روزهای التهاب؛ ۱۹ بهمن ۵۷ به روایت روزنامه‌ها

در نوزدهمین روز از بهمن ۵۷ دو موضوع اصلی تیترهای نخست روزنامه‌های کیهان و اطلاعات را به خود اختصاص داده بود؛ دیدار همافران با آیت‌الله خمینی و راهپیمایی در حمایت از مهدی بازرگان.

کیهان این راهپیمایی را «عظیم‌ترین راه‌پیمائی در سراسر کشور» توصیف کرده و می‌نویسد «میلیونها نفر به بازرگان گفتند: بله».

این روزنامه عکس‌هایی از این راهپیمایی و نیز دیدار همافران با آیت‌الله خمینی را در صفحه نخست خود درج کرده با این عنوان که «هزاران نظامی امروز از برابر امام رژه رفتند».

اطلاعات هم در این روز راهپیمایی تهران و شهرستان‌ها را «رأی اعتماد مردم به بازرگان» توصیف کرده و نوشته است که «راه‌پیمائی میلیونها ایرانی امروز تاریخ ساخت».

صفحه یک روزنامه اطلاعات در روز ۱۹ بهمن ۵۷ حاکی از آن است که لیبی دولت بازرگان را به رسمیت شناخته است.

برخی از گزارش‌های کیهان و اطلاعات در این روز را در اینجا بخوانید:

* فقط قراردادهائی اعتبار دارند که دولت موقت تصویب کند

* همافران در منزل امام‌خمینی

* بختیار: من و بازرگان میتوانیم توافق کنیم

* بختیار: وزیران کابینه موقت‌را بازداشت میکنم

* کودتا علیه بختیار و بازرگان تکذیب شد

* فردا وزرای کابینه بازرگان معرفی نمی‌شوند

* کاخ فریده برای پذیرائی از شاه

* بازرگان از خطر نیروهای مسلح و دو دولت آگاه است

* ارتش در سیاست نباید دخالت کند

* شاه باید غیاباً محاکمه شود

* اردشیر زاهدی ۹ روز دیگر در سفارت ایران می‌ماند

در نقل عنوان‌ها و مطالب این روزنامه‌ها، تلاش شده رسم‌الخط و شیوه نگارش آنها در زمان انتشار حفظ شود.

فقط قراردادهائی اعتبار دارند که دولت موقت تصویب کند

روزنامه اطلاعات در روز ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ قطعنامه یک راهپیمایی در همین روز را منعکس کرده که در ۷ بند به خواسته‌ها و انتظارات راهپیمایان می‌پردازد.

در این قطعنامه از جمله از انتخاب مهدی بازرگان برای ریاست دولت موقت توسط آیت‌الله خمینی تقدیر شده و در عین حال از «همه نیروهای انتظامی ارتش ژاندارمری، و شهربانی» خواسته شده که هر چه زودتر «مراتب اطاعت خود را از مهندس بازرگان و دولت او که مورد تایید ملت است اعلام کنند». در این قطعنامه درخواست مشابهی نیز از کارمندان دولتی مطرح شده است.

راهپیمایان همچنین از نمایندگان شورا و سنا که «با انتخابات فرمایشی» به مجلسین رفته‌اند، خواسته‌اند که از سمت خود کناره‌گیری کنند.

در بند پایانیِ این قطعنامه به «دولت‌های جهان» اعلام شده که از این روز تنها «قراردادها وموافقت‌نامه‌هائی در نظر ملت ایران اعتبار قانونی دارد که به‌تصویب دولت موقت که مورد تایید ملت است رسیده باشد».

همافران در منزل امام‌خمینی

اطلاعات می‌نویسد در روز ۱۹ بهمن گروهی از همافران و پرسنل نیروهای هوائی «با لباس شخصی» به منزل آیت‌الله خمینی رفتند و «همبستگی خود را با انقلاب ملت ایران برهبری امام خمینی اعلام کردند».

بنا بر این گزارش با وجود انجام راهپیمایی در این روز، پنجشنبه یکی از آرام‌ترین روزها از زمان بازگشت آیت‌الله خمینی به ایران بوده است.

اطلاعات می‌نویسد همافران وقتی بامداد پنجشنبه به دیدار آیت‌الله خمینی رفتند منزل او تقریباً خالی بود چرا که همه ساکنان و اقوام نزدیک او برای شرکت در راهپیمایی به خیابان رفته بودند.

