(rm) صدا | [ 14:13 mins ]
اينکه رويداد 28 مرداد سال 1332، 52 سال پيش، کودتاي نظامي بوده است، جز رژيم پيشين ايران کسي با آن مخالفتي ندارد. کودتايي که به اعتقاد عده اي توسط سياي آمريکا (CIA) و به باور برخي اينتليجنت سرويس بريتانيا به راه انداختند و با کنار زدن دولت ملي محمد مصدق زمينه يک استبداد 25 ساله را فراهم آوردند که حاصل بعدي آن هم به دليل سرکوب شدن نيروهاي ملي، استقرار يک رژيم اسلامي بود. آمريکا و بريتانيا با توجه به اسناد منتشر شده نقش خود در آن کودتا را پذيرفته اند اما آيا تنها آمريکا و بريتانيا بودند که کودتا را راه انداختند؟ نقش مردم در اين ميان چه بود؟ در گزارش ويژه امشب دکتر محمد ملکي، رئيس پيشين دانشگاه تهران، و آقاي علي کشتگر، کارشناس مسائل ايران و فعال سياسي در پاريس، به بررسي نقش عوامل داخلي در کودتاي 28 مرداد 1332 مي پردازند. تارا عاطفي (راديوفردا): در آستانه 28 مرداد ماه هستيم، 51 سال از کودتاي 28 مرداد سال 1332 گذشت. رژيم پيشين با «قيام ملي» خواندن آن رويداد امکان بررسي واقعي حوادث آن روزها را از بين برد و رژيم اسلامي هم با توجه به نقشي که روحانيت در آن کودتا داشت با انجام يک تحليل عيني از رويداد مخالفت مي کند. مخالفان از همان آغاز با آمريکايي قلمداد کردن کودتاي 28 مرداد هم نقش بريتانيا را در آن رويداد کمرنگ کردند و هم نقش عوامل داخلي از جمله دربار، ارتش، روحانيت و سازمان هاي سياسي. امير آرمين در گفتگو با دو صاحبنظر تاکيد را بر عوامل داخلي کودتا مي گذارد. دکتر محمد ملکي، رئيس پيشين دانشگاه تهران و علي کشتگر کارشناس مسائل ايران و فعال سياسي در پاريس نقش عوامل داخلي در کودتا را بررسي مي کنند.
امير آرمين (راديوفردا): اينکه رويداد 28 مرداد سال 1332، 52 سال پيش، کودتاي نظامي بوده است، جز رژيم پيشين ايران کسي با آن مخالفتي ندارد. کودتايي که به اعتقاد عده اي توسط سياي آمريکا (CIA) و به باور برخي اينتليجنت سرويس بريتانيا به راه انداختند و با کنار زدن دولت ملي محمد مصدق زمينه يک استبداد 25 ساله را فراهم آوردند که حاصل بعدي آن هم به دليل سرکوب شدن نيروهاي ملي، استقرار يک رژيم اسلامي بود. آمريکا و بريتانيا با توجه به اسناد منتشر شده نقش خود در آن کودتا را پذيرفته اند اما آيا تنها آمريکا و بريتانيا بودند که کودتا را راه انداختند؟ نقش مردم در اين ميان چه بود ؟
علي کشتگر (کارشناس مسائل ايران و فعال سياسي، پاريس): فکر مي کنم بعضي از اينها، خودمان ما ايراني ها به عنوان يک ملت، به عنوان روشنفکران، به عنوان فرهيختگان و فعالان سياسي چه مشکلي داريم که تا به حال نتوانسته ايم اين آرزوي ديرينه مان که دموکراسي و حاکميت ملي است در ايران متحقق کنيم. الان ديروز و دوره 28 مرداد نيست. الان ايالات متحده و اروپا منافع دارند در تحقق دموکراسي اتفاقا" در ايران و اين هم از ملزومات جهاني شدن در منطقه خاورميانه است و هم اهميت دارد براي محدود کردن جنبش هاي تروريستي در منطقه. امروز باز هم عده اي هستند که سعي مي کنند بگويند غرب يا آمريکا در جهت پيشرفت ايران ضديت دارد. به نظر من خود ما مشکل داريم و نيروهاي سياسي ايران مشکل دارند.
ا.آ. : دکتر محمد ملکي، نقش روحانيت شيعه از جمله آيت الله بروجردي، ابوالقاسم کاشاني و محمد تقي فلسفي را در حمايت از کودتا و مقابله با دولت ملي مهم مي داند و مي گويد اکثريت قريب به اتفاق روحانيت شيعه از کودتا و نظام پادشاهي حمايت مي کردند.
