گردهمايی دو روزه رهبران ۲۸ کشور عضو پيمان اتلانتيک شمالی ( ناتو ) در ليسبون، با حضور رهبران بيش از ۱۲ کشور غير عضو، منجمله ديميتری مدودف و حامد کرزای، با اهميت ترين اجلاس سران ناتو طی ده سال اخير محسوب ميشود. در پايان اجلاس ليسبون طرح راهبردی ناتو برای ده سال آينده جهان منتشر خواهد شد.
کنفرانس ليسبون علاوه بر تدوين طرحهای دفاع و امنيت مشترک، بازدارندگی و مديريت بحران های منطقه ای، قرار است موضوع همکاری های آينده ناتو با روسيه و همچنين اجرای طرح خروج نيروهای نظامی از افغانستان طی سه سال آينده را مورد بررسی قرار دهد.
هماهنگ با تغيير تدريجی ساختار سياسی و امنيتی جهان، از زمان پايان دوران جنگ سرد، طبيعت مخاطرات و تهديد های امنيتی و به همان نسبت تدارکات دفاعی کشورهای جهان، بخصوص در پيمان اتلانتيک شمالی، نيز دستخوش تغييرات فراوان شده است.
در نتيجه بخشی از اين تغييرات، دفاع پذير ساختن مجموعه های شهری و نظامی در برابر حملات سايبری، الويت و اهميت بيشتری از دفاع در مقابل نيروهای زرهی دشمنان فرضی يافته است. در ذهنيت تازه دفاعی ناتو تجهيز و نگاهداری ارتش های پر شماره، نظير آنچه ترکيه تاکنون به داشتن آن ميباليده، جای خود را به شبکه مبادله اطلاعات، و افزايش قدرت مقابله با مخاطرات جنگ مجازی داده است.
در کنفرانس ليسبون موضوع ايجاد شبکه دفاع ضد موشکی در برابر تهديد های موشکی کشورهايی مانند ايران و کره شمالی نيز مطرح خواهد شد. به اين ترتيب کشورهايی مانند ترکيه و آذربايجان که در همسايگی ايران قرار دارند، بعنوان مراکز نصب لايه های اوليه دفاع موشکی، در مرکز توجه طرحهای تازه دفاع ضد موشکی ناتو خواهند بود.
ناتو و روسيه
اگرچه طبيعت مناسبات ناتو با روسيه پس از دوران جنگ سرد از حالت "خصومت " خارج شده و به "همکاری " رسيده ولی در نگاه ناتو روسيه همچنان يک تهديد محسوب ميشود. متقابلا روسيه نيز ناتو را تهديدی عليه خود ميبيند.
تلاش برای نفوذ بيشتر در مرزهای روسيه و فراهم ساختن زمينه پيوستن گرجستان و اوکراين به جمع ۲۸ کشور عضو، طرح دفاع موشکی در جمهوری چک و لهستان که در زمان جورج بوش تدوين شد و سال پيش اوباما آنرا لغو کرد، تلاش برای حضور در منطقه خزر و فروش اسلحه به قزاقستان و همچنين پيگيری طرح دفاعی "نگهبان خزر " در جمهوری آذربايجان از جمله اقداماتی است که ناتو عليرغم مخالفت روسيه مورد توجه قرار داده است.
با اين وجود روسيه همچنان نزديکی و همکاری بيشتر با ناتو را در جهت مصالح درازمدت خود ميبيند و تحقق اين هدف را رديف سياستهای راهبردی خود قرار داده است. ناتو نيز ضمن رعايت ملاحظاتی، از افزايش تدريجی سطح همکاری با روسيه استقبال ميکند. در جمع کشور های عضو ناتو، فرانسه و آلمان بيش از ديگران از توسعه همکاری با روسيه حمايت ميکنند.
نزديکی محسوس مابين روسيه و ناتو از سال ۱۹۹۷ و پس از امضاء سند همکاريهای امنيتی روسيه و ناتو در بروکسل وارد مرحله تازه ای شد.
در سال ۲۰۰۲ و پس از صدور بيانيه روم و اعلام تشکيل شورای ناتو- روسيه، با هدف بررسی ملاحظات امنيتی و زمينه های همکاريهای دفاعی دو طرف، سطح مناسبات ناتو و روسيه افزايش يافت.
سفر سال گذشته اوباما به مسکو، و پيش از آن اعلام لغو طرح استقرار سپر دفاع موشکی در چک و لهستان، و بنا بر آنچه رييس جمهور آمريکا " شروع تازه " لقب داد، مناسبات روسيه با کشور های ناتو را نزديکتر از پيش ساخت.
در نتيجه اين نزديکی تدريجی، روسيه خواستار خريداری سلاحهای پيشرفته کشورهای عضو ناتو شد. فروش دو فروند ناو فرانسوی فوق پيشرفته ميسترال به روسيه از نتايج افزايش سطح همکاری مابين ناتو و روسيه محسوب ميشود.
طی اقدام دوستانه ديگری در برابر روسيه، ناتو موضوع پذيرفتن اوکراين و همچنين گرجستان را بعنوان عضو کامل، موقتا مسکوت نهاد، تصميمی که در اعتراض به آن رييس جمهور اوکراين از سفر به ليسبون خودداری ورزيد.
