آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول از منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی نشان می‌دهد که ایران همچنان بالا‌ترین نرخ تورم در منطقه را دارد و در عرصه تولید نفت و گاز نیز بیش از پیش موقعیت خود را در برابر رقیبان از دست داده و می‌دهد.
رادیوفردا در گفت‌وگوی اقتصادی روز خود با فریدون خاوند، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در پاریس، به همین موضوع پرداخته است.
فریدون خاوند: این گزارش علاوه بر خاورمیانه و آسیای مرکزی، که در عنوان رسمی از آنها نام برده شده، دو منطقه قفقاز و آفریقای شمالی را هم، همراه با پاکستان و افغانستان، در برمی‌گیرد، و جمعا سی کشور را مورد بررسی قرار می‌دهد.
این کشور‌ها به دو گروه صادرکنندگان و واردکنندگان نفت تقسیم می‌شوند. گروه اول در مجموع به دلیل رونق حاکم بر بازار جهانی نفت در وضعیت مناسبی هستند، و پیش‌بینی می‌شود که در سال جاری میلادی مازاد بازرگانی خارجی آنها از ۲۰۲ میلیارد دلار به ۳۳۴ میلیارد دلار برسد، البته جز لیبی که وضعیت خاص خود را دارد.
با این حال گروه صادرکنندگان نفت، به‌رغم موقعیت مناسب کنونی‌شان، ممکن است از یک سلسله تغییرات در مقیاس بین‌المللی و منطقه‌ای، به صورت منفی، تاثیر بپذیرند. مثلا از نفس افتادن باز هم بیشتر چرخ فعالیت اقتصادی در کشور‌های پیشرفته می‌تواند به آنها ضربه بزند. آشوب‌های سیاسی در منطقه هم طبعا بر وضعیت اقتصادی این کشور‌ها تاثیر منفی خواهد داشت.
و اما کشور‌های واردکننده نفت، در میان سی کشور مورد بررسی در این گزارش، در وضعیت شکننده‌ای هستند و نرخ رشدشان که در سال ۲۰۱۰ بالای چهار درصد بود، در سال جاری به پیش‌بینی صندوق به زیر دو درصد سقوط می‌کند، هم به دلیل تاثیرپذیری آنها از بحران اقتصادی در کشور‌های پیشرفته و هم در اثر تکان‌های سیاسی ناشی از انقلاب‌های سیاسی در دنیای عرب.
صندوق بین‌المللی پول نرخ رشد اقتصادی ایران را در سال جاری میلادی، ۲.۵ درصد پیش‌بینی می‌کند که نصف میانگین نرخ رشد کشور‌های صادرکننده نفت در منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی است.
با این حال پیش‌بینی صندوق در مورد رشد ۲.۵ درصدی اقتصاد ایران، در مقایسه با پیش‌بینی محافل کار‌شناسی داخلی، خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. این توضیح ضروری است که این صندوق در ماه آوریل گذشته، نرخ رشد اقتصادی ایران در سال جاری میلادی را صفر درصد پیش‌بینی کرده بود. این ارزیابی با اعتراض مسئولان ارشد جمهوری اسلامی روبه‌رو شد و در پی دیدار هیئت صندوق بین‌المللی پول از تهران، این نهاد پیش‌بینی خود را از نرخ رشد ایران به ۲.۵ درصد افزایش داد. توضیحات صندوق در مورد این تجدید نظر چندان قانع‌کننده نبود.
بر پایه گزارش تازه صندوق، بازار کار ایران از لحاظ توانایی‌های آن در پاسخ‌گویی به نیاز‌های اشتغال، یکی از بد‌ترین وضعیت‌ها را در منطقه دارد.
و اما در عرصه قیمت‌ها، صندوق بین‌المللی پول نرخ تورم ایران را در سال جاری میلادی ۲۲.۵ درصد پیش‌بینی می‌کند که همچنان بالا‌ترین نرخ تورم در میان سی کشور مورد بررسی است، و دو برابر میانگین نرخ تورم در این کشور‌هاست.
این گزارش گرایش به کاهش را در تولید نفت ایران تایید می‌کند. تولید نفت ایران که در سال ۲۰۰۷ به ۴.۱ میلیون بشکه در روز رسیده بود، از سال ۲۰۰۸ رو به کاهش گذاشته و در سال ۲۰۱۱، به پیش‌بینی صندوق، برای سومین سال متوالی در سطح ۳.۶ میلیون بشکه درجا خواهد زد.
در عوض تولید نفت عراق به شکل محسوسی رو به افزایش گذاشته و به ایران نزدیک می‌شود. در سال ۲۰۰۷ عراق ۲.۱ میلیون بشکه در روز کمتر از ایران نفت تولید می‌کرد، حال آن که در سال ۲۰۱۲، به پیش‌بینی صندوق، تولید نفت عراق تنها ۶۰۰ هزار بشکه در روز از ایران کمتر خواهد بود.
حاصل آن که ایران، از نظر توانایی‌های صادراتی‌اش، قافیه را به رقیبان می‌بازد. طی یک دوران طولانی، ایران از لحاظ صادرات نفت در سازمان «اوپک»، دومین کشور بعد از عربستان سعودی بود. این موقعیت را ایران، به دلیل کاهش تولید و صادراتش، از دست داده و در سال جاری بعد از عربستان، عراق و امارات، به چهارمین رده صادرکنندگان «اوپک» رانده می‌شود.
در عرصه تولید گاز هم گزارش صندوق نشان‌دهنده پیشروی چشمگیر قطر نسبت به ایران است. تولید گاز قطر که در سال ۲۰۰۰ میلادی تنها چهل درصد تولید گاز ایران بود، در سال ۲۰۱۰ به هشتاد و چهار درصد تولید گاز ایران رسید و در سال ۲۰۱۲ نیز، به پیش‌بینی صندوق، از ایران پیشی خواهد گرفت.
تحلیل فریدون خاوند از تازه‌ترین گزارش صندوق بین‌المللی پول
رادیوفردا در گفت‌وگوی اقتصادی روز خود با فریدون خاوند، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در پاریس، به همین موضوع پرداخته است.
- رادیوفردا: در گزارشی زیر عنوان «چشم‌انداز منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی» که به تازگی از سوی صندوق بین‌المللی پول منتشر شد، داده‌های جالبی هم درباره اقتصاد ایران دیده می‌شود. ولی پیش از پرداختن به ایران، اصولا صندوق بین‌المللی پول وضعیت عمومی منطقه را چگونه می‌بیند؟
فریدون خاوند: این گزارش علاوه بر خاورمیانه و آسیای مرکزی، که در عنوان رسمی از آنها نام برده شده، دو منطقه قفقاز و آفریقای شمالی را هم، همراه با پاکستان و افغانستان، در برمی‌گیرد، و جمعا سی کشور را مورد بررسی قرار می‌دهد.
این کشور‌ها به دو گروه صادرکنندگان و واردکنندگان نفت تقسیم می‌شوند. گروه اول در مجموع به دلیل رونق حاکم بر بازار جهانی نفت در وضعیت مناسبی هستند، و پیش‌بینی می‌شود که در سال جاری میلادی مازاد بازرگانی خارجی آنها از ۲۰۲ میلیارد دلار به ۳۳۴ میلیارد دلار برسد، البته جز لیبی که وضعیت خاص خود را دارد.
با این حال گروه صادرکنندگان نفت، به‌رغم موقعیت مناسب کنونی‌شان، ممکن است از یک سلسله تغییرات در مقیاس بین‌المللی و منطقه‌ای، به صورت منفی، تاثیر بپذیرند. مثلا از نفس افتادن باز هم بیشتر چرخ فعالیت اقتصادی در کشور‌های پیشرفته می‌تواند به آنها ضربه بزند. آشوب‌های سیاسی در منطقه هم طبعا بر وضعیت اقتصادی این کشور‌ها تاثیر منفی خواهد داشت.
و اما کشور‌های واردکننده نفت، در میان سی کشور مورد بررسی در این گزارش، در وضعیت شکننده‌ای هستند و نرخ رشدشان که در سال ۲۰۱۰ بالای چهار درصد بود، در سال جاری به پیش‌بینی صندوق به زیر دو درصد سقوط می‌کند، هم به دلیل تاثیرپذیری آنها از بحران اقتصادی در کشور‌های پیشرفته و هم در اثر تکان‌های سیاسی ناشی از انقلاب‌های سیاسی در دنیای عرب.
- این گزارش درباره شاخص‌های اقتصاد کلان ایران چه می‌گوید و اصولا وضعیت ایران را، از لحاظ اقتصادی، چگونه ارزیابی می‌کند؟
صندوق بین‌المللی پول نرخ رشد اقتصادی ایران را در سال جاری میلادی، ۲.۵ درصد پیش‌بینی می‌کند که نصف میانگین نرخ رشد کشور‌های صادرکننده نفت در منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی است.
با این حال پیش‌بینی صندوق در مورد رشد ۲.۵ درصدی اقتصاد ایران، در مقایسه با پیش‌بینی محافل کار‌شناسی داخلی، خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. این توضیح ضروری است که این صندوق در ماه آوریل گذشته، نرخ رشد اقتصادی ایران در سال جاری میلادی را صفر درصد پیش‌بینی کرده بود. این ارزیابی با اعتراض مسئولان ارشد جمهوری اسلامی روبه‌رو شد و در پی دیدار هیئت صندوق بین‌المللی پول از تهران، این نهاد پیش‌بینی خود را از نرخ رشد ایران به ۲.۵ درصد افزایش داد. توضیحات صندوق در مورد این تجدید نظر چندان قانع‌کننده نبود.
بر پایه گزارش تازه صندوق، بازار کار ایران از لحاظ توانایی‌های آن در پاسخ‌گویی به نیاز‌های اشتغال، یکی از بد‌ترین وضعیت‌ها را در منطقه دارد.
و اما در عرصه قیمت‌ها، صندوق بین‌المللی پول نرخ تورم ایران را در سال جاری میلادی ۲۲.۵ درصد پیش‌بینی می‌کند که همچنان بالا‌ترین نرخ تورم در میان سی کشور مورد بررسی است، و دو برابر میانگین نرخ تورم در این کشور‌هاست.
- برای ایرانی‌ها، نفت و گاز اهمیت زیادی دارد. آیا گزارش صندوق بین‌المللی پول به این دو عرصه هم پرداخته است؟
این گزارش گرایش به کاهش را در تولید نفت ایران تایید می‌کند. تولید نفت ایران که در سال ۲۰۰۷ به ۴.۱ میلیون بشکه در روز رسیده بود، از سال ۲۰۰۸ رو به کاهش گذاشته و در سال ۲۰۱۱، به پیش‌بینی صندوق، برای سومین سال متوالی در سطح ۳.۶ میلیون بشکه درجا خواهد زد.
در عوض تولید نفت عراق به شکل محسوسی رو به افزایش گذاشته و به ایران نزدیک می‌شود. در سال ۲۰۰۷ عراق ۲.۱ میلیون بشکه در روز کمتر از ایران نفت تولید می‌کرد، حال آن که در سال ۲۰۱۲، به پیش‌بینی صندوق، تولید نفت عراق تنها ۶۰۰ هزار بشکه در روز از ایران کمتر خواهد بود.
حاصل آن که ایران، از نظر توانایی‌های صادراتی‌اش، قافیه را به رقیبان می‌بازد. طی یک دوران طولانی، ایران از لحاظ صادرات نفت در سازمان «اوپک»، دومین کشور بعد از عربستان سعودی بود. این موقعیت را ایران، به دلیل کاهش تولید و صادراتش، از دست داده و در سال جاری بعد از عربستان، عراق و امارات، به چهارمین رده صادرکنندگان «اوپک» رانده می‌شود.
در عرصه تولید گاز هم گزارش صندوق نشان‌دهنده پیشروی چشمگیر قطر نسبت به ایران است. تولید گاز قطر که در سال ۲۰۰۰ میلادی تنها چهل درصد تولید گاز ایران بود، در سال ۲۰۱۰ به هشتاد و چهار درصد تولید گاز ایران رسید و در سال ۲۰۱۲ نیز، به پیش‌بینی صندوق، از ایران پیشی خواهد گرفت.
