راستين، از نظر احمد محيط، جلوه گر نزديكي با روح زمانه و مخاطب قرار دادن كل انسان است. اما اين وفاداري به روح زمانه به معناي سياسي شدن شعر نيست. انعكاس دلهره ها، تنهايي ها، همدلي ها و رنج ها و شادماني هاست. شاعر رندانه از بلند ترين قله ها به اقيانوس زمان خويش مي نگرد و كوچكترين موج و پرنده از ديدگاهش مخفي نمي ماند: "ژرف تر كه مي رود / رسا تر مي شود نام زمين / در گلبرگ ميخك / ژرف تر كه مي رود / قد مي كشد سرو / سرفرازي سبز خاك / مي چرخي / سوزنكي گرد سوداهاي زمين. و با تو مي چرخد بلور ستاره / و با تو مي چرخم از دل خاك / سمت فراز / تا زمان بي زمانگي." شعرهاي "جهان به گشت هزاره" از دل كوير كرمان، زادگاه شاعر، تا هند و پاكستان، و از يونان تا كرانه هاي درياي مديترانه و رودخانه نيل، همه جا را در بر مي گيرد و از سرنوشت انسان سخن مي گويد. چشم شاعر از جوهر فهنگ خود او وام مي گيرد و از آنجا به فرهنگ عام انساني مي نگرد. يه گفته خود او: "شعر من بيشتر نامه اي است كه در جريان سفرها سروده شده، مي خواهم راستگو باشم و مهربان. و ستايشگر فردا و جواني جهان." "مي آيد شاعر / از درون سنگ / دل زغال / گونه مس / سرگيجه ارقام / بر چينيد راه بندان را / از آب و خاك / كه مي آيد شاعر و جهان را پلي از سرود خواهد بست." لحظات درخشان تاريخ، نوشته اشتفان تسوايگ، ترجمه دكتر ولي الله شادان، نشر فرزان روز، 246 صفحه، آثار اشتوان تسوايگ، نويسنده نام آور اتريشي همواره در ايران محبوب و مقبول بوده اند. هم داستان هاي جذاب و گيرا و هم زندگينامه هاي ژرف و پربار او براي خوانندگان ايراني شناخته شده اند. تسوايگ شاعر و رمان نويس و نمايشنامه پرداز و تاريخ نگاري بي همتا بودكه به ويژه در تحليل رواني شخصيت ها و كاوش در زواياي تاريك ذهن آنها تبحري خاص داشت و اين همه را با نثري شيرين و شيوا در مي آميخت. كتاب "لحظات درخشان تاريخ، كه اينك با ترجمه روان و رساي دكتر ولي الله شادان به فارسي در آمده، نمونه بارز اين سبك و شيوه است. تسوايگ در اين كتاب با انتخاب چند رويداد نادر و فراموش نشدني كه يسر تاريخ را عوض كرده اند به ما نشان مي دهد كه تنها يك آري يا نه، و در زودتر يا ديرتر روي دادن يك ح ركت، اين لحظه را براي صد نسل بازگشت ناپذير مي كند و زندگي يك فرد، يك ملت و حتي سرنوشت تمام بشريت را رقم مي زند. در اين لحظات پرهيجان و سرنوشت ساز، تصميم اساسي در يك روز و يك ساعت و چه بسا يك دقيقه گرفته مي شود و آنگاه تاثير خود را قرن ها بر جاي مي گذارد. هيچ هنرمندي هر روزه و روزي 24 ساعت پيوسته هنرمند نيست. او تنها در لحظات كوتاه الهام دست به ابداع و آفرينش مي زند. تاريخ نيز چنين است. در عرصه تاريخ نيز همچون عرصه هنر لحظات والا و فراموش نشدني كمياب است. در همين لحظات است كه جريان آرام و روزمره رويدادهاي عادي ناگهان به هم مي پيوندند و تعيين كننده همه يز مي شوند. كتاب لحظات درخشان تاريخ چندنمونه از اين رويدادها را باز مي نمايد: فتح قسطنطنيه به دست سلطان محمد فاتح، كه تنها يك لحظه بي دقتي و بي خبري به انقراض امپراتوري روم انجاميد؛ تصميم كريستف كلمب در سفر دريايي اش به راه خود ادامه دهد، كشف آمريكا را ميسر كرد؛ در بامداد نبرد واترلو، اشتباه گروشي در يك لحظه، شكست ناپلئون و سقوط او را در پي آورد. ضربه يك كلنگ بر بستر رودخانه