اورهان پاموک، نویسنده ترکیه‌ای برنده نوبل ادبیات، گفته است: آرزو دارم یک ناشر وفادار ایرانی داشته باشم و یک مترجم خوب که تمام کتاب‌های من را با لذت برای خوانندگان ایرانی من ترجمه کند، اما متأسفانه در ایران چنین ناشری و چنین مترجمی وجود ندارد.
پس از آن‌که روابط عمومی نشرچشمه در ایران اعلام کرد که «از این پس ناشر رسمی آثار پاموک در ایران خواهد بود»، این نویسنده روز ۲۰ خرداد به خبرگزاری مهر گفت ناشری که آن را به دیگران ترجیح بدهد، در ایران ندارد.
اورهان پاموک در گفت‌وگو با این خبرگزاری ضمن اشاره به پایان نگارش تازه‌ترین رمانش، «شب‌های طاعون»، و تمایلش به انتشار همزمان ترجمه فارسی آن با نسخه زبان ترکی گفته است: هر کسی برای ترجمه این اثر علاقه داشته باشد می‌تواند با آژانس من در لندن و یا در ایران با نشر ققنوس و یا چشمه تماس بگیرد.
با این حال او اضافه کرده است: «خوشحالم که بگویم در ایران من یک ناشر و یا مترجم که بر دیگران ترجیحش بدهم ندارم.»
اورهان پاموک از نویسندگان پرخواننده در ایران است که پیش از دریافت جایزه نوبل در سال ۲۰۰۶ نیز برخی آثارش به فارسی برگردانده شده بود و تاکنون ناشران بسیاری از جمله ققنوس، مرکز، چشمه، نیلوفر و... آثار او را در ایران ترجمه و منتشر کرده‌اند تا جایی که از برخی کتاب‌های او بیش از چهار ترجمه در بازار کتاب ایران موجود است.
آقای پاموک که خود برخی آثارش، از جمله رمان «نام من سرخ» و «کتاب سیاه»، را وامدار فرهنگ و ادبیات فارسی می‌داند، سال گذشته به دعوت نشر ققنوس برای بار دوم (و نخستین‌بار پس از دریافت نوبل) به ایران سفر کرد.
سفر پاموک به ایران در روزهای برگزاری نمایشگاه کتاب تهران انجام شد، اما، در نتیجه برخی فشارهای پنهان به‌‌دلیل حمایت تاریخی او از سلمان رشدی، هیچ‌یک از برنامه‌های «دیدار عمومی» او با علاقه‌مندانش برگزار نشد.
با این حال اورهان پاموک همچنان فرهنگ ایران را می‌ستاید و می‌گوید: بسیار خوشحال هستم که کتاب‌های من در ایران رایج هستند. فرهنگ ایران یک فرهنگ عالی است و کتاب‌های من به شدت تحت تأثیر این منبع عالی، از مولانا تا عطار و از فردوسی تا نظامی، است.
پاموک که با روند سانسور در ایران تا حدودی آشناست و آن را «امری وحشتناک» توصیف می‌کند، درباره انتشار ترجمه‌های بد یا ناقص از آثارش می‌گوید: خواهشم این است که اگر بخش‌های نامناسب را حذف می‌کنید، باقی را خوب ترجمه کنید. من ترجیح می‌دهم نسخه اصلاح‌شده حذف‌شده منتشر شود تا این‌که نسخه‌ای بدون سانسور ولی با ترجمه بد منتشر شود.
این نویسنده ۶۷ ساله که تا کنون بیش از ۱۵ کتاب در کارنامه‌اش ثبت کرده، درباره کیفیت ترجمه‌های آثارش به فارسی اظهارنظر قطعی نمی‌کند و با اشاره به ناآشنایی‌اش با زبان فارسی، که به‌گفته خودش باعث می‌شود نتواند درباره کیفیت ترجمه‌های آثارش در دو انتشاراتی ققنوس و چشمه قضاوت کند، می‌گوید: نشر چشمه بسیاری از کتاب‌های قبلی من را با تماس با آژانس من منتشر کرده بود و برای برخی از آن‌ها هم حق امتیاز پرداخته بود، اما من می‌شنوم که ترجمه آن‌ها به اندازه کافی خوب نیست ولی درباره این مسئله هم نمی‌توانم قضاوت کنم.