آیت‌الله خمینی از پنجره اتاق خود خطاب به بازدیدکنندگان با اشاره به اینکه آنها حال «قرآن» را به جای «طاغوت» برگزیده‌اند ابراز امیدواری کرد با کمک این نظامیان بتواند «حکومت عدل اسلامی» برقرار کنند.

از جانب همافران هم که سخنانی ابراز شده که در این گزارش بازتاب داده شده و آنها از جمله به «حضور نظامیان آمریکائی» در ایران اعتراض شد.

بختیار: من و بازرگان میتوانیم توافق کنیم

شاپور بختیار در یک مصاحبه مطبوعاتی می‌گوید تماس‌هایی بین او و مهدی بازرگان برقرار شده و توضیح داده که «با کسانی‌که با بازرگان بسیار نزدیک هستند در تماس تلفنی» است. آقای بختیار همچنین گفته او از آنجایی که «احترام زیادی» برای مهدی بازرگان قائل است، اگر او بخواهد با دولتش تماس بگیرد و همکاری کند، او برای اینکار حاضر است و هیچ شرطی برای گفت‌وگو با بازرگان ندارد.

شاپور بختیار در این گفت‌وگو که اطلاعات ان را بازتاب داده همچنین گفته است «برنامه پیشنهادی انقلاب را انجام میدهد» و افزوده است که «آیت‌الله گفته است در صدد است یک دولت خالص اسلامی آزاد از سلطه امریکایی ها و سایر فشارهای اجنبی تشکیل دهد مگر دولت من جز این خواهد بود». آقای بختیار در این راستا به خروج از سنتو و «دولت غیرمتعهد بودن» اشاره کرده است.

نخست‌وزیر ایران همچنین زودتر برگزار کردن یک رفراندوم را تأیید می‌کند اما بار دیگر گفت «نمی‌تواند وجود یک دولت موقت را برسمیت بشناسد».

شاپور بختیار همچنین می‌گوید: «بیچارگی من اینست که‌از قانون دفاع کرده‌ام» و می‌افزاید: «من به‌رای مردم احترام‌میگذارم ولی مردم باید در محیطی دمکرات رای بدهند نه در محیط خفقان و ترور. آوردن مردم بخیابانها مطلب دیگری است». به نظر آقای بختیار از آنجا که همه‌جا تعطیل است «مشارکت در این تظاهرات نوعی تفریح شده است».

آقای بختیار در این مصاحبه با اشاره به اجرای همه آنچه معترضان می‌خواستند از جمله رفتن شاه و آزادی زندانیان سیاسی، می گوید «حالا حساب کینه شخصی و تصفیه حساب خصوصی است» و افزوده «باز هم میمانم مبارزه می‌کنم. اگر چه قربانی دیکتاتوری و خفقان طرف‌دیگر شوم». در پایان این گزارش از قول شاپور بختیار نقل شده است که «من حاضرم آنها به‌قم بروند واتیکان درست‌کنند من دور قم را برای آنها‌دیوار میکشم».

در همین روز کیهان نوشت که «بازرگان با بختیار و ارتش مذاکره می‌کند».

به نوشته این روزنامه «منابع بسیار آگاه گفتند امروز پس از راه‌پیمایی عظیم طرفداران مهندس بازرگان، ملاقاتی بین بختیار و بازرگان انجام خواهد شد که بالاترین مقامهای ارتش نیز در آن شرکت خواهند داشت».

به نوشته کیهان «این نخستین بار است که ارتش مستقیماً در مذاکرات سیاسی حضور می‌یابد».

بختیار: وزیران کابینه موقت‌را بازداشت میکنم

در گزارشی دیگر روزنامه اطلاعات برخی صحبت‌های شاپور بختیار درباره کابینه تازه را در مصاحبه‌ای با روزنامه فرانسوی لوموند بازتاب داده که در آن او تهدید کرده که «هر یک از اعضای دولت موقت آیت‌الله خمینی که بکوشد وارد وزارتخانه ها شود بدستور وی بازداشت خواهد شد».

در این گزارش همچنین آمده که در پایان ماه جاری به اعتصابیون حقوق پرداخت نمی‌شود.

آقای بختیار در این مصاحبه همچنین «کهنه‌پرستی رهبر شیعیان ایران را که می‌کوشد یک جمهوری اسلامی در کشور برقرار کند رد کرد».