اي در كاليفرنيا، كشف طلا و الدورادو را به دنبال داشت؛ يك لحظه تاخير كاپيتان اسكات در رسيدن به قطب جنوب، به پيروزي رقيب و مرگ او انجاميد؛ و سرانجام تصميم آني ستادكل ارتش آلمان در جنگ اول كه لنين را در قطاري مهر و موم شده از سوييس به روسيه انقلابزده بفرستد، يك امپراتوري بزرگ و در واقع جهاني را بر هم زد. اين لحظات به درخشش پايدار ستارگان مي مانند كه در فراسوي شب فراموشي، مي درخشند. نازي عظيما: روز شنبه 20 بهمن ماه، نوزدهمين مراسم معرفي كتاب هاي برگزيده سال با شركت رييس جمهوري و وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ايران در تهران برگزار شد. با كامران فاني كه خود از داوران انتخاب كتاب هاي سال بوده و در اين مراسم نيز حضور داشت، در باره اين مراسم و چگونگي برگزاري آن و نيز در باره كتاب هاي برگزيده سال، گفتگويي داشتم كه اكنون آن را مي شنويم. در اين گفتگو پيش از هرچيز از كامران فاني مي خواهم كه در باره سابقه و همچنين ويژكي هاي مراسم معرفي كتاب هاي برگزيده سال، توضيح بدهد. كامران فاني: امسال نوزدهمين دوره برگراري كتاب سال بود. كتاب سال در سال 1362 زماني كه آقاي خاتمي وزير فرهنگ و ارشاد بودند تاسيس شد و تاحال 19 سال است كه ادامه دارد. ويژگي اصلي كه در واقع حسن كتاب سال جمهوري اسلامي ايران است، اسمترار و تداومش است. يعني در ايران مي دانيد كه هر برنامه اي كه در نظر گرفته مي شود و اجرا مي شود، بعد از مدت كوتاهي ديگر قطع مي شود و ادامه پيدا نمي كند. به نظر من اين استمرار و تداوم كتاب سال در واقع يكي از حسن هاي آن است و در اين مدت هم البته تجربه بسياري در باره اين نهادي كه كتاب هاي برگزيده سال را انتخاب و معرفي مي كند، پيدا شده است. دومين ويژگي اين كتاب سال كه براي من قابل توجه است گستردگي كارشان و تنوع كتاب هاست. تقريبا در تمام حوزه هاي معرفت بشري كتاب انتخاب مي شود. يعني از دين و فلسفه و سياست و علوم اجتماعي گرفته تا هنر و ادبيات و تاريخ و جغرافيا و علوم و تمام اينها. يعني تقريبا همه موضوعات را در بر مي گيرد. يعني مثل برخي از جايزه ها نيست كه برخي از حوزه ها را بپوشاند. و از اين نظر هم كار مفصل و گسترده اي است. برايتان مثال بزنم كه امسال، 7500 كتاب چاپ اول را اينها در كتاب سال شركت دادند كه از ميان آنها 500 كتاب برگزيده شد و در ميان آن 500 كتاب هم بيش از 200 داور انتخاب نهايي شان را انجام دادند و سرانجام 15 كتاب در موضوعات مختلف برنده كتاب سال 1380 شد. نازي عظيما: آقاي فاني، كتاب هايي كه امسال برنده شدند، كدامها بودند و در چه زمينه هايي بودند؟ كامران فاني: همان جور كه گفتم 15 اثر امسال برنده شدند كه من موضوع و برندگان آنها را و عنوان كتاب ها را احتمالا با يك توضيح كوتاهي در باره بعضي از كتاب ها برايتان شرح مي دهم. در قسمت فلسفه، كتابي كه برنده شد كتاب بسيار معروف و مهم ارسطو بود به نام "بدر آسمان" كه مي دانيد كتابي است راجع به فيزيك و با ترجمه بسيار خوب و درخشان آقاي اسماعيل سعادت كه برنده بهترين كتاب فلسفي سال شدند ايشان. در حوزه زبان، دو تا كتاب برنده شدند. يكي فرهنگ عاميانه فارسي است از آقاي ابوالحسن نجفي كه در دوجلد چاپ شده و تمام لغات عاميانه را با ذكر شاهد و مثال آورده و نمونه درخشان فرهنگ نويسي است و البته استادنجفي هم استاد زبان