در سوم نوامبر جاری ديميتری مدودف رييس جمهور روسيه طی ملاقات با راسموسن دبيرکل ناتو پيشنهاد ايجاد سپر مشترک دفاع موشکی را مطرح ساخت و همچنين متعهد شد که همکاری های خود را با ناتو در جنگ افغانستان افزايش دهد.
جنگ در افغانستان
در افغانستان پيمان ناتو بدنبال يافتن راه حل ترک جنگ است. در مسير تحقق سريعتر و يا تاخير در دست يافتن به اين هدف، روسيه قادر به ايفای نقش مهمی است.
روسيه نيز بنوبه خود در افغانستان دارای منافع عمده ای است. بجز مخاطرات امنيت ملی ناشی از ادامه جنگ در افغانستان و احتمال سرايت آن به کشور های همسايه روسيه در آسيای مرکزی، ارسال مواد مخدر از افغانستان به روسيه، نگرانی بزرگ رهبران کرملين است.
به اين ترتيب، افغانستان، بخصوص در شرايط کنونی که ايران از ارائه ظرفيتهای در اختيار خود برای همکاری با ناتو در جنگ عليه طالبان خودداری ميورزد، به محور اصلی همکاريهای روسيه و ناتو تبديل شده است.
آمريکا اعلام داشته که از سال آينده نيروهای رزمی خود را به تدريج از افغانستان خارج خواهد ساخت. اين برنامه قرار است تا سال ۲۰۱۴ تکميل و در آن تاريخ پس از خروج کامل نيروهای ناتو، حفظ امنيت و انتظامات به نيروهای رزمی و انتظامی افغانی واگذار شود.
در نگاه بسياری از ناظران، تحقق اين هدف بدون مشارکت بيشتر روسيه دور از دسترس خواهد ماند.
در ضمن وجود زمينه های مناسب همکاری مابين روسيه و ناتو، تفاوتهای دو دشمن سابق نيز در زمينه های دفاعی، بخصوص تسليحات متعارفی، همچنان باقی مانده است.
روسيه نقش ناتو را بعنوان پليس بين المللی نمی پسندد و آماده پذيرفتن اين نقش نيست. نزد پيمان ناتو نيز هنوز آمادگی هضم کامل روسيه به عنوان کشور دوست ديده نميشود. با اين وجود اجلاس سران ليسبون، ضمن تدوين ذهنيت دفاعی يک دهه بعد پيمان اتلانتيک شمالی و همچنين تاکيد بر استراتژی جنگ در افغانستان، تاريخ مناسبات با روسيه را ورق تازه ای خواهد زد و در مسير پايان دادن به خصومت قراردادی شرق گام بزرگی بر خواهد داشت.
کنفرانس ليسبون علاوه بر تدوين طرحهای دفاع و امنيت مشترک، بازدارندگی و مديريت بحران های منطقه ای، قرار است موضوع همکاری های آينده ناتو با روسيه و همچنين اجرای طرح خروج نيروهای نظامی از افغانستان طی سه سال آينده را مورد بررسی قرار دهد.
هماهنگ با تغيير تدريجی ساختار سياسی و امنيتی جهان، از زمان پايان دوران جنگ سرد، طبيعت مخاطرات و تهديد های امنيتی و به همان نسبت تدارکات دفاعی کشورهای جهان، بخصوص در پيمان اتلانتيک شمالی، نيز دستخوش تغييرات فراوان شده است.
در نتيجه بخشی از اين تغييرات، دفاع پذير ساختن مجموعه های شهری و نظامی در برابر حملات سايبری، الويت و اهميت بيشتری از دفاع در مقابل نيروهای زرهی دشمنان فرضی يافته است. در ذهنيت تازه دفاعی ناتو تجهيز و نگاهداری ارتش های پر شماره، نظير آنچه ترکيه تاکنون به داشتن آن ميباليده، جای خود را به شبکه مبادله اطلاعات، و افزايش قدرت مقابله با مخاطرات جنگ مجازی داده است.
در کنفرانس ليسبون موضوع ايجاد شبکه دفاع ضد موشکی در برابر تهديد های موشکی کشورهايی مانند ايران و کره شمالی نيز مطرح خواهد شد. به اين ترتيب کشورهايی مانند ترکيه و آذربايجان که در همسايگی ايران قرار دارند، بعنوان مراکز نصب لايه های اوليه دفاع موشکی، در مرکز توجه طرحهای تازه دفاع ضد موشکی ناتو خواهند بود.
ناتو و روسيه
اگرچه طبيعت مناسبات ناتو با روسيه پس از دوران جنگ سرد از حالت "خصومت " خارج شده و به "همکاری " رسيده ولی در نگاه ناتو روسيه همچنان يک تهديد محسوب ميشود. متقابلا روسيه نيز ناتو را تهديدی عليه خود ميبيند.
