تغییر نظام ریاستی به پارلمانی؛ «حلقه‌ای بسته برای تحقق مطالبات رهبر»

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، با دفاع از تبدیل نظام ریاستی کشور به نظام پارلمانی، این موضوع را منظم‌تر شدن ساختار کشور دانست.

پیشتر آیت الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در سفر خود به کرمانشاه، گفته بود که «شرایط نظام فعلی سیاسی کشور، ریاستی است، اما اگر در آینده احتمالا دور، احساس شود نظام پارلمانی برای انتخاب مسئولین بهتر است، هیچ اشکالی در تغییر ساز و کار فعلی وجود ندارد.»

مرتضی کاظمیان، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی در پاریس، دفاع رئیس مجلس از تبدیل نظام ریاستی به نظام پارلمانی را بعد از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای، قابل توجه می‌داند.

گفت‌وگوی بهروز کارونی با مرتضی کاظمیان در مورد تغییر محتمل شیوه انتخاب رئیس دولت

گفت‌وگوی بهروز کارونی با مرتضی کاظمیان در مورد تغییر محتمل شیوه انتخاب رئیس دولت

• آقای کاظیمان، اظهارات اخیر علی لاریجانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این حمایت البته واجد دو وجه است، اول اینکه چون رهبر جمهوری اسلامی مانند همیشه یک حرفی زده پس بقیه مسئولان در مقام تمجید و ستایش او بر می‌آیند. از زاویه دیگر می‌توانیم استناد کنیم به توافق و صحبت‌هایی که در پس پرده حاکمیت جمهوری اسلامی مطرح شده و از طرف آقای لاریجانی هم در حال بازتولید است.

• مهم‌ترین نکته در صحبت‌های آقای لاریجانی به نظر شما چیست؟

آقای لاریجانی یکی از مزیت‌های نظام پارلمانی را انتخاب سطوح بالا و مدیریت‌های استراتژیک توسط نخبگان مردم می‌داند و به تعبیری معتقد است مردم واجد صلاحیت نیستند که به طور مستقیم رئیس‌جمهور انتحاب کنند و رئیس‌جمهور اگر از طرف نمایندگان مردم انتخاب شود می‌تواند فرد بهتر و آگاهتری باشد و مورد سؤال قرار گیرد. به این ترتیب در نظام پارلمانی شاهد یک نوع دیکتاتوری نخواهیم بود و رئیس‌جمهور مسئولیت‌پذیر می‌شود.

این‌ها نشان‌دهنده نقدهایی است نسبت به وضع موجود و به نوعی نقد غیرمستقیم دارد به آقای احمدی‌نژاد. یعنی او را فاقد توان مدیریت استراتژیک دانسته و او را یک انتخاب اصلح و شایسته در شرایط موجود نمی‌داند و به طور غیرمستقیم آقای احمدی‌نژاد را متهم می‌کند به اقدامات خودکامه. از نظر آقای لاریجانی نظام پارلمانی این نقد‌ها و آسیب‌ها را به حداقل می‌رساند.

• رئیس مجلس گفته نظام ریاستی تنها با احزاب قوی موفق خواهد شد. اما نظام پارلمانی بدون احزابی که به گفته آقای لاریجانی قوی نیستند، چگونه می‌تواند موفق باشد؟

از یک طرف تأکید می‌شود بر ضرورت فعالیت احزاب مستقل و قدرتمند و از طرف دیگر شاهدیم چطور احزاب منتقد و مخالف در ایران سرکوب شده و غیرقانونی اعلام می‌شوند و هیچ جریان منتقد و مخالف وضع موجود امکان فعالیت آزاد و مستقل ندارد. هم زمان می‌گویند به علت فقدان احزاب سیاسی، امکان نظارت کافی بر رأس حاکمیت و امکان برآمدن شخصیت‌های نخبه درون احزاب وجود ندارد.

حتی رهبر جمهوری اسلامی اشاره می‌کند احزاب در ایران نباید معطوف به قدرت باشند و این‌‌ همان پارادوکسی است که میان صحبت‌های مسئولان ارشد جمهوری اسلامی و مطالبات آن‌ها وجود دارد. یعنی از یک طرف احزاب را فقط به عنوان ناظران بیرونی می‌خواهند و از طرف دیگر معتقدند حاکمیت باید رفتار خود را داشته باشد و احزاب نگاه به قدرت نداشته باشند.

• آقای لاریجانی گفته نظام پارلمانی ضد دیکتاتوری است. این نظام در صورت اجرا تا چه حد می‌تواند فضای سیاسی ایران را تغییر دهد؟

با توجه به اینکه همه کنش‌ها و اقدامات نظام معطوف می‌شود به رهبر جمهوری اسلامی و از آنجایی که رهبر در کنار یک طبقه رانتی و امنیتی- نظامی مشغول اداره کشور است، نه پارلمان مستقلی وجود دارد و نه قوه مجریه و قوه مقننه مستقلی.

بنابراین هیچ تفاوتی میان نظام ریاستی و نظام پارلمانی نخواهد بود چرا که در ‌‌نهایت رهبر فقهای شورای نگهبان را انتخاب می‌کند، فقهای شورای نگهبان نمایندگان خبرگان رهبری را انتخاب می‌کنند تا آن‌ها بر کار رهبر نظارت کنند. همچنین از طریق فیلتر نظارت استصوابی شورای نگهبان، نمایندگان مجلس و یا نامزدهای ریاست جمهوری انتخاب می‌شوند.

در این سیکل معیوب و حلقه بسته کاملاً شاهدیم نظام خودکامه‌ای شکل می‌گیرد که اقتدارگرایانه رفتار کرده و در ‌‌نهایت مطالبات وخواست‌های رهبری را در اشکال مختلف محقق می‌کند.