شناسي هستند. دومين كتاب در باره زبان، فرهنگ معاصر عربي فارسي است كه آقاي دكتر آذرتاش آذرنوش آن را تاليف و ترجمه كرده اند. درحوزه ادبيات، هميشه كتاب سال جمهوري اسلامي متاسفانه بسيار با احتياط و درواقع نوعي عدم توجه به اين حوزه مهم عمل كرده است. امسال فقط يك كتاب در حوزه ادبيات برنده شد و آن هم ترجمه يك رمان كلاسيك غربي است. رمان معروف جنايت و مكافات اثر داستايووسكي كه با ترجمه آقاي اصغر رستگار منتشر شده بود و جز اين كتاب هيچ كتاب ديگري در حوزه ادبيات به خصوص ادبيات فارسي، امسال برنده نشد. در حوزه موسيقي، كتاب مهم پيوند شعر و موسيقي، اثر استادحسين دهلوي برنده بهترين كتاب شد. در حوزه تاريخ و جغرافيا، دو كتاب برنده شدند يكي كتاب تاريخ تمدن بين النحرين است كه آقاي دكتر يوسف مجيدزاده آن را نوشته اند و نمونه كار مهم تحقيقي و پژوهشي است كه يك مورخ ايراني توانسته است تاريخ گذشته بين النهرين را كه همواره با ايران رابطه نزديك فرهنگي داشته است شرح بدهد. دومين كتاب كتابي است تحت عنوان نوشته هاي جغرافيايي در عالم اسلام كه نويسنده آن مستشرق معروف روسي است به نام كلاچووسكي كه ترجمه آن را شادروان ابوالقاسم پاينده انجام داده بود. اين آخرين كتابي بود كه مرحوم پاينده حدود 14 يا 15 سال پيش قبل از درگذشتش ترجمه كرده بودند و سالها بعد از فوت ايشان اين كتاب چاپ شد و امسال بهترين كتاب ترجمه در حوزه جغرافيا شناخته شد. در حوزه دين سه كتاب برنده شدند كه هرسه كتاب به زبان عربي هستند. در حوزه هاي ديگر من خيلي سريع مي گذرم چون يعضي هاشان هم خيلي تخصصي هستند. در حوزه اقتصاد، كتاب پول و بانكداري اسلامي تاليف دكتر ستون چيان برنده شد. در حوزه حقوق كتاب مهم آقاي دكتر كاتوزيان برنده شد تحت عنوان حقوق مدني. عرض شود كه جز كتاب سال ايران جايزه ديگري تحت عنوان كتاب سال جهان انتخاب مي شود. در حوزه ايرانشناسي و در حوزه اسلام شناسي، كتاب هايي كه در خارج از ايران به زبان هاي ديگر منتشر شده اند انتخاب مي شوند. درواقع نوعي جايزه بين المللي است كه الان نهمين دوره خود را مي گذراند. امسال دو كتاب بسيار مهم برنده شدند. يكي كتاب فلسفه و فقه و عرفان شيعه در قرن نهم است تاليف خانم زامين اشميت كه به زبان آلماني است و دومي هم ترجمه هفت پيكر نظامي است كه آقاي مايكل باري كه حتما مي شناسند شنونده هاي شما و حتما خود شما، اين را ترجمه كرده و با مقدمه و حواشي مفصلي به زبان فرانسه ترجمه و منتشر شده و هردو اينها، يعني خانم اشميت و آقاي مايكل باري هم در اين مراسم حضور داشتند و جالب است برايتان بگويم كه مراسم امسال با سخنراني آقاي مايكل باري در باره اهميت و ارزش زبان فارسي و نيز اهميت نظامي و منظومه هاي او به پايان رسيد. نازي عظيما: آقاي فاني، فكر مي كنيد كه چرا به ادبيات فارسي در كتاب هاي برگزيده سال زياد توجه نمي شود؟ كامران فاني: بله من فكر مي كنم اين بزرگترين ايرادي است كه به اين كتاب سال گرفته شده است كه اصولا ادبيات فارسي از رمان و شعر و نقد ادبي كاملا مورد بي توجهي و كم لطفي برگزار كنندگان كتاب سال و داوران آن قرار گرفته است. من فكر مي كنم دو يا سه علت مي تواند داشته باشد. چون خود من هم چند سالي جزء داوران بخش ادبيات معاصر ايران بودم. اولين مشكل مشكل انتخاب داوران است. داوران لااقل در مدتي كه من بودم و الان هم كه مي بينم، بسيار مشكل پسند هستند و تا اندازه اي هم سنت گرا. و بنابراين نسبت به كارهاي جديد به خصوص كارهاي جوان تر ها و اينها كه هرساله در مي آيد، آن قدر خوشبين نيستند و كمابيش در درجه اول آن است كه كتابي را انتخاب نمي كنند. مسئله دوم بر مي گردد به خود بنياد انتخاب كتاب سال و وزارت فرهنگ و ارشاد كه آنها هم ترجيح مي دهند كه كتاب هاي پر سرو صدا يا مشكل برانگيز انتخاب نشود و يكي دو بار هم كه در اين اواخر كتابي انتخاب شد، آخر سر آن را به نحوي وتو كردند. من فكر مي كنم كه تا زماني كه اين دوعامل، يعني يك جور احتياط وزارت ارشاد و سخت گيرري داوران وجود داشته باشد، ما هيچوقت شاهد برنده شدن يك رمان يا يك مجموعه شعر نوي فارسي نخواهيم بود.
كامران فاني، كتابشناس برجسته، در برنامه امروز، ابتدا به بررسي ترجمه دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد مي پردازد كه گروهي مترجم در ايران زير نظر مجيد ملكان و محمدرضافاضلي آن را به فارسي برگردانده اند. در ادامه برنامه، كامران فاني، كتاب شعري از دكتر احمد محيط، از برجسته ترين متخصصان علم روانشناسي در ايران را بررسي مي كند، كتابي تحت عنوان "جهان به گشت و هزاره." كتاب ديگري از تازه هاي نشر در ايران، كه كامران فاي آن را در برنامه امروز بررسي مي كند، "لحظات درخشان تاريخ" نام دارد، نوشته اشتوان تسوايگ، ترجمه دكتر ولي الله شادان از نشر فرزان روز. در بخش ديگر اين برنامه، كامران فاني در مصاحبه با نازي عظيما، به مراسم اهداي جايزه كتاب سال مي پردازد كه كامران فاني از داوران آن است. براي مطالعه متن كامل اين برنامه، دگمه "متن فارسي" را "كليك" بزنيد.
كامران فاني: در اين برنامه، چندكتاب تازه كه اخيرا در ايران منتشر شده است، معرفي مي شود. دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد، ترجمه گروه مترجمان، زير نظ مجيد ملكان و محمدرضا افضلي، دو جلد، مصور، رنگي، قطع بزرگ، رنگي، 750 صفحه. كودكان ونوجوانان ايراني امروزه بزرگترين پيكره جمعيتي كشورما را مي سازند و آتيه سرزمين ما به امكان آموزش و پرورش هرچه بهتر اين نسل جوان متكي است. جامعه مدرن امروز پرسش هاي بسياري براي كودك و نوجوان پيش مي آورد، كه پاسخ آنها را نمي تواند در كتابهاي معمولي بيابد. از مادر و پدر و مربيان هم نمي توان انتظار داشت كه به همه پرسش هاي كودكان و نوجوانان پاسخ هاي درست و دقيق بدهند. از اين رو، آنان نياز به كتاب هاي مرجعي دارندكهبه اين پر سش ها پاسخي مناسب دهد و نياز به دايره المعارفي دارند كه در ا، پاسخ هر پرسش، ايه و مايه اي شود براي پرسش هاي ديگر و دستيابي به آگاهي هاي بيشتر و انگيزه اي باشد براي تلاش و حركت به سوي خودآموزي و خودسازي. با جنين نگاهي به مسائل و خواسته هاي نسل جوان، بي ترديد يكي از بنيادي ترين نيازهاي كودك و نوجوان ايراني در دست داشتن دايره المعارفي است مستند و علمي. دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد كه اخيرا در كمال دقت و صحت به فارسي درآمده و در نهايت نفاست و زيبايي چاپ شده است، گامي است اساسي در رداه بر آوردن اين نياز. مطالب اين دانشنامه بر حسب حروف الفبا مرتب شده، يعني از مدخل آب شروع مي شود و با مدخل يوزپلنگ خاتمه مي يابد. تمام مقالات و مطالب اين دانشنامه همراه با تصاوير متنوع و