اولین نشست «همایش گفت‌وگو برای نجات ایران» شامگاه جمعه اول اردیبهشت ماه با حضور شماری از چهره‌های سیاسی و مدنی و همچنین قرائت پیام تعدادی از زندانیان سیاسی و با حضور نزدیک به سه هزار و دویست شنونده در شبکه اجتماعی کلاب هاوس برگزار شد.
سخنرانی‌ها و پیام‌های ارسالی به اولین نشست این همایش، در سه پنل «ایران نیازمند و مهیای تحولی بنیادین»، «رنگین کمان ایران، جامعه مدنی، دادخواهان» و «آینده ایران، تقابل گفتمان‌ها» ارائه شد.
در ابتدای این نشست اردشیر امیرارجمند، مشاور میرحسین موسوی، تاکید کرد که «خطراتی ایران را تهدید می‌کند»، گفت که از همین رو این همایش با تمرکز بر «گفت‌وگو برای نجات ایران» متمرکز است.
امیرارجمند همچنین با اشاره به ناکارآمدی جمهوری اسلامی، افزود که سال‌هاست که بسیاری از ایرانیان به ویژه نخبگان از جمهوری اسلامی و ولایت فقیه عبور کرده‌اند و فساد ساختاری و عدم انعطاف‌پذیری نظام سبب شده که راه بر هرگونه اصلاحی بسته شود و اکنون بسیاری از مردم نیز امید به نظام را از دست داده‌اند.
«ایران نیازمند و مهیای تحولی بنیادین»
در پنل اول با عنوان «ایران نیازمند و مهیای تحولی بنیادین» که رضا علیجانی کنشگر تحول‌خواه مدیریت آن را بر عهده داشت، هاشم آغاجری، علی افشاری، مهرداد خوانساری، و بهزاد کریمی سخنرانی کردند و پیام کیوان صمیمی که پیش از بازداشت روز پنج‌شنبه او ضبط شده بود و همچنین پیام نرگس محمدی فعال حقوق بشر زندانی، پخش شد.
هاشم آقاجری، فعال سیاسی و استاد دانشگاه، در سخنرانی خود بیانیه میرحسین موسوی از حصر برای برگزاری همه‌پرسی و تشکیل مجلس موسسان تدوین قانون اساسی جدید را پیشنهاد «گذار و تحول فرا سیستمی» خواند اما گفت که عملی شدن آن مستلزم گذار از نظم سیاسی حاضر یعنی جمهوری اسلامی و جایگزینی نظمی جدید است.
کیوان صمیمی گفت: «نجات ایران از وضعیت و قدرت استبدادی حاکم فقط توسط قدرت می‌تواند انجام شود. قدرت ما دموکراسی‌خواهان هم مردم هستند و تجمیع قدرت مردم.»
این فعال سیاسی گفت که موسوی با درک عمیق از تحولات جامعه ایران به این نتیجه رسیده که «اصلاح درون سیستمی و با سازوکارهای انتخاباتی» ناممکن است و از همین رو در بیانیه خود به جای «شورای بازنگری قانون اساسی» بر «تشکیل مجلس موسسان» تاکید کرده است.
او با بیان اینکه «قدرت غیر پاسخگو» مانع پیشرفت و تکامل جامعه ایران است، افزود که از نگاه میرحسین موسوی این قدرت غیر پاسخگو «نهاد و شخص ولایت فقیه و رهبر جمهوری اسلامی» است.
علی افشاری فعال سیاسی جمهوریخواه، نیز با بیان اینکه «مشکلات در سطح فقط افراد و حاکمان مشخص نیست و مشکلات ریشه‌دارتر است»، گفت: «به همین دلیل میرحسین موسوی نیز تاکید کرده که مباحث دوره قبل از گذار و بعد از گذار را از هم‌اکنون باید مورد بحث قرار دارد و نمی‌شود همه چیز را به آینده موکول کرد.»
این فعال سیاسی افزود: «باید تدابیر سیاسی ضروری برای عبور از جمهوری اسلامی را اندیشید و همزمان باید سازوکاری را برای بازدارندگی موثر در مقابل بازسازی استبداد تدوین کرد.»
مهرداد خوانساری، فعال سیاسی مشروطه‌خواه، نیز طی سخنانی گفت: جمهوری اسلامی و سیاست‌های ناکارآمد آن و ممانعت از تغییرات سیاسی، در حال حاضر کوچکترین امیدی برای بهبود شرایط باقی نگذاشته است» و «نهاد ولایت فقیه با همکاری اقلیتی کوچک در چهار دهه گذشته هر صدای مخالفی سرکوب و حذف کرده است.
خوانساری همراهی کشورهای دموکراتیک با مردم ایران را در حد «تشویق مردم بی‌پناه به ایستادگی در مقابل حکومت سرکوب‌گر» خواند و افزود: «تا وقتی نیرویی منسجم و قوی در داخل ایران برای به چالش کشیدن دولت پنهان شکل نگیرد، رویکرد دولت‌های غربی در این زمینه تغییر نخواهد کرد.
