(rm) صدا | [ 9:07 mins ]
روز گذشته نشريه وال استريت جورنال مقاله اي از اردشير زاهدي، وزيرامور خارجه اسبق و سفير شاه سابق ايران در بريتانيا و آمريکا منتشر کرد که ديدگاهي است تازه از موقعيت ايران در ارتباط با برنامه هاي هسته اي جمهوري اسلامي. اردشير زاهدي درباره روابط ايران و اروپا در مصاحبه با راديو فردا مي گويد: روابط بين اروپا و ايران بالا پايين است، ولي روي هم رفته اروپاييان علاقه مند هستند که با ايران کنار بيايند، چون ايران کشور مهمي بوده و هست و خواهد بود. فراموش نکنيم ما همه ايراني هستيم و کشورمان و مردممان را بيش از هر چيز ديگر دوست داريم بنابراين يک چيزي را لازم است هم اروپا، هم آمريکا و هم دنيا بدانند: ايران حق خودش را بايد داشته باشد. به خصوص که وقتي کشورهايي مانند همسايگان ايران مجهز به تسليحات اتمي هستند، نمي شود حق را از ايران سلب کرد. آقاي زاهدي در عين حال معتقد است کنترل فعاليت هاي هسته اي مهم است و تا وقتي که اختلاف ميان اعراب و اسرائيل حل نشود، هيچ وقت نمي توان در آن ناحيه صلح داشت. وي بر اين باور است که آمريکاييان به بي طرف بودن در اين مورد هيچ وقت احترام نگذاشته اند. ليلي صدر (راديوفردا): وال استريت جورنال، روزنامه آمريکايي مقاله اي از اردشير زاهدي، سفير پيشين ايران در دوران پيش از انقلاب در آمريکا و بريتانيا را به چاپ رسانده است. آقاي زاهدي با نگاهي به موقعيت ايران در جامعه بين المللي و جنجال پيرامون برنامه هسته اي ايران مي گويد: برخورداري از تکنولوژي هسته اي در راه مسالمت آميز حق ايران است و چنانچه خاور ميانه از جنگ افزارهاي اتمي خالي شود، مانعي براي ايفاي چنان حقي وجود نخواهد داشت.
فريبا مودت (راديو فردا): روز گذشته نشريه وال استريت جورنال مقاله اي از اردشيرزاهدي، وزير خارجه اسبق و سفير شاه سابق ايران در بريتانيا و آمريکا منتشر کرد که ديدگاهي است تازه از موقعيت ايران در ارتباط با برنامه هاي هسته اي جمهوري اسلامي.
وي در اين مقاله مي گويد نه ماه پيش وزراي خارجه سه قدرت اروپايي، بريتانيا، آلمان و فرانسه پس از ديدار از ايران با غرور اعلام کردند که ايران را متقاعده به امضاي موافقتنامه اي کردند که بر اساس آن جمهوري اسلامي برنامه هاي هسته اي خود را به گونه اي قابل توجه محدود خواهد کرد. اردشير زاهدي مي افزايد در آن زمان اروپا متوجه آن نبود که کشوري که به گفته زاهدي همه روزه قوانين اساسيش را زير پا مي گذارد، ممکن است به مفاد يک موافقتنامه که به قول برخي از رهبران ايران با کفار امضا شده هم وقعي ننهد و حال که ايران در واکنش به بازماندن پرونده اش در آژانس بين المللي و لحن شديد قطعنامه اخير آژانس هرگونه توافق با اروپا را ناديده گرفته،
اين سئوال مطرح مي شود که اين امر روابط ميان ايران و اروپا را در چه مرحله اي قرار مي دهد. اين سئوال را امروز با شخص اردشير زاهدي، نويسنده مقاله مطرح کردم.
اردشير زاهدي: من گمان مي کنم اولا روابط بين اروپا و ايران در حال حاضر بالا و پايين است، ولي روي هم رفته اروپاييان علاقه مند هستند که با ايران کنار بيايند به خاطر اينکه ايران يک کشور مهمي است، بوده و هست و خواهد بود. دولتها و رژيمها مي آيند و مي روند، ولي کشورهايي که ريشه دارند و قدرت دارند هميشه سر جاي خودشان خواهند بود، تاريخ هم نشان داده وضع ايران را و بعد هم بايد البته فراموش نکنيد ما همه ايراني هستيم و کشورمان و مردممان را بيش از هر چيز ديگر دوست داريم. وقتي هم که بخواهيد در مقابله با کشورهاي ديگر همسايه مقايسه کنيد، يک روزي آنها همه احترام داشتند در ايران، متاسفانه امروز معکوس شده.