گوناگون است، تصاويري دل انگيز و گويا كه تماشاي آنها سيرو سياحتي دلپذير فراهم مي آورد. اصل دانشنامه آكسفورد تمام معارف بشري را در بر مي گيرد. اما ترجمه فارسي آن تنها شامل علوم و تكنولوژي است، ناگزير مباحث مربوط به هنر و علوم انساني در متن فارسي نيامده است، چرا كه به نظر ويراستاران آن، اين مباحث نياز به حذف و تغيير و جرح و تعديل داشت و مي بايست مقالات تاليفي بسياري در باره فرهنگ ايراني به آن افزوده مي شد كه هم كار را به درازا مي كشانيد و هم از حد توان آنها بيرون بود. دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد بي ترديد مستند ترين و مهم ترين دائره المعارفي است كه تاكنون در باره علوم و فنون به زبان فارسي براي كودكان و نوجوانان منتششر شده است، دانشنامه اي كهروحيه پژوهش و پرسشگري را در ميان نسل جوان گسترش مي دهد و شوق بيشتر دانستن را در آنها بر مي انگيزد. جهان به گشت هزاره. دفتر شعري از احمد محيط، نشر روزبهان، 98 صفحه. دكتر احمد محيط، از برجسته ترين متخصصان روانپزشكي در ايران است كه از سال 1371 با عنوان مشاور سازمان جهاني بهداشت، مقيم كشور مصر و ساكن اسكندريه است. نخستين مجموعه شعر او، "سمت نور كجاست" در سال 1377 منتشر شد و "جهان به گشت هزاره" دومين مجموعه اشعار اوست كه اينك انتشار يافته است. "دلش گرفته و مي چرخد / ميان وادي اوهام. در انتهاي شب دريا / سوار موج و كف و باد / سوار وهم زمان مي شود و پابه پاي ماه سرخ ورم كرده / عبور مي كند از كوچه هاي سايه ونور / و مي رود پرسان و پرسان / ميان تورهاي درهم رايانه ها و جاده هاي پر از ارتعاش عرش: تا لب خاموشي / تا كرانه راز" شعر راستين، از نظر احمد محيط، جلوه گر نزديكي با روح زمانه و مخاطب قرار دادن كل انسان است. اما اين وفاداري به روح زمانه به معناي سياسي شدن شعر نيست. انعكاس دلهره ها، تنهايي ها، همدلي ها و رنج ها و شادماني هاست. شاعر رندانه از بلند ترين قله ها به اقيانوس زمان خويش مي نگرد و كوچكترين موج و پرنده از ديدگاهش مخفي نمي ماند: "ژرف تر كه مي رود / رسا تر مي شود نام زمين / در گلبرگ ميخك / ژرف تر كه مي رود / قد مي كشد سرو / سرفرازي سبز خاك / مي چرخي / سوزنكي گرد سوداهاي زمين. و با تو مي چرخد بلور ستاره / و با تو مي چرخم از دل خاك / سمت فراز / تا زمان بي زمانگي." شعرهاي "جهان به گشت هزاره" از دل كوير كرمان، زادگاه شاعر، تا هند و پاكستان، و از يونان تا كرانه هاي درياي مديترانه و رودخانه نيل، همه جا را در بر مي گيرد و از سرنوشت انسان سخن مي گويد. چشم شاعر از جوهر فهنگ خود او وام مي گيرد و از آنجا به فرهنگ عام انساني مي نگرد. يه گفته خود او: "شعر من بيشتر نامه اي است كه در جريان سفرها سروده شده، مي خواهم راستگو باشم و مهربان. و ستايشگر فردا و جواني جهان." "مي آيد شاعر / از درون سنگ / دل زغال / گونه مس / سرگيجه ارقام / بر چينيد راه بندان را / از آب و خاك / كه مي آيد شاعر و جهان را پلي از سرود خواهد بست." لحظات درخشان تاريخ، نوشته اشتفان تسوايگ، ترجمه دكتر ولي الله شادان، نشر فرزان روز، 246 صفحه، آثار اشتوان تسوايگ، نويسنده نام آور اتريشي همواره در ايران محبوب و مقبول بوده اند. هم داستان هاي جذاب و گيرا و هم زندگينامه هاي ژرف و پربار او براي خوانندگان ايراني شناخته شده اند. تسوايگ شاعر و رمان