کیوان صمیمی، روزنامه‌نگار و کنشگر سیاسی، در پیامی که پیش از بازداشت روز پنج‌شنبه خود ضبط کرده بود، گفت: «نجات ایران از وضعیت و قدرت استبدادی حاکم فقط توسط قدرت می‌تواند انجام شود. قدرت ما دموکراسی‌خواهان هم مردم هستند و تجمیع قدرت مردم.»
کیوان صمیمی با بیان اینکه «برای اینکه بتوانیم قدرت بالقوه و ظرفیت شکوفا نشده مردم را فعلیت ببخشیم باید کار جمعی و گفت‌وگو کنیم برای انجام و چگونگی برپایی یگ نهاد ائتلافی، جمعی و جبهه‌ای»، پیشنهاد تشکیل ائتلافی تحت عنوان «جبهه نجات ملی» را ارائه کرد.
بهزاد کریمی، فعال سیاسی چپ، نیز در این همایش با اشاره به اینکه «طرح پیشنهادی چون رفراندوم٬ تشکیل مجلس موسسان، قانون اساسی غیر دینی، و انتخابات آزاد» از سوی مخالفان عمری به درازای جمهوری اسلامی دارد، اما اهمیت بیانیه میرحسین موسوی در این مورد از آن رو است که این سخنان از زبان نخست وزیر سابق جمهوری اسلامی طرح شد.
آقای کریمی همچنین به تدوین دو منشور تحت عنوان «منشور بیست تشکل مدنی و صنفی داخل کشور و منشور «همگامی جمهوری‌خواهان» در خارج از ایران، افزود: «تدوین کنندگان هر دو منشور نیازمند پیوند با همگنان خود٬ تشکلات مدنی و صنفی دیگر و دیگر جمهوری‌خواهان دموکرات هستند.»
نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی، نیز در پیامی گفت:«اعلام همگانی، قدرتمند و پیگیر گذار از جمهوری اسلامی، آغازگر و بخش مهمی در برنامه‌ریزی برای نجات ایران» و «روشن کننده موضع و نسبت جریانات، نهادها، سازمان‌های اجتماعی و افراد مؤثر با حکومت است.»
او «سازمان و راهبرد» را از عوامل ضروری برای به نتیجه رسیدن هر جنبش در برآورده شدن و دستیابی به اهدافش ذکر کرد با تاکید بر «راهبرد تقویت نهادهای مدنی مستقل» در ایران، گفت: «برای نجات ایران باید به حکومت دینی استبدادی زن‌ستیز پایان دهیم.»
«رنگین کمان ایران، جامعه مدنی، دادخواهان»
در پنل دوم با عنوان «رنگین کمان ایران، جامعه مدنی، دادخواهان» که گردانندگی آن را تقی رحمانی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی بر عهده داشت، پیام گلرخ ایرایی و مهوش ثابت و فریبا کمال‌آبادی سه تن از زندانیان سیاسی و عقیدتی قرائت شد و منیره برادران، پروین فهیمی، عدنان حسن‌پور، و زهرا رحیمی سخنرانی کردند و پیام عزیز قاسم‌زاده فعال صنفی معلمان که پیش از زندانی شدن او ضبط شده بود برای حاضران پخش شد.
گلرخ ایرایی، فعال حقوق بشر زندانی، در پیام خود به این همایش با اشاره به آغاز اعدام و کشتار از فردای بیست و دوم بهمن ۵۷ تاکید کرد که «عادی‌سازی» مرگ و کشتار «با صدور حکم و تیرباران مخالفان توسط صادق خلخالی در پشت‌بام مدرسه رفاه و بازدید از صحنه اجرای احکام توسط خمینی» آغاز شد و تاکنون ادامه یافته است.
این فعال حقوق بشر زندانی در ادامه با بیان اینکه با وجود رسیدن صدای مردم ایران به گوش جهانیان، کشورهای غربی «همچنان دست‌نشاندگان رژیم» را به رسمیت می‌شناسند و «اپوزسیونِ دردآشنای داخل در محافل رسمی بین‌المللی نادیده گرفته» می‌شود.
گلرخ ایرایی تاکید کرد که «سران کشورهای غربی به جای ارسال پیام نوروزی و ابراز همدردی لفظی باید درهای سفارتخانه‌های‌شان را ببندند، سفرا و کارداران‌شان را فرا بخوانند و روابط دیپلماتیک خود با جمهوری اسلامی را قطع کنند.»
منیره برادران، زندانی سیاسی پیشین و از دادخواهان دهه ۶۰، نیز طی سخنانی در این همایش با اشاره به تلاش‌های مادران و خانواده‌های زندانیان سیاسی کشته شده در دهه ۶۰ در شکل دادن به جنبش دادخواهی در ایران، از اعدام دسته جمعی زندانیان سیاسی در سال۱۳۶۷ به عنوان یکی از جنایت‌های جمهوری اسلامی یاد کرد و گفت: «اصل اول دادخواهی روشن شدن حقیقت و بی‌اعتبار ساختن روایت دروغین حاکمیت است.»