تلاش برای نفوذ بيشتر در مرزهای روسيه و فراهم ساختن زمينه پيوستن گرجستان و اوکراين به جمع ۲۸ کشور عضو، طرح دفاع موشکی در جمهوری چک و لهستان که در زمان جورج بوش تدوين شد و سال پيش اوباما آنرا لغو کرد، تلاش برای حضور در منطقه خزر و فروش اسلحه به قزاقستان و همچنين پيگيری طرح دفاعی "نگهبان خزر " در جمهوری آذربايجان از جمله اقداماتی است که ناتو عليرغم مخالفت روسيه مورد توجه قرار داده است.
با اين وجود روسيه همچنان نزديکی و همکاری بيشتر با ناتو را در جهت مصالح درازمدت خود ميبيند و تحقق اين هدف را رديف سياستهای راهبردی خود قرار داده است. ناتو نيز ضمن رعايت ملاحظاتی، از افزايش تدريجی سطح همکاری با روسيه استقبال ميکند. در جمع کشور های عضو ناتو، فرانسه و آلمان بيش از ديگران از توسعه همکاری با روسيه حمايت ميکنند.
نزديکی محسوس مابين روسيه و ناتو از سال ۱۹۹۷ و پس از امضاء سند همکاريهای امنيتی روسيه و ناتو در بروکسل وارد مرحله تازه ای شد.
در سال ۲۰۰۲ و پس از صدور بيانيه روم و اعلام تشکيل شورای ناتو- روسيه، با هدف بررسی ملاحظات امنيتی و زمينه های همکاريهای دفاعی دو طرف، سطح مناسبات ناتو و روسيه افزايش يافت.
سفر سال گذشته اوباما به مسکو، و پيش از آن اعلام لغو طرح استقرار سپر دفاع موشکی در چک و لهستان، و بنا بر آنچه رييس جمهور آمريکا " شروع تازه " لقب داد، مناسبات روسيه با کشور های ناتو را نزديکتر از پيش ساخت.
در نتيجه اين نزديکی تدريجی، روسيه خواستار خريداری سلاحهای پيشرفته کشورهای عضو ناتو شد. فروش دو فروند ناو فرانسوی فوق پيشرفته ميسترال به روسيه از نتايج افزايش سطح همکاری مابين ناتو و روسيه محسوب ميشود.
طی اقدام دوستانه ديگری در برابر روسيه، ناتو موضوع پذيرفتن اوکراين و همچنين گرجستان را بعنوان عضو کامل، موقتا مسکوت نهاد، تصميمی که در اعتراض به آن رييس جمهور اوکراين از سفر به ليسبون خودداری ورزيد.
در سوم نوامبر جاری ديميتری مدودف رييس جمهور روسيه طی ملاقات با راسموسن دبيرکل ناتو پيشنهاد ايجاد سپر مشترک دفاع موشکی را مطرح ساخت و همچنين متعهد شد که همکاری های خود را با ناتو در جنگ افغانستان افزايش دهد.
جنگ در افغانستان
در افغانستان پيمان ناتو بدنبال يافتن راه حل ترک جنگ است. در مسير تحقق سريعتر و يا تاخير در دست يافتن به اين هدف، روسيه قادر به ايفای نقش مهمی است.
روسيه نيز بنوبه خود در افغانستان دارای منافع عمده ای است. بجز مخاطرات امنيت ملی ناشی از ادامه جنگ در افغانستان و احتمال سرايت آن به کشور های همسايه روسيه در آسيای مرکزی، ارسال مواد مخدر از افغانستان به روسيه، نگرانی بزرگ رهبران کرملين است.
به اين ترتيب، افغانستان، بخصوص در شرايط کنونی که ايران از ارائه ظرفيتهای در اختيار خود برای همکاری با ناتو در جنگ عليه طالبان خودداری ميورزد، به محور اصلی همکاريهای روسيه و ناتو تبديل شده است.
آمريکا اعلام داشته که از سال آينده نيروهای رزمی خود را به تدريج از افغانستان خارج خواهد ساخت. اين برنامه قرار است تا سال ۲۰۱۴ تکميل و در آن تاريخ پس از خروج کامل نيروهای ناتو، حفظ امنيت و انتظامات به نيروهای رزمی و انتظامی افغانی واگذار شود.
در نگاه بسياری از ناظران، تحقق اين هدف بدون مشارکت بيشتر روسيه دور از دسترس خواهد ماند.
در ضمن وجود زمينه های مناسب همکاری مابين روسيه و ناتو، تفاوتهای دو دشمن سابق نيز در زمينه های دفاعی، بخصوص تسليحات متعارفی، همچنان باقی مانده است.
روسيه نقش ناتو را بعنوان پليس بين المللی نمی پسندد و آماده پذيرفتن اين نقش نيست. نزد پيمان ناتو نيز هنوز آمادگی هضم کامل روسيه به عنوان کشور دوست ديده نميشود. با اين وجود اجلاس سران ليسبون، ضمن تدوين ذهنيت دفاعی يک دهه بعد پيمان اتلانتيک شمالی و همچنين تاکيد بر استراتژی جنگ در افغانستان، تاريخ مناسبات با روسيه را ورق تازه ای خواهد زد و در مسير پايان دادن به خصومت قراردادی شرق گام بزرگی بر خواهد داشت.