کیفیت ترجمه نه‌تنها برای این قبیل نویسندگان که برای اغلب خوانندگان فارسی‌زبان آن‌ها نیز اهمیت دارد. برای مثال، در سال‌های گذشته نقدی مفصل بر ترجمه آقای عین‌له غریب از رمان «نام من سرخ» در برخی رسانه‌های ادبی منتشر شد که در آن، شواهدی از «دستبردهای فاحش» مترجم در متن رمان ارائه شده بود.
آقای غریب در واکنش به انتقادها گفته بود «روش من در ترجمه روشی است موسوم به روش پسااستعماری؛ روشی که جای ترجمه واژه به واژه یا تحت‌اللفظی، اساساً متن به مفهوم کلی آن اثر را ترجمه می‌کند».
به‌گفته پاموک، دلیل اصلی این‌که او نمی‌تواند ناشری مشخص و «وفادار» در ایران را به‌عنوان ناشر رسمی خود معرفی کند، این است که ایران کنفرانس برن را امضا نکرده است. او می‌گوید: این به معنای آن است که هر کسی - از مترجم بد و وحشتناک تا مترجم عالی و دقیق- آثار من را ترجمه می‌کند.
او سال گذشته نیز در سفر به ایران گفته بود: «زمانی که کتاب‌هایم در ایران و به فارسی ترجمه یا چاپ می‌شود شادی مضاعفی به من دست می‌دهد، اما نارضایتی هم دارم. دوست دارم با توجه به معاهده برن و کپی‌رایت، کتاب‌هایم به شکل منظم با اجازه خودم و دقیق، در یک مجموعه و از طرف یک انتشارات شاید توسط فردی مثل آقای [ارسلان] فصیحی منتشر شود».
از طرف دیگر، مدیر داخلی نشر ققنوس نیز در واکنش به این ادعای نشر چشمه، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم با اشاره به معضل کپی‌رایت در ایران گفته است: ما نمی‌توانیم بگوییم ناشر رسمی و انحصاری یک نویسنده خارجی‌زبان هستیم. همکاری ما با پاموک بیشتر رفاقتی است.
مهدی حسین‌زادگان همچنین با اشاره به سفر پاموک به ایران به دعوت نشر ققنوس گفته است: در مصاحبه‌ای که در کاخ سعدآباد برگزار شد، پاموک ابراز تمایل کرد که کتاب‌هایش توسط نشر ققنوس و ارسلان فصیحی ترجمه شود. در این میان ما نمی‌دانیم چه اتفاقی افتاده است؟ فعلاً در حال مکاتبه با پاموک هستیم.
با این اوصاف، به‌نظر می‌رسد کشمکش میان نشرهای چشمه و ققنوس بر سر پاموک در روزهای آینده وجوه تازه‌ای پیدا کند؛ به‌خصوص اگر در نظر داشته باشیم که بازار ترجمه در ایران، با همه دشواری‌های نشر و کاغذ و سانسور و...، همچنان بازاری گرم و سودآور است.
اکنون خوانندگان ایرانی اورهان پاموک باید بنشینند تا ببینند خود او در واکنش احتمالی بعدی به کشمکش میان ناشران ایرانی آثارش چه خواهد گفت و چه موضعی خواهد گرفت.
آثار اورهان پاموک نه‌تنها در ایران که در بسیاری کشورهای دیگر نیز با اقبال روبه‌روست. اما سال گذشته، او در سفر به ایران با اشاره به این اقبال جهانی که به ترجمه کتاب‌هایش به بیش از ۶۰ زبان منجر شده، گفته بود: «وقتی به ایران می‌آیم، انگار وطن خودم است».
دیدگاه شما
نمایش نظرات