انتشار نسخه تازه اي مثنوي مولوي با تصحيح و حاشيه و توضيحات، از ديد ويراستار

فيروزه خطيبي (راديو فردا): دكتر محمد استعلامي، استاد زبان و ادبيات فارسي به تازگي يك مجموعه هفت جلدي مثنوي معنوي را با تصحيحات تازه اي انتشار داده است. دکتر محمد استعلامي: من از سال 1340 شاگرد استاد بديع الزمان فروزانفر بودم و روزهاي پنجشنبه پاي درس مثنوي ايشان مي بودم تا سالهائي كه خودم به مقامات دانشگاهي رسيدم بعد از دكترا. و با ايشان كار كردم در ديوان شمس تبريزي كه ايشان در ده جلد در آورد، از جلد هفتم من دستيارشان بودم. علاوه بر اين با ايشان رساله دکتري گذراندم، که تصحيح تذکرة الاولياء است. چاپ چهاردهم اين کتاب الان دارد در مي آيد و بعد از اين که اين استاد بزرگ بي نظير ما و استادان خوب ديگري که در زمينه مثنوي مي توانستند کارهاي بزرگي بکنند، رفتند و آن کار اصلي را نکردند، من به اين فکر افتادم که يک متن درست مثنوي مولانا را بايد عرضه کنم و اين متن درست را من هيچ وقت معتقد نيستم که بدون توضيح، بدون مقدمه، بدون کليد در واقع به دست مردم بدهم، چون باز متن مثل نسخه خطي مي شود. کاري است که خيلي از رفقاي ما کرده اند و فايده اي هم ندارد، قابل درک نشده است. من آمده ام معلم را همراه اين کتاب کرده ام، يعني اول يک مقدمه مفصل 100 صفحه اي تقريبا (در پنج فصل خود آن يک کتاب جمع و جوري در واقع) را روي جلد اول گذاشته ام. بعد متن درست را دادم، متن درست را نقطه گذاري کردم با Punctuationي که خواندن را بسيار آسان مي کند. حركت کلمات عربي را کاملا گذاشتم درستش را و بعد روي شماره اي که در کنار بيت ها پنج تا پنج تا شماره زده ام (پنج، پانزده، بيست، و ...) در آخر با همان شماره توضيحات مربوط را نوشته ام و جاي که چند بيت با هم بسيار مربوط است، آن ها را با هم به صورت يک پاراگراف گرفته ام و در واقع پنج بيت يا ده بيت را با هم توضيح داده ام. لغات معني شده است، اين که قصه ها را مولانا از کجا گرفته است، گفته شده است، ارتباط کلمات با هم ديگر، آن جور که يک معلم سر کلاس براي دانشجويانش درس مي دهد، به آن صورت مثنوي را هر جلدش را در واقع با معلمش در يک مجلد در اورده ام. فيروزه خطيبي (راديوفردا، لس آنجلس): آقاي دکتر، کل اين کتاب ها چند جلد است؟ دکتر محمد استعلامي: مثنوي شش دفتر است خودش، اصل کتاب. در نتيجه شش جلد کتابي که هست، شش جلد از اين هفت جلدي که در شما است دفتر اول با توضيحاتش، دوم با توضيحاتش، سوم با توصحاتش تا ششم مي باشد. مقدمه مبسوط کتاب روي دفتر اول است. يک جلد فهرست ها که شامل فهرست لغات و تعبيرات خاص مولانا، اسم هاي آدم ها، اسم هاي کتاب ها، شهرها، آيه هاي قرآن، حديث ها، گفته هاي عربي که در عبارات آمده است، و يک کشف الابيات به اصطلاح که شما اگر اول هر بيت را بدانيد، آن به شما مي گويد به ترتيب الفبايي که اين بيت در کدام دفتر و کدام شماره است. ف.خ.: شما در تحقيقاتتان از يک دستنويس به خصوصي استفاده کرده ايد؟ دکتر محمد استعلامي: ببينيد، از مثنوي مولانا دستنويس هاي زيادي در سراسر دنيا مربوط به اين چند قرن گذشته است. معتبرترين، درست ترين، و قابل اعتمادترينش آن است که روي قبر مولانا است در شهر قونيه ترکيه. اين نسخه پنج سال پس از فوت مولانا نوشته شده است در قونيه، در خانه در واقع پسر مولانا و از روي نسخه اي که خود مولانا آن را ديده بوده نوشه شده است. چهار سال پيش از فوت مولانا هم باز در خانه مولانا يک دستنويسي از مثنوي پاکنويس شده است که الان در قاهره در مصر است. اين نسخه هم از معتبرترين نسخه هاي مثنوي است. اساس کار براي پيدا کردن يک متن درست از کتاب اين بوده است که ديشب اگر متوجه شديد، آن دو بيت اولي که در همه جا به صورت ديگري است، در واقع گفتم براي اولين بار صورت درستش را من چاپ کردم و با چاپ هاي معروف مثنوي، مثل چاپ رينولد نيکلسون انگليسي، در حدود هزار و 200 بين آن چاپ هم باز غلط است و اشکال دارد، غير از گفته مولانا است که در واقع در اين چاپ من در واقع متن درست اين جور داده شده است با نقطه گذاري و اعراب گذاري و با معلم، با توضيحات، و با فهرست ها. آن دو بيت در واقع به اين صورت است در آغاز مثنوي: بشنو اين ني چون شکايت مي کند / از جدايي ها حکايت مي کند کز نيستان تا مرا ببريده اند / در نفيرم مرد و زن ناليده اند ( نه از نفيرم) و معني «در نفيرم» خيلي بزرگتر از «از نفيرم» مي شود. اين ني خود مولانا است که گله دارد از جدايي، از مبداء، از پروردگار، و از آن هستي مطلق و نيستانش آن هستي مطلق است. اين ني گله مي کند که من را از ان جا کنده اند و اورده اند توي اين دنيا و من رنج مي برم. اما توي اين ناله اي که من مي کنم، اين ني که دارد با شما حرف مي زند، فرياد خودش نيست فقط، فرياد تمام هستي است. تمام مخلوقات اين جهاني دلشان مي خواهد به مبدائشان متصل بشوند که هستي جاودان داشته باشند. دكتر محمد استعلامي كه اخيرا تصحيح تازه اي از مثنوي معنوي جلال الدين مولوي را با شرح و تفصيل و توضيحات و مقدمه اي جامع منتشر كرده است، در مصاحبه با راديوفردا در باره تحقيق خود توضيح مي دهد. وي مي گويد مولانا نزد استاد فروزانفر آموخته است و در كتاب مثنوي معنوي كوشيده است نه تنها با قراردادن نقطه گذاري خواندن آن را آسان كند بلكه در باره ابيات و داستان هاي شرح و توضيحاتي را اضافه كرده است و در مقدمه اي در شش فصل كه خود كتاب كوچكي است در باره اين اثر مهم ادبيات ايران توضيح داده است. وي مي گويد در اين اثر، معلم را با كتاب همراه كرده است.