نويس و نمايشنامه پرداز و تاريخ نگاري بي همتا بودكه به ويژه در تحليل رواني شخصيت ها و كاوش در زواياي تاريك ذهن آنها تبحري خاص داشت و اين همه را با نثري شيرين و شيوا در مي آميخت. كتاب "لحظات درخشان تاريخ، كه اينك با ترجمه روان و رساي دكتر ولي الله شادان به فارسي در آمده، نمونه بارز اين سبك و شيوه است. تسوايگ در اين كتاب با انتخاب چند رويداد نادر و فراموش نشدني كه يسر تاريخ را عوض كرده اند به ما نشان مي دهد كه تنها يك آري يا نه، و در زودتر يا ديرتر روي دادن يك ح ركت، اين لحظه را براي صد نسل بازگشت ناپذير مي كند و زندگي يك فرد، يك ملت و حتي سرنوشت تمام بشريت را رقم مي زند. در اين لحظات پرهيجان و سرنوشت ساز، تصميم اساسي در يك روز و يك ساعت و چه بسا يك دقيقه گرفته مي شود و آنگاه تاثير خود را قرن ها بر جاي مي گذارد. هيچ هنرمندي هر روزه و روزي 24 ساعت پيوسته هنرمند نيست. او تنها در لحظات كوتاه الهام دست به ابداع و آفرينش مي زند. تاريخ نيز چنين است. در عرصه تاريخ نيز همچون عرصه هنر لحظات والا و فراموش نشدني كمياب است. در همين لحظات است كه جريان آرام و روزمره رويدادهاي عادي ناگهان به هم مي پيوندند و تعيين كننده همه يز مي شوند. كتاب لحظات درخشان تاريخ چندنمونه از اين رويدادها را باز مي نمايد: فتح قسطنطنيه به دست سلطان محمد فاتح، كه تنها يك لحظه بي دقتي و بي خبري به انقراض امپراتوري روم انجاميد؛ تصميم كريستف كلمب در سفر دريايي اش به راه خود ادامه دهد، كشف آمريكا را ميسر كرد؛ در بامداد نبرد واترلو، اشتباه گروشي در يك لحظه، شكست ناپلئون و سقوط او را در پي آورد. ضربه يك كلنگ بر بستر رودخانه اي در كاليفرنيا، كشف طلا و الدورادو را به دنبال داشت؛ يك لحظه تاخير كاپيتان اسكات در رسيدن به قطب جنوب، به پيروزي رقيب و مرگ او انجاميد؛ و سرانجام تصميم آني ستادكل ارتش آلمان در جنگ اول كه لنين را در قطاري مهر و موم شده از سوييس به روسيه انقلابزده بفرستد، يك امپراتوري بزرگ و در واقع جهاني را بر هم زد. اين لحظات به درخشش پايدار ستارگان مي مانند كه در فراسوي شب فراموشي، مي درخشند. نازي عظيما: روز شنبه 20 بهمن ماه، نوزدهمين مراسم معرفي كتاب هاي برگزيده سال با شركت رييس جمهوري و وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي ايران در تهران برگزار شد. با كامران فاني كه خود از داوران انتخاب كتاب هاي سال بوده و در اين مراسم نيز حضور داشت، در باره اين مراسم و چگونگي برگزاري آن و نيز در باره كتاب هاي برگزيده سال، گفتگويي داشتم كه اكنون آن را مي شنويم. در اين گفتگو پيش از هرچيز از كامران فاني مي خواهم كه در باره سابقه و همچنين ويژكي هاي مراسم معرفي كتاب هاي برگزيده سال، توضيح بدهد. كامران فاني: امسال نوزدهمين دوره برگراري كتاب سال بود. كتاب سال در سال 1362 زماني كه آقاي خاتمي وزير فرهنگ و ارشاد بودند تاسيس شد و تاحال 19 سال است كه ادامه دارد. ويژگي اصلي كه در واقع حسن كتاب سال جمهوري اسلامي ايران است، اسمترار و تداومش است. يعني در ايران مي دانيد كه هر برنامه اي كه در نظر گرفته مي شود و اجرا مي شود، بعد از مدت كوتاهي ديگر قطع مي شود و ادامه پيدا نمي كند. به نظر من اين استمرار و تداوم كتاب سال در واقع يكي از حسن هاي آن است و در اين مدت هم البته تجربه بسياري در باره اين نهادي