او اعتراضات زن، زندگی، آزادی در ایران را ناشی از مقاومت مادر و خانواده مهسا امینی و سرباز زدن از پذیرش روایت رسمی حکومت خواند و گفت که آنها در برابر این روایت حکومتی، خواهان روشن شدن حقیقت شدند و اینکه چه بر سر دخترشان حین بازداشت توسط گشت ارشاد آمده است.
منیره برادران تاکید کرد که «تا گذار از جمهوری اسلامی با عدالت انتقالی گره نخورد، رسیدن به دموکراسی در ایران بعید خواهد بود».
مهوش ثابت و فریبا کمال آبادی دو چهره سرشناس جامعه بهایی که اکنون دومین حکم سنگین حبس خود را در زندان سپری می‌کنند نیز در پیام خود با اشاره به تورم و مشکلات معیشتی، سقوط اخلاقی و گسترش آسیب‌های اجتماعی و محیط زیستی، همه بحران‌های حاکم بر کشور را ناشی از سیاست‌های نادرست جمهوری اسلامی توصیف کردند.
این دو شهروند بهایی که یازده سال از پانزده سال گذشته را زندانی بوده‌اند اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» را نشان «افزایش آگاهی عمومی ایرانیان» و مصمم بودن مردم و جامعه مدنی، معلمان، کارگران و به ویژه زنان زنان خواندند و خواهان «به کارگیری تجربه جهانی دموکراسی و احترام به کنوانسیون جهانی حقوق بشر و همزیستی مسالمت‌آمیز با همه کشورهای جهان بر پایه احترام متقابل و حفظ تمامیت ارضی کشورها» شدند.
عدنان حسن‌پور، روزنامه‌نگار کرد و زندانی سیاسی پیشین، در سخنرانی خود با اشاره به آنچه «فوبیای تجزیە ایران و ضرورت حفاظت از مرزهای آن» و «تداوم جدی ذهنیت استبدادی در میان بخش بزرگی از الیت ایرانی» خواند، گفت: «اینها ناخواستە اعتراف می‌کنند کە تداوم قدرت‌شان در محروم کردن دیگران از حقوق‌شان است.»
این روزنامه‌نگار کرد افزود: در حال حاضر «تنها مسالەای کە همگان بر آن اتفاق‌نظر دارند صرفا ضرورت گذار از وضعیت موجود و عبور از جمهوری اسلامی است اما این اتفاق‌نظر نمی‌تواند راهگشا باشد، چون صرفا وجە سلبی موضوع را مدنظر قرار می‌دهد و از ورود بە وجە ایجابی آن و ترسیم ایران پس از سرنگونی احتمالی خودداری می‌کند.»
زهرا رحیمی از بنیانگذاران جمعیت خیریه دانشجویی امام علی، به تغییرات جامعه مدنی ایران در جریان اعتراضات اشاره کرد و گفت که سال‌ها آرزو داشتیم که جامعه مدنی ایران به صورت یکپارچه مطالباتی چون محیط زیست، مساول زنان و کودکان را پیگیری کند اما در حال حاضر شاهدیم که جمعی از زندانیان سیاسی درباره وضعیت محیط زیست از زندان بیانیه می‌دهند.
رحیمی افزود: «درک قدم‌های بلندی که جامعه مدنی در سکوت و تنهایی بر می‌دارد، بر گذار به سمت دموکراسی و آزادی‌خواهی تاثیر قابل توجهی دارد.»
پروین فهیمی، از مادر دادخواه سال ۸۸ که فرزندش سهراب اعرابی در جریان اعتراضات آن سال کشته شد، گفت که با آغاز اعتراضات پس از کشته شدن مهسا امنیتی و شروع جنبش زن٬ زندگی٬ آزادی قتی باردیگر واکنش خشونت‌آمیز حکومت به معترضان را مشاهده کرده، بیش از گذشته نگران شده است.
این مادر دادخواه افزود: «فکر می‌کنم که با پرهیز از اختلاف‌افکنی، باید به اتحاد نیروهایی که به سوی تغییر برای برابری٬ عدالت و آزادی حرکت می‌کنند، کمک کرد تا خون فرزندان و عزیزان‌مال پایمال نشود.»
عزیز قاسم‌زاده، از فعالان حقوق فرهنگیان در پیامی که پیش از بازداشت و زندانی شدن ضبط کرده بود، گفت که هر تغییر در جامعه ایران باید بر تغییر در آموزش و پرورش متمرکز باشد.
قاسم‌زاده همچنین گفت که پس از چهار دهه آموزش ایدئولوژیک، دانش‌آموزان ایرانی در مورد سبک زندگی و حجاب اجباری، درست نقطه مقابل رهبران جمهوری اسلامی فکر می‌کنند.
«آینده ایران، تقابل گفتمان‌ها»
عنوان سومین پنل از نشست اول «همایش نجات ایران» نیز «آینده ایران، تقابل گفتