تلاش براي لغو مجازات اعدام در ايران، از ديد يك جامعه شناس

علي سجادي (راديوفردا): يك گروه براي مبارزه عليه مجازات اعدام در ايران اعلام موجوديت كرد. در سايت اينترنتي اين گروه از اعدامهاي اخير و نيز از وضعيت كبراي رحمان پور، افسانه نوروزي، و سعيد ماسولي، كه هم اينك در زندان در انتظار اجراي حكم اعدام به سر مي برند، گزارشي منتشر شده است. تارا عاطفي (راديوفردا): در حاليكه لغو مجازات اعدام در بسياري از كشورهاي اروپائي و پيشگامان حقوق بشر، سالهاست به اجرا درآمده، ايران به ويژه بعد از انقلاب اسلامي از جمله كشورهائي است كه همراه با عربستان سعودي و چين، در سالهاي اخير رتبه هاي نخست اعدام را در جهان دارا بوده اند. با وجود آنكه هرگز آمار رسمي از سوي مقامات ايراني در باره تعداد اعدامها در ايران انتشار نيافته است، منابع رسمي و فعالان حقوق بشر، تعداد اعدامهاي سال گذشته در ايران را بيشتر از صد نفر ذكر مي كنند كه تقريبا پنج يا شش مورد آن اعدامهاي سياسي بوده است. صرفنظر از موانع حقوقي و شرعي كه ايران به لحاظ حاكميت قوانين اسلامي در اين كشور در لغو مجازات اعدام با آن مواجه است و به تعبيري عمده ترين مشكلات در لغو مجازات اعدام از اين موضوع نشات مي گيرد، فلسفه مجازات اعدام و همينطور انگيزه هاي مخالفت با آن از ديد جامعه شناختي نيز قابل بررسي است. دكتر مهرداد درويش پور، جامعه شناس و استاد دانشگاه استكهلم، در باره فلسفه مجازات اعدام در مصاحبه با راديوفردا مي گويد: دكتر مهرداد درويش پور (استكهلم): در واقع ريشه مجازات اعدام در منطق انتقام جوئي نهفته است. چشم در برابر چشم. يعني اگر كسي فرد ديگري را به قتل رسانيد، به عنوان انتقام آن فرد متقابلا بايد به قتل برسد. فلسفه مجازات اعدام در عين حال براي ايجاد سيستمي از مجازات است كه با ترساندن مردم را دور نگه دارد از بزه كاري. يعني اگر قتلي صورت گرفت، با مجازات اعدام جلوي قتل هاي ديگر گرفته شود. ت.ع.: فلسفه كساني كه مخالفت مي كنند با مجازات اعدام چيست؟ دكتر مهرداد درويش پور: نخست اينكه گفته مي شود كه انتقام راه و روش حل مشكلات اجتماعي نيست. اگر كسي حتي به قتل دست زد، با قتل متقابل او ما ريشه قتل را از بين نمي بريم بلكه يك نوع از قتل را مشروعيت مي بخشيم. يعني مي گوئيم اگر جامعه به قتل متوسل شود، اشكالي ندارد. فرهنگ انتقامجوئي اصولا به آموزش منجر نمي شود بلكه به كينه جوئي در جامعه منجر مي شود. تاكيد تمام كساني كه با مجازات اعدام مخالف هستند اين ست كه زماني كه شما سعي مي كنيد از طريق اعدام يك فرد مشكل را حل كنيد، جامعه عملا از نقش خود در به وجود آوردن آن شرايط شانه خالي كرده است. چرا يك فردي بزهكاري مي كند؟ به قتل دست مي زند؟ چرا در جامعه مخالفين سياسي بايد اعدام شوند؟ به جائي كه ما پاسخ اين سئوالها را پيدا كنيم از طريق اعدام از طريق حذف فيزيكي سعي مي كنيم به كليه مسئوليت دولت و جامعه در اين زمينه پايان ببخشيم و همه مسائل را در سطح فرد حل كنيم. كساني كه مخالف مجازات اعدام هستند، از يك فرهنگ انسانگرايانه و اومانيستي دفاع مي كنند. مخالفان مجازات اعدام بر اين باور هستند كه حفظ حريم فرد يكي از پايه هاي دمكراسي است. از اين نظر هرچه جامعه دمكراتيك تر باشد، سعي مي كند با فرهنگ خشونت بيشتر فاصله بگيرد و با مجازات اعدام به عنوان يكي از تجليات فرهنگ خشونت فاصله بگيرد. اگر ما مجازات اعدام را حذف كنيم كمك زيادي به رشد دمكراسي مي كنيم به ويژه در كشورهائي نظير ايران كه فقط بزهكارها نيستند كه قرباني مجازات اعدام هستند. بسياري از روشنفكران و مخالفان سياسي به جرم صرفا مخالفت به مجازات اعدام سپرده مي شوند و از اين نظر مقابله با مجازات اعدام نقش بسيار مهمي دارد كه جامعه بتواند به سوي دمكراسي گام بيشتري بردارد. ت.ع.: در ايران حاكميت با لغو مجازات اعدام مخالفت است. استدلال آنها اين است كه اين مسئله با شرع و اسلام مغايرت دارد. فعالاني كه الان هستند و براي لغو مجازات اعدام دارند فعاليت مي كنند و عمدتا در خارج از كشور هستند، براي اين مسئله چه فكري كردند؟ دكتر مهرداد درويش پور: نخست اين كه بايد بيشتر از هر زمان ديگر در اين زمينه بايد به روشنگري بپردازيم. مسئله اين نيست كه فقط حكومت اسلامي از مجازات اعدام دفاع مي كند بلكه در بسياري از اذهان مردم هم اين فكر جاري است كه اگر كسي زد همسر يا فرزند من را كشت، يعني مي گوئيد آن فرد بايد آزاد باشد؟ يا اينكه فقط در زندان بماند؟ و بسياري از مردم تمايل دارند به مجازات اعدام به عنوان يك راه و روش مقابله با بزهكاري. از اين نظر كساني كه طرفدار مبارزه براي برچيدن مجازات اعدام هستند، يك كار فرهنگي جدي پيش رو دارند و كار فرهنگي آنها اين است كه روشنگري كنند در باره اينكه نقش مجازات اعدام چيست و اثرات منفي آن بر جامعه و روان فرد چيست و در عين حال چگونه به يك دور باطل خشونت منجر مي شود. يك گروه براي مبارزه عليه مجازات اعدام در ايران اعلام موجوديت كرد و در سايت اينترنتي خود از اعدامهاي اخير و نيز از وضعيت كبراي رحمان پور، افسانه نوروزي، و سعيد ماسولي، كه هم اينك در زندان در انتظار اجراي حكم اعدام به سر مي برند، گزارش هائي منتشر ساخت. تعداد اعدامهاي سال گذشته ايران بيشتر از صد نفر تخمين زده مي شود. دكتر مهرداد درويش پور، جامعه شناس و استاد دانشگاه استكهلم، در مصاحبه با راديوفردا مي گويد مجازات اعدام در فرهنگ انتقام ريشه دارد و همچنين اكثر مردم تصور مي كنند كه مجازات اعدام جلوي قتل هاي ديگر و بزهكاري را به عنوان يك عامل بازدارنده مي گيرد. وي مي افزايد مخالفان مجازات اعدام از يك فرهنگ انسانگرايانه و اومانيستي دفاع مي كنند و بر اين باور هستند كه حفظ حريم فرد يكي از پايه هاي دمكراسي است. وي مي گويد آنها بايد روشنگري كنند در باره اينكه نقش مجازات اعدام چيست و چگونه مي تواند به يك دور باطل خشونت منجر شود.