كه كتاب هاي برگزيده سال را انتخاب و معرفي مي كند، پيدا شده است. دومين ويژگي اين كتاب سال كه براي من قابل توجه است گستردگي كارشان و تنوع كتاب هاست. تقريبا در تمام حوزه هاي معرفت بشري كتاب انتخاب مي شود. يعني از دين و فلسفه و سياست و علوم اجتماعي گرفته تا هنر و ادبيات و تاريخ و جغرافيا و علوم و تمام اينها. يعني تقريبا همه موضوعات را در بر مي گيرد. يعني مثل برخي از جايزه ها نيست كه برخي از حوزه ها را بپوشاند. و از اين نظر هم كار مفصل و گسترده اي است. برايتان مثال بزنم كه امسال، 7500 كتاب چاپ اول را اينها در كتاب سال شركت دادند كه از ميان آنها 500 كتاب برگزيده شد و در ميان آن 500 كتاب هم بيش از 200 داور انتخاب نهايي شان را انجام دادند و سرانجام 15 كتاب در موضوعات مختلف برنده كتاب سال 1380 شد. نازي عظيما: آقاي فاني، كتاب هايي كه امسال برنده شدند، كدامها بودند و در چه زمينه هايي بودند؟ كامران فاني: همان جور كه گفتم 15 اثر امسال برنده شدند كه من موضوع و برندگان آنها را و عنوان كتاب ها را احتمالا با يك توضيح كوتاهي در باره بعضي از كتاب ها برايتان شرح مي دهم. در قسمت فلسفه، كتابي كه برنده شد كتاب بسيار معروف و مهم ارسطو بود به نام "بدر آسمان" كه مي دانيد كتابي است راجع به فيزيك و با ترجمه بسيار خوب و درخشان آقاي اسماعيل سعادت كه برنده بهترين كتاب فلسفي سال شدند ايشان. در حوزه زبان، دو تا كتاب برنده شدند. يكي فرهنگ عاميانه فارسي است از آقاي ابوالحسن نجفي كه در دوجلد چاپ شده و تمام لغات عاميانه را با ذكر شاهد و مثال آورده و نمونه درخشان فرهنگ نويسي است و البته استادنجفي هم استاد زبان شناسي هستند. دومين كتاب در باره زبان، فرهنگ معاصر عربي فارسي است كه آقاي دكتر آذرتاش آذرنوش آن را تاليف و ترجمه كرده اند. درحوزه ادبيات، هميشه كتاب سال جمهوري اسلامي متاسفانه بسيار با احتياط و درواقع نوعي عدم توجه به اين حوزه مهم عمل كرده است. امسال فقط يك كتاب در حوزه ادبيات برنده شد و آن هم ترجمه يك رمان كلاسيك غربي است. رمان معروف جنايت و مكافات اثر داستايووسكي كه با ترجمه آقاي اصغر رستگار منتشر شده بود و جز اين كتاب هيچ كتاب ديگري در حوزه ادبيات به خصوص ادبيات فارسي، امسال برنده نشد. در حوزه موسيقي، كتاب مهم پيوند شعر و موسيقي، اثر استادحسين دهلوي برنده بهترين كتاب شد. در حوزه تاريخ و جغرافيا، دو كتاب برنده شدند يكي كتاب تاريخ تمدن بين النحرين است كه آقاي دكتر يوسف مجيدزاده آن را نوشته اند و نمونه كار مهم تحقيقي و پژوهشي است كه يك مورخ ايراني توانسته است تاريخ گذشته بين النهرين را كه همواره با ايران رابطه نزديك فرهنگي داشته است شرح بدهد. دومين كتاب كتابي است تحت عنوان نوشته هاي جغرافيايي در عالم اسلام كه نويسنده آن مستشرق معروف روسي است به نام كلاچووسكي كه ترجمه آن را شادروان ابوالقاسم پاينده انجام داده بود. اين آخرين كتابي بود كه مرحوم پاينده حدود 14 يا 15 سال پيش قبل از درگذشتش ترجمه كرده بودند و سالها بعد از فوت ايشان اين كتاب چاپ شد و امسال بهترين كتاب ترجمه در حوزه جغرافيا شناخته شد. در حوزه دين سه كتاب برنده شدند كه هرسه كتاب به زبان عربي هستند. در حوزه هاي ديگر من خيلي سريع مي گذرم چون يعضي هاشان هم خيلي تخصصي هستند. در حوزه اقتصاد، كتاب پول و بانكداري اسلامي