کره زمين تا به امروز خانه و کاشانه موجودات بسياری بوده که در گذشته های دور می زيستند و بعضی در اعماق قرون و هزاره ها و برخی در دوران معاصر و همين تازگی ها، برای هميشه از صحنه روزگار محو شدند.
دايناسورها، ماموت ها، پرنده ای به نام دودو، کرگدن پشمالو و اين اواخر کبوتر مهاجر آمريکايی همه و همه به سرنوشتی مشابه دچار شدند و امروز جز سنگواره، مشتی استخوان، پيکره های بازسازی شده و در بهترين حالت «نمونه تاکسيدرمی» يا لاشه يخ زده، نشانی از اين جانوران برجای نمانده است.
با اين همه، مجله نشنال جئوگرافيک در گزارشی جديد از پروژه ای مشترک ميان گروهی از دانشمندان روسی و کره جنوبی برای احيای اين حيوانات خبر داده است. پروژه ای که در صورت اجرايی شدن باری ديگر ماموت ها و دودوها و ديگر گونه های منقرض شده را به جمع ساکنان زمين خواهد افزود.
هنريک پوينار، متخصص علم ژنتيک تکاملی مولکولی و انسان شناس زيست شناختی در مرکز «دی ان ای باستانی» دانشگاه مک مستر در اُنتاريو در گفت و گو با مجله «نشنال جئوگرافيک» می گويد: «انسان های ۳۵۰۰۰ سال پيش در فرانسه تصوير ماموت ها را بر روی ديوار غارها نقاشی می کردند، امری که نشان می دهد ما چنين تاريخچه کهنی با اين حيوانات داشته ايم.»
گروه تحت سرپرستی پوينار «دی ان ای» و نمونه پروتئين های برجای مانده از سنگواره ها و بقايای جانوران منقرض را مورد آزمايش قرار داده و از اين طريق برای پرسش هايی درباره نحوه انقراض و روند تکامل آنها و حتی موارد سرايت بيماری های عفونی در ميانشان، پاسخ يافته است.
در سال ۲۰۰۶ آزمايشگاه هنريک پوينار تصميم گرفت بخش های بزرگی از ژنوم ماموت را نقشه برداری کند. در عين حال بايد توجه داشت که گذر ساليان و سده ها تأثير مخرب خود را بر روی نمونه های باقی مانده از ماموت ها داشته و امروز رشته های دی ان ای اين موجودات بزرگ پيکر شامل بی شمار تکه های کوچک تر است. پوينار می گويد دليل اين امر حساسيت مولکول هاست و «به محض آنکه موجود زنده می ميرد، تکه تکه شدن دی ان ای او نيز آغاز می شود.»
اين دانشمند توضيح می دهد که به دليل از هم گسيختگی رشته های دی ان ای بر جای مانده، محققان ناچار شده اند برخی قسمت های مفقود را با نمونه دی ان ای نزديک ترين خويشاوند زنده ماموت ها، يعنی فيل آسيايی، مقايسه کنند. وی می افزايد آنچه در نتيجه اين فرآيند به دنيا خواهد آمد نوعی گونه «دورگه فيل-ماموت» خواهد بود، و چنين جانوری از ديدگاه نظری و با شرايط موجود در بطن يک «فيل مادر» رشد خواهد کرد. در صورتی که چنين فرمولی به درستی اجرا شود در نهايت بچه ماموتی زاده خواهد شد که «از ديد ناظران [به لحا‍ظ ظاهری] يک ماموت تمام عيار است.»
پوينار می گويد بخش هايی از سيبری توانايی حفظ جمعيت ماموت های جديد را خواهند داشت، و با توجه به اينکه اين گونه جانوری در گستره وسيعی از زمين زندگی می کرده، «حتی در آب و هوای رو به گرم شدن نيز زنده خواهند ماند».
از ديگر حيوانات منقرض شده که دانشمندان در صدد بازگردان آنها به بوم زيست زمين هستند می توان به کبوتر مهاجر آمريکايی اشاره کرد. اين پرنده که در قرن نوزدهم در در آمريکای شمالی زندگی می کرد رفته رفته بر اثر شکار بی رويه و از بين رفتن محيط زيستش توسط انسان به طور کامل منقرض شد.
امروز دانشمندان اميدوارند با استفاده از نمونه دی ان ای برجای مانده از چند کبوتر مهاجر تاکسيدرمی شده که در موزه نگهداری می شوند اين پرنده زيبا را به آسمان بازگردانند.