بنابراين يک چيزي لازم است به نظر من هم اروپا، هم آمريکا و هم دنيا بدانند: ايران حق خودش را بايد داشته باشد، به خصوص که وقتي شما کشورهايي را مانند همسايه از غربمان گرفته تا شرق، مي بينيم اينها قواي اتميشان را هم دارند، نمي شود به ايران گفت تو حق نداري داشته باشي. ولي کنترلش است که آن هم من يک عقيده اي داشتم روي آن هم خواهم بود و آن اين است که اولا تا روزي که گرفتاري اعراب و اسرائيل و به خصوص فلسطين و اسرائيل حل نشود، هيچ وقت شما نمي توانيد در آن ناحيه صلح داشته باشيد و 55 سال غرب به شرق و به ما خاورميانه دروغ گفته سر اين قضيه. تا اينها همينطور که يک دفعه زمان نيکسون ... را فرستاد ايران با من صحبت کرد، حضور اعليحضرت رفتيم، اين even handed policy را متاسفانه تا امروز آمريکاييها انجام ندادند. و اين بي طرف بودن را هيچ وقت تا به حال احترام نگذاشتند. اين يکي از گرفتاريها است.
گرفتاري دوم سر قضيه اتم است. همينطور که در مقاله ام به آن اشاره کردم من دو experience در زندگي دارم که عرض مي کنم: يکي لندن بودم، وقتي که اعليحضرت پيشنهاد کردند که هر کشوري يک روز خرج قواي نظامي خودش را بدهد به يونسکو. اين پنج قدرت بزرگ که همه حق وتو دارند با هم قرار گذاشتند و قبول کردند بر عليه ما. وقتي آنوقت با مقامات انگليسي و آمريکايي و غيره من صحبت مي کردم که چرا با اين مخالف هستيد، مي گفتند خرج نظامي ما هر روز مي دانيد چقدر مي شود؟ گفتم آن مهم نيست و شما اگر اصلش را قبول داريد بيايد بگوييد يک ساعت مي دهيد يا پنج ساعت. هيچ وقت به اين عمل نکردند چون منافع خودشان در ميان بود، البته هر کشوري منافع خودش برايش مهم است، اما اگر اين منافع براي انگليس و آمريکا و روس و فرانسه يا هر کشور ديگري مهم است براي ايران هم بايد بوده باشد.
قسمت دوم، ما آن وقتي که خواستيم برويم براي اتم و استفاده کردن براي مصرفش، ... از 1950 ايران رفت دنبال اين کار، واقعا ايرانيها از خودشان يک هوش و ذکاوتي به خرج دادند ايرانيهايي که در خارج از ايران بودند و همينطور در ايران و دانشگاههاي خودمان و اين همه براي اين بود که يک روزي اگر نفت ما تمام شد، اقلا يک وضعيتي داشته باشيم دستمان به ديگران دراز نباشد. اين بود که بعد اعليحضرت هم آمدند اين پيشنهاد را قبول کردند و دستور دادند و دنبال کردند، گفتيم بياييم در خاورميانه و همينطور آسيا free zone داشته باشيم از اتم که هيچ کدام دنبال اين کار نروند. خوب، امروز اسرائيل دارد کسي حرفش را نمي زند، ولي اگر مصر بخواهد داشته باشد حرف مي زند، اين يک بام و دو هوا است و به نظر من اين عملي نمي تواند باشد
و در آخر اين مطلب يک اشاره اي کردم به حالت سئوال . شايد به نظر من اگر بخواهيم يک روزي صلح در اين منطقه برقرار شود و براي دنيا مهم است و براي دنيا هم صلح داشته باشيم، من گمان مي کنم اين دو پيشنهادي که يک وقت ايران کرده بود اگر عملي شود همه اين مشکلات حل مي شود. يکي اين که بيايند خاورميانه را از تمام کشورها، اسرائيل و غيره حاضر بشوند از اتم استفاده صنعتي و انرژي بکنند و همينطور در آسيا. اين نظر من بوده و البته معلوم نيست نظر درستي باشد.
ف . م : اما به گفته برخي صاحبنظران و کارشناسان حقوق بين الملل اگر ايران علنا و رسما قصد توليد سلاحهاي اتمي نداشته باشد و فعاليتهاي اتميش به اهداف مسالمت آميز محدود باشد، جامعه بين الملل از نظر حقوقي نمي تواند ايران را مجبور به ترک برنامه هاي اتميش کرده و يا حتي حکم صادر کند که ايران به منبع انرژي ديگري جز نفت و گاز طبيعي احتياج ندارد.