محمد ملکي (رئيس پيشين دانشگاه تهران): آيت الله کاشاني اصولا" آن اواخر به شدت با مصدق مخالفت مي کرد و در اختيار رژيم بود و در اسناد و مدارک هست که وقتي که کودتا پيروز شد گفته اند خداوند عادل است و آن چه امروز بر مصدق گذشت نتيجه عدل خداوندي است. اين ها نشان دهنده طرفداري کامل آيت الله کاشاني از کودتا بوده. نه تنها آيت الله کاشاني که آيت الله بروجردي هم از کودتا حمايت مي کند که ايشان مرجع بزرگ شيعيان بود و تيپ هايي مثل آقاي فلسفي و آن جمله معروف که وي مرتب مي رفت منبر و حمايت مي کرد از کودتا. در آن زمان اکثريت قريب به اتفاق روحانيت در کنار دستگاه بود.
ا.آ. : يعني جريان آيت الله کاشاني يک جريان جدا از روحانيت نبوده بخش عمده جريان روحانيت شيعه آن زمان بوده است.
محمد ملکي: من خاطرم هست که در جريان ملي شدن صنعت نفت و اينها، تظاهرات و مسائلي که مطرح مي شد تعداد روحانيوني که همراه نهضت بوده اند تعداد بسيار قليلي بوده است. در اکثر قضايا يا بي طرف بودند تا طرفداري مي کردند.
ا.آ. : علي کشتگر، نقش روحانيت شيعه در صد سال گذشته در روند دموکراسي را نقشي مخرب مي داند. همچنين نقش حزب توده را در آستانه کودتاي 28 مرداد که با دادن شعارهاي تند و مقابله با دولت مصدق تنها منافع شوروي را در نظر داشت.
علي کشتگر: نقش ارتجاعي روحانيت در تمام يک قرن گذشته وقتي مسئله دموکراسي و توسعه آزادي ها در ايران مطرح بوده چه در جنبش مشروطه و بعد در نهضت ملي، اين ها آمدند و همکاري کردند با قدرت هاي خارجي، با لمپن هاي داخلي و مزدوران داخلي و زمينه هاي شکست را تقويت کردند. احزاب سياسي حتي حزب توده هم نقشي منفي ايفا کرد.
ا.آ. : به اعتقاد دکتر ملکي، آيت الله کاشاني و مظفر بقايي رهبر حزب زحمتکشان به سپهبد فضل الله زاهدي رهبر کودتاي 28 مرداد کمک کردند و کاشاني در مقام رئيس مجلس زاهدي را در حمايت خود قرار داد تا او بتواند آرام توطئه کودتا را به پيش ببرد.
محمد ملکي: در توطئه هايي که قبل از کودتا در مملکت جريان داشت بله، افرادي مثل دکتر بقايي و برخي روحانيون مثل آيت الله کاشاني نقش داشتند. آن ها کمک کردند تا اصولا" کارها پبش برود. لمپن ها را هم خودم شاهد بودم که گروه هايي بودند از ميدان و جنوب شهر با پول آمريکا خريدند و سوار ماشين ها کردند و چوب دستشان دادند و مردم از ترس مغازه ها را بستند و آن ها توانستند بر شهر مسلط شوند و بعد هم ارتش آمد و همه جا را در اختيار خودش گرفت و دو سه روز پس از آن که کودتا پيروز شد قبل از آن که شاه بيايد يک رژه مفصلي هم ارتش در تهران و در ديگر نقاط انجام داد براي ايجاد رعب و وحشت در مردم.
ا.آ. : نقش جبهه ملي و شخص مصدق هم از تيررس انتقاد علي کشتگر دور نمي ماند.
علي کشتگر: در اين مورد من قبل از همه به خود رهبري جنبش ملي مي خواهم اشاره بکنم. ببينيد سياستمداراني که مي آيند و مي خواهند نقش بازي کنند و دموکراسي را در ايران حاکم کنند مي بينيم تلاش براي مقاومت مدني و سازماندهي مردم در نهادهاي مدني نکردند و هميشه کوشش ها به گونه اي پيش رفته که نيروهاي استبدادي خيلي متشکل تر و با برنامه تر عمل کردند. نکته ديگر، اين بود که در آن زمان خود عوامل خارجي مساعد هم وجود داشت. مثلا" آمريکا مي دانيم که با انگليس همراهي نمي کرد و حتي طرف ايران را مي گرفت. رهبري جنبش ملي در مسائل سياست خارجي دگماتيک برخورد کرد.