نخست‌وزیر همچنین «کمونیست‌ها و ماموران سابق ساواک» را به براه‌انداختن اعتصاب‌ها متهم کرد و گفت برای جلوگیری از قحطی «در صورت لزوم برخی از اعتصاب‌ها را با توسط به زور خواهیم شکست».

شاپور بختیار همچنین مدعی شد که «نه ارتش و نه‌طبقه روشنفکر طرفدار آیت‌الله خمینی است‌و طبقه روشنفکر جرات اظهارنظر ندارد» و مدعی شد که او «آزاد و مستقل است اما بازرگان چنین نیست».

در این میان کیهان نوشت که «کارکنان ۱۱ وزارتخانه فقط از دولت بازرگان اطاعت میکنند».

کیهان در این زمینه خبر داد «کارکنان یازده وزارتخانه و بسیاری از موسسات دولتی در طی ۴۸ ساعت گذشته حمایت خود را از مهندس مهدی بازرگان نخست‌وزیر موقت اعلام کردند».

کیهان می‌نویسد «حمایت از مهندس بازرگان همزمان با اعلام این خبر که او جمعه (فردا) برنامه‌های دولت خود را در دانشگاه تهران اعلام خواهد کرد از سوی کارکنان وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی افزایش یافت».

کودتا علیه بختیار و بازرگان تکذیب شد

مهدی بازرگان که با گروهی از «رجال قدیمی و ملی» دیدار کرده می‌گوید «پس از دریافت تایید ملت» برنامه خود را اعلام خواهد کرد چرا که به گفته مصدق «مجلس آنجاست که ملت باشد».

روزنامه اطلاعات به نقل از دفتر مهدی بازرگان می نویسد «هنوز نامه یا بیانیه رسمی به دفتر نرسیده است» اما به گفته او «بعضی از کشورها ابراز تمایل کرده‌اندکه‌حکومت بازرگان را برسمیت بشناسند».

در این گزارش همچنین به نقل از دو تن از سخنگویان کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا گفته شده که این کشور « پیشتیبان آن دولتی خواهد بود که مورد حمایت ملت ایران باشد» و «تماس با دولت بازرگان را آغاز کرده‌اند».

اطلاعات همچنین می‌نویسد که شایعه کودتا توسط «تیمسار بدره‌ای فرمانده نیروی زمینی» توسط دولت موقت بازرگان تکذیب شده است. شایعه کودتا علیه بختیار نیز در همین گزارش تکذیب شده و دفتر مهدی بازرگان گفته است «ارتش از بختیار حمایت می‌کند احتیاجی به کودتا نیست».

فردا وزرای کابینه بازرگان معرفی نمی‌شوند

در خبر کوتاه دیگری کیهان نوشت «امروز، اعلام شد که بر خلاف انتظار، وزرای کابینه موقت انقلابی مهندس بازرگان، در سخنرانی فردای وی در دانشگاه تهران معرفی نخواهند شد».

این گزارش یادآور شده که «ساعت یازده صبح فردا مهندس بازرگان طی یک سخنرانی در دانشگاه تهران، برنامه اجرایی دولت خود را اعلام خواهد کرد و قبلاً انتظار می‌رفت که در پی این سخنرانی وزرای کابینه خود را نیز معرفی کند».

به نوشته کیهان، «یک مقام آگاه در دفتر نخست‌وزیر انقلابی (واقع در محل کمیته استقبال سابق) در گفتگویی با کیهان بدون آن که خبرهای مربوط به تماس‌های غیررسمی میان بازرگان و ارتش و بختیار را تکذیب کند گفت که مذاکرات رسمی در جریان نبوده و نیست».

کاخ فریده برای پذیرائی از شاه

اطلاعات از قاهره و به نقل از خبرگزاری‌ خاورمیانه می‌نویسد که انورسادات رئیس جمهوری مصر در تماس تلفنی با شاه ایران در مراکش، دعوت خود را از سفر به مصر تجدید کرد و بنا بر این گزارش «کاخ الطهره، که زمانی متعلق به ملکه فریده بود، برای پذیرائی از شاه ایران و خانواده‌اش آماده شده است».

اطلاعات همچنین به نقل از یونایتدپرس از نارضایتی شاه از «ناسپاسی مردم کشورش نسبت به خود» نوشته است. در این مصاحبه محمدرضا شاه «پذیرفته است که انتقادهائی بر او وارد است» و افزوده «دزدها، متقلبها و صاحبان امتیاز که‌از موقع خود سوءاستفاده می کردند ایران را خراب کردند».

