هواپيمائي ملي ايران در سراشيبي سقوط: ناوگان فرسوده و فقدان سرمايه

فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) دكتر فريدون خاوند (راديوآزادي): شركت هواپيمايي ملي ايران (هما)، كه روزگاري در ميان شركت هاي متعلق به كشور هاي همطراز ايران از موقعيتي استثنايي برخوردار بود، همچنان در سراشيب انحطاط فرو مي غلطد و به گفتة مقام هاي جمهوري اسلامي، در شرايط كنوني به رستاخيز آن اميدي نيست. در سمينار «همكاري در استفاده از ظرفيت هاي ملي»، كه ديروز سه شنبه برگزار شد، مهندس احمد خرم وزير راه و ترابري جمهوري اسلامي گفت كه با توجه به نرخ بليط هواپيما، يارانه هاي دولتي و اعتبارات اختصاص يافته به اين بخش، به هيچ عنوان نمي توانيم ناوگان حمل و نقل هوايي ايران را نوسازي كنيم يا توسعه دهيم. خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به نقل از احمد خرم در همان سمينار مي افزايد كه «هما» در سال جاري صد ميليارد تومان زيان داشته است. سخنان وزير راه و ترابري جمهوري اسلامي تأكيدي است دوباره بر ناتواني ناوگان حمل و نقل هوايي ايران از سرمايه‌گذاري به منظور نوسازي خود. به نوشتة منابع خبري جمهوري اسلامي، كل سرمايه گذاري «هما» براي بازسازي ناوگانش در بيست و سه سال گذشته از پانصد ميليون دلار فراتر نرفته‌ است، تنها معادل حدود 22 ميليون دلار در سال. در طول اين بيست و سه سال، به گفتة همان منابع، مجموعة خريد هاي انجام گرفته از سوي هما به پانزده هواپيماي مسافري محدود بوده، از جمله خريد هفت فروند هواپيماي دست دوم از تركيه و امارات. براي آنكه ملاكي براي مقايسه در اختيار داشته باشيم، كافي است بدانيم كه شركت هواپيمايي امارات متعلق به دبي در سال 2001 ميلادي، 22 هواپيماي دو طبقة ايرباس «اي-380» سفارش داده است، معادل پانزده ميليارد دلار. به بيان ديگر يكسال سرمايه گذاري دبي در ناوگان حمل ونقل هوايي اش برابر است با سي برابر سرمايه‌گذاري «هما» طي مدت بيست و سه سال. بد نيست اضافه كنيم كه شركت امارات، از لحاظ سود دهي. يكي از پنج شركت مهم دنيا است. سقوط هما در عرصه سخت افزاري با فرسايش شديد نيروي انساني همراه بوده است. روزنامة « ايران» چاپ تهران در همين زمينه مي نويسد كه خلبانان ورزيدة ناوگان حمل و نقل هوايي ايران به شركت هاي هواپيمايي كرة جنوبي، امارات عربي متحدة، آمريكا و استراليا پناه برده‌اند. دولت جمهوري اسلامي براي مقابله با فرسودگي شديد ناوگان هوايي خود به صنعت نوپاي هواپيما سازي‌اش اميد بسته كه نخستين ابتكار عمدة آن توليد هواپيماي «آنتونوف-140» زير عنوان «ايران-140» با همكاري اوكراين است. ايران و اوكراين اميدوارند شمار قابل ملاحظه‌اي از اين مدل هواپيما را به بازار هاي بين‌المللي صادر كنند. با اينهمه به نظر ميرسد كه از ديدگاه شماري از تكنوكرات هاي جمهوري اسلامي، از جمله احمد خرم، وزير راه و ترابري، ساخت هواپيما در ايران با صرفه نيست و توجيه اقتصادي ندارد.