تاليف دكتر ستون چيان برنده شد. در حوزه حقوق كتاب مهم آقاي دكتر كاتوزيان برنده شد تحت عنوان حقوق مدني. عرض شود كه جز كتاب سال ايران جايزه ديگري تحت عنوان كتاب سال جهان انتخاب مي شود. در حوزه ايرانشناسي و در حوزه اسلام شناسي، كتاب هايي كه در خارج از ايران به زبان هاي ديگر منتشر شده اند انتخاب مي شوند. درواقع نوعي جايزه بين المللي است كه الان نهمين دوره خود را مي گذراند. امسال دو كتاب بسيار مهم برنده شدند. يكي كتاب فلسفه و فقه و عرفان شيعه در قرن نهم است تاليف خانم زامين اشميت كه به زبان آلماني است و دومي هم ترجمه هفت پيكر نظامي است كه آقاي مايكل باري كه حتما مي شناسند شنونده هاي شما و حتما خود شما، اين را ترجمه كرده و با مقدمه و حواشي مفصلي به زبان فرانسه ترجمه و منتشر شده و هردو اينها، يعني خانم اشميت و آقاي مايكل باري هم در اين مراسم حضور داشتند و جالب است برايتان بگويم كه مراسم امسال با سخنراني آقاي مايكل باري در باره اهميت و ارزش زبان فارسي و نيز اهميت نظامي و منظومه هاي او به پايان رسيد. نازي عظيما: آقاي فاني، فكر مي كنيد كه چرا به ادبيات فارسي در كتاب هاي برگزيده سال زياد توجه نمي شود؟ كامران فاني: بله من فكر مي كنم اين بزرگترين ايرادي است كه به اين كتاب سال گرفته شده است كه اصولا ادبيات فارسي از رمان و شعر و نقد ادبي كاملا مورد بي توجهي و كم لطفي برگزار كنندگان كتاب سال و داوران آن قرار گرفته است. من فكر مي كنم دو يا سه علت مي تواند داشته باشد. چون خود من هم چند سالي جزء داوران بخش ادبيات معاصر ايران بودم. اولين مشكل مشكل انتخاب داوران است. داوران لااقل در مدتي كه من بودم و الان هم كه مي بينم، بسيار مشكل پسند هستند و تا اندازه اي هم سنت گرا. و بنابراين نسبت به كارهاي جديد به خصوص كارهاي جوان تر ها و اينها كه هرساله در مي آيد، آن قدر خوشبين نيستند و كمابيش در درجه اول آن است كه كتابي را انتخاب نمي كنند. مسئله دوم بر مي گردد به خود بنياد انتخاب كتاب سال و وزارت فرهنگ و ارشاد كه آنها هم ترجيح مي دهند كه كتاب هاي پر سرو صدا يا مشكل برانگيز انتخاب نشود و يكي دو بار هم كه در اين اواخر كتابي انتخاب شد، آخر سر آن را به نحوي وتو كردند. من فكر مي كنم كه تا زماني كه اين دوعامل، يعني يك جور احتياط وزارت ارشاد و سخت گيرري داوران وجود داشته باشد، ما هيچوقت شاهد برنده شدن يك رمان يا يك مجموعه شعر نوي فارسي نخواهيم بود.
كامران فاني، كتابشناس برجسته، در برنامه امروز، ابتدا به بررسي ترجمه دانشنامه كودكان و نوجوانان آكسفورد مي پردازد كه گروهي مترجم در ايران زير نظر مجيد ملكان و محمدرضافاضلي آن را به فارسي برگردانده اند. در ادامه برنامه، كامران فاني، كتاب شعري از دكتر احمد محيط، از برجسته ترين متخصصان علم روانشناسي در ايران را بررسي مي كند، كتابي تحت عنوان "جهان به گشت و هزاره." كتاب ديگري از تازه هاي نشر در ايران، كه كامران فاي آن را در برنامه امروز بررسي مي كند، "لحظات درخشان تاريخ" نام دارد، نوشته اشتوان تسوايگ، ترجمه دكتر ولي الله شادان از نشر فرزان روز. در بخش ديگر اين برنامه، كامران فاني در مصاحبه با نازي عظيما، به مراسم اهداي جايزه كتاب سال مي پردازد كه كامران فاني از داوران آن است. براي مطالعه متن كامل اين برنامه، دگمه "متن فارسي" را "كليك" بزنيد.