در این مصاحبه محمدرضاشاه پهلوی همچنین گفته کشور را از «حالت قرون وسطایی نجات داده» و «تا حدی زیادی هم موفق شده است». او همچنین تأکید کرده که پادشاه و فرمانده ارتش خواهد ماند.

بازرگان از خطر نیروهای مسلح و دو دولت آگاه است

روزنامه گاردین در مقاله ای به قلم «خانم لیسترگود» که با مهدی بازرگان مصاحبه کرده، می‌نویسد «بازرگان بیش از حد در مورد موفقیت خود خوشبین نیست» و او وجود دو دولت در یک کشور را «بسیار خطرناک» توصیف کرده است.

نویسنده گاردین در این مقاله نوشته که «کسی بیش از بازرگان در مورد حضور دائمی خطر از جانب نیروهای مسلح آگاه نیست». او همچنین با اشاره به اینکه هنوز سیاست اقتصادی دولت بازرگان مشخص نیست افزوده که این موضوع به این دلیل است که «فعلاً برای مهندس بازرگان مسائل سیاسی اولویت دارد».

ارتش در سیاست نباید دخالت کند

کیهان اظهارات ارتشبد قره‌باغی را در «مراسم فارغ‌التحصیلی دانشگاه پدافند ملی» بازتاب داده که در آن رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران بر «اصل عدم دخالت ارتش در امور سیاسی» تأکید کرده است.

«حفظ استقلال و تمامیت مملکت و قانون اساسی و پشتیبانی از دولت قانونی» و «حفظ وحدت و یکپارچگی ارتش» دو اصل دیگری است که مورد تأکید ارتشبد قره‌باغی قرار گرفته است.

اطلاعات هم در خبری در این باره این تحلیل خبرگزاری‌های خارجی را برجسته کرده که «اخطار ژنرال قره‌باغی متوجه همافران و آن عده از سربازان وظیفه‌ای است که سنت قدیمی ارتش را که دور ماندن از سیاسی است رها کرده و به آیت‌اله خمینی ابراز وفاداری کرده‌اند».

اطلاعات در مورد تأکید این مقام ارشد نظامی بر «پشتیبانی از دولت قانونی» نیز خاطر نشان کرده که «در اینجا منظور ژنرال قره‌باغی اعلام حمایت ارتش از دولت بختیار در برابر حضرت آیت‌اله خمینی و نخست‌وزیر منتصب ایشان مهندس مهدی بازرگان است».

شاه باید غیاباً محاکمه شود

این جمله را کیهان از گفته‌های آیت‌الله خمینی در دیدار با «قضات و مقامات دادگستری» نقل کرده و از قول او نوشته است «قضات باید برای محاکمه شاه اقدامات قضائی را شروع کنند».

کیهان می‌نویسد «آیت‌الله خمینی با اشاره به خرابی‌های ۳۷ سال گذشته و لزوم محاکمه و ضبط اموال مسببان این اوضاع درباره چگونگی جبران گذشته گفت: باید همه با هم یکی دو نسل کار کنیم تا مملکت به وضع عادی خودش برگردد».

به نوشته کیهان او اضافه کرده «اموال مردم در سال‌های اخیر چپاول شده همه به بانکهای خارجی مانند آمریکا، انگلیس و سویس رفته است».

اردشیر زاهدی ۹ روز دیگر در سفارت ایران می‌ماند

کیهان در این روز در خبری به نقل از خبرگزاری فرانسه از واشینگتن نوشت که «وزارت خارجه آمریکا دیروز اطلاع داد که اردشیر زاهدی، سفیر ایران در آمریکا و داماد پیشین شاه، روز ۱۷ فوریه (۹ روز دیگر) برای همیشه پست خود را ترک خواهد گفت».

بنا بر این گزارش «در وزارت خارجه آمریکا گفته میشود که دولت بختیار «بطور غیررسمی» جانشین زاهدی را تعیین و به آگاهی دولت آمریکا رسانده است».

این گزارش اضافه می‌کند «اسد همایون، مرد شماره ۲ سفارت ایران، وظایف کاردار را به عهده خواهد گرفت».

کیهان می‌نویسد «زاهدی که از سال ۱۹۷۳ در پست سفارت ایران در آمریکا است، یکی از مشاورانی است که شاه بیشترین توجه را به نظریات او داشت. بعد از خروج شاه از ایران، زاهدی چندین بار به مراکش که محل اقامت شاه است، رفت‌وآمد کرده است».