ديگر پرنده اين جمع «دودو» است. گونه ای ناتوان از پرواز که آخرين بار در سال ۱۶۶۲ ديده شد. از اين پرنده چند اسکلت در موزه های جهان موجود است. دودو ها در جزيره موريس زندگی می کردند و چون دشمنان زيادی نداشتند مکانيسم دفاعی پيچيده ای هم مورد نيازشان نبود، تا حدی که حتی از پرواز کردن نيز ناتوان بودند. به تازگی بقايای نسبتاً سالمی از اين پرنده از باتلاق های جزاير موريس بيرون کشيده شده که پژوهشگران را به احيای نسل دودو اميدوار کرده است.
کرگدن های پشمالو گزينه بعدی محققان برای بازگشت به چرخه زندگی به شمار می روند. نسل اين کرگدن های اوليه که مانند ماموت ها در نقاشی های ديواری انسان های غارنشين به چشم می خورند، زمانی حدود ۱۰۰۰۰ سال پيش منقرض شد. تا به امروز چند لاشه از اين جانور در يخ های سيبری کشف شده و به تازگی يک لاشه ديگر نيز که در ميان قير محفوظ مانده بود در لهستان به دست آمده است. تحقيقات دانشمندان نشان داده که نزديکترين خويشاوند زنده کرگدن های پشمالو، کرگدن سوماترايی است.
متأسفانه شرايط زمانی بغرنج تر می شود که نگاهی به آمار اتحاديه بين المللی حفظ حيات وحش نشان می دهد که اين خويشاوند کرگدن های پشمالو خود نيز در خطر انقراض قرار دارد. مسأله ای که موجب شده برخی نظر ديگری را در مقابل اين چنين برنامه هايی مطرح کنند و، آنطور که هنريک پوينار می گويد، «شايد روش مناسب تر به جای تلاش برای بازگرداندن اين جانوران منقرض شده، تقويت و کمک به رشد جمعيت گونه های در معرض خطر کنونی، مانند گوريل های کوهستانی، باشد.»
دايناسورها، ماموت ها، پرنده ای به نام دودو، کرگدن پشمالو و اين اواخر کبوتر مهاجر آمريکايی همه و همه به سرنوشتی مشابه دچار شدند و امروز جز سنگواره، مشتی استخوان، پيکره های بازسازی شده و در بهترين حالت «نمونه تاکسيدرمی» يا لاشه يخ زده، نشانی از اين جانوران برجای نمانده است.
با اين همه، مجله نشنال جئوگرافيک در گزارشی جديد از پروژه ای مشترک ميان گروهی از دانشمندان روسی و کره جنوبی برای احيای اين حيوانات خبر داده است. پروژه ای که در صورت اجرايی شدن باری ديگر ماموت ها و دودوها و ديگر گونه های منقرض شده را به جمع ساکنان زمين خواهد افزود.
هنريک پوينار، متخصص علم ژنتيک تکاملی مولکولی و انسان شناس زيست شناختی در مرکز «دی ان ای باستانی» دانشگاه مک مستر در اُنتاريو در گفت و گو با مجله «نشنال جئوگرافيک» می گويد: «انسان های ۳۵۰۰۰ سال پيش در فرانسه تصوير ماموت ها را بر روی ديوار غارها نقاشی می کردند، امری که نشان می دهد ما چنين تاريخچه کهنی با اين حيوانات داشته ايم.»
انسان های ۳۵۰۰۰ سال پيش در فرانسه تصوير ماموت ها را بر روی ديوار غارها نقاشی می کردند، امری که نشان می دهد ما چنين تاريخچه کهنی با اين حيوانات داشته ايمهنریک پوینار، متخصص ژنتیک
گروه تحت سرپرستی پوينار «دی ان ای» و نمونه پروتئين های برجای مانده از سنگواره ها و بقايای جانوران منقرض را مورد آزمايش قرار داده و از اين طريق برای پرسش هايی درباره نحوه انقراض و روند تکامل آنها و حتی موارد سرايت بيماری های عفونی در ميانشان، پاسخ يافته است.
در سال ۲۰۰۶ آزمايشگاه هنريک پوينار تصميم گرفت بخش های بزرگی از ژنوم ماموت را نقشه برداری کند. در عين حال بايد توجه داشت که گذر ساليان و سده ها تأثير مخرب خود را بر روی نمونه های باقی مانده از ماموت ها داشته و امروز رشته های دی ان ای اين موجودات بزرگ پيکر شامل بی شمار تکه های کوچک تر است. پوينار می گويد دليل اين امر حساسيت مولکول هاست و «به محض آنکه موجود زنده می ميرد، تکه تکه شدن دی ان ای او نيز آغاز می شود.»
اين دانشمند توضيح می دهد که به دليل از هم گسيختگی رشته های دی ان ای بر جای مانده، محققان ناچار شده اند برخی قسمت های مفقود را با نمونه دی ان ای نزديک ترين خويشاوند زنده ماموت ها، يعنی فيل آسيايی، مقايسه کنند. وی می افزايد آنچه در نتيجه اين فرآيند به دنيا خواهد آمد نوعی گونه «دورگه فيل-ماموت» خواهد بود، و چنين جانوری از ديدگاه نظری و با شرايط موجود در بطن يک «فيل مادر» رشد خواهد کرد. در صورتی که چنين فرمولی به درستی اجرا شود در نهايت بچه ماموتی زاده خواهد شد که «از ديد ناظران [به لحا‍ظ ظاهری] يک ماموت تمام عيار است.»
پوينار می گويد بخش هايی از سيبری توانايی حفظ جمعيت ماموت های جديد را خواهند داشت، و با توجه به اينکه اين گونه جانوری در گستره وسيعی از زمين زندگی می کرده، «حتی در آب و هوای رو به گرم شدن نيز زنده خواهند ماند».
از ديگر حيوانات منقرض شده که دانشمندان در صدد بازگردان آنها به بوم زيست زمين هستند می توان به کبوتر مهاجر آمريکايی اشاره کرد. اين پرنده که در قرن نوزدهم در در آمريکای شمالی زندگی می کرد رفته رفته بر اثر شکار بی رويه و از بين رفتن محيط زيستش توسط انسان به طور کامل منقرض شد.
امروز دانشمندان اميدوارند با استفاده از نمونه دی ان ای برجای مانده از چند کبوتر مهاجر تاکسيدرمی شده که در موزه نگهداری می شوند اين پرنده زيبا را به آسمان بازگردانند.
کرگدن های پشمالو گزينه بعدی محققان برای بازگشت به چرخه زندگی به شمار می روند. نسل اين کرگدن های اوليه که مانند ماموت ها در نقاشی های ديواری انسان های غارنشين به چشم می خورند، زمانی حدود ۱۰۰۰۰ سال پيش منقرض شد.
ديگر پرنده اين جمع «دودو» است. گونه ای ناتوان از پرواز که آخرين بار در سال ۱۶۶۲ ديده شد. از اين پرنده چند اسکلت در موزه های جهان موجود است. دودو ها در جزيره موريس زندگی می کردند و چون دشمنان زيادی نداشتند مکانيسم دفاعی پيچيده ای هم مورد نيازشان نبود، تا حدی که حتی از پرواز کردن نيز ناتوان بودند. به تازگی بقايای نسبتاً سالمی از اين پرنده از باتلاق های جزاير موريس بيرون کشيده شده که پژوهشگران را به احيای نسل دودو اميدوار کرده است.
کرگدن های پشمالو گزينه بعدی محققان برای بازگشت به چرخه زندگی به شمار می روند. نسل اين کرگدن های اوليه که مانند ماموت ها در نقاشی های ديواری انسان های غارنشين به چشم می خورند، زمانی حدود ۱۰۰۰۰ سال پيش منقرض شد. تا به امروز چند لاشه از اين جانور در يخ های سيبری کشف شده و به تازگی يک لاشه ديگر نيز که در ميان قير محفوظ مانده بود در لهستان به دست آمده است. تحقيقات دانشمندان نشان داده که نزديکترين خويشاوند زنده کرگدن های پشمالو، کرگدن سوماترايی است.
متأسفانه شرايط زمانی بغرنج تر می شود که نگاهی به آمار اتحاديه بين المللی حفظ حيات وحش نشان می دهد که اين خويشاوند کرگدن های پشمالو خود نيز در خطر انقراض قرار دارد. مسأله ای که موجب شده برخی نظر ديگری را در مقابل اين چنين برنامه هايی مطرح کنند و، آنطور که هنريک پوينار می گويد، «شايد روش مناسب تر به جای تلاش برای بازگرداندن اين جانوران منقرض شده، تقويت و کمک به رشد جمعيت گونه های در معرض خطر کنونی، مانند گوريل های کوهستانی، باشد.»