اردشير زاهدي: مسلما. متاسفانه در همان وقت هم که ما روابط خوب داشتيم، باز هم همين کشورهاي بزرگ اول آمدند جلو و بعد شروع کردند سنگ لاي چرخ گذاشتن و مشکلات درست کردن. از آمريکايش گرفته تا ملکه اروپايي. بعد هم اينها با هم کورس داشتند که کدام جلوتر بروند و کدام پيشتر بيايند، ولي اصولا من نمي خواهم بگويم که اينها به چه بهانه هايي مي خواستند برنامه هاي ما را موقوف کنند. و متاسفانه اغلب اينها راجع به آزادي خوب صحبت مي کنند، ولي براي فقط کشورهاي خودشان و متاسفانه من يک حرفي که يک وقت به آقاي گروميکو زدم راجع به چکسلواکي وقتي که اينها آمدند 550 هزار تا قوا آوردند آنجا و من هم عصباني شدم، او گفت اين را مردم خواستند، گفتم تو مي خواهي بگويي و در حيطه اي صحبت کني که آنچه که مال من است، مال من است و آنچه هم که مال شما است، مال من است. در نطق سازمان هم گفتم، در آنجا در نيويورک هم به او گفتم. اينها متاسفانه مي گويند ما constituency داريم ولي constituency براي خودشان، نه براي کشورهاي ديگرو بعد ما بايد چشمانمان را باز کنيم که بلايي که سر عراق آمد و تنها چيزي که نتوانستند ثابت کنند اين است که عراق اين اتم را دارد يا ندارد و به يک وضع بدبختي کشيده شده که بالاي همه مشکلات در آن ناحيه است.
پس بايد آمريکا، اروپا، روسيه هر کدام اگر واقعا شرافتمندانه مي خواهند حرف بزنند بايد حق ايران را در نظر داشته باشند. کنترلش هم اگر به اين وضع باشد، آسانتر مي توان کنترل کرد. ولي فراموش نکنيد که ايراني شرافت دارد، غرور دارد، تاريخ و ريشه دارد و وقتي بخواهند به او زور بگويند، حتي آن کسي هم که مخالف دولت است، مي رود آن طرف، چون مليتش را بالاتر از اين صحبتها مي داند. و من دوست ندارم هيچ وقت مملکت من يک وقت وضعي پيدا کند مانند همسايه افغانستان يا عراق. ايراني به دست ايراني بايد کار خودش را انجام دهد و راه را پيش برود.
ف.م.: اما مساله برنامه هسته اي ايران رشته اي است دراز و در جريان بيش از يک سالي که از آغاز جنجال بر سر برنامه هاي اتمي ايران مي گذرد، اين مساله بيشتر تبديل به يک کشاکش سياسي و کنش و واکنشي ميان ايران و غرب به ويژه آمريکا شده است. به گفته صاحبنظران سياسي از يکسو ايران مايل به برقراري روابط حسنه به ويژه روابط بازرگاني با غرب به ويژه اروپا است و از سوي ديگر هرگونه توقف در برنامه هاي هسته ايش را نوعي عقب نشيني در مقابل زبان زور تلقي مي کند، به ويژه اگر آژانس بين المللي هيچگونه مدرکي محکمه پسند دال بر اهداف نظامي ايران در برنامه هاي هسته ايش نيابد. اگر جامعه بين الملل به ظن اينکه ايران در صدد توليد سلاحهاي اتمي است، اين کشور را مورد تحريمهاي شديد اقتصادي قرار دهد و با آن آنچنان رفتار کند که با عراق در اواخر حکومت صدام حسين کرد، در آن صورت اين مردم خواهند بود که در چنگال فقر و بدبختي اقتصادي گرفتار خواهند شد. اما اردشير زاهدي همچنين مي گويد: حکومت کنوني ايران از آنجا که با نظر اکثريت مردم ايران چه در داخل و چه در خارج مطابقت ندارد، در هر حال پايدار نخواهد ماند و در مرحله اي در آينده ايران تکليف اين نظام روشن خواهد شد. اما به گفته وي ايران چه تحت نظام کنوني و چه تحت هر حکومت ديگر نبايد تسليم فشارهاي غير منطقي بين المللي شده و عقب نشيني کند.
اردشير زاهدي: عقب نشيني هيچ کشوري نبايد بکند. هيچ مملکتي حاضر نيست عقب نشيني کند، توهين براي خودش مي داند. در اينجا بايد يک ترتيبي بايد باشد که غرب بداند چه ايران چه کشورهاي همسايه ايران در آسيا، با اينها مانند کلوني نمي تواند رفتار کند و بعد هم اگر فشار قرار باشد اينطور باشد که اينها بيايند تمام ارتباطات را قطع کنند که مردم گرسنه و تشنه که هستند بدتر بشوند، نه آن به نظر من شرافتمندانه نيست.
ف . م : ولي واقع گرايانه هست؟
اردشير زاهدي: نمي دانم، من با عقل ناقص خودم مي گويم و اميدوارم که واقع گرايانه باشد، ولي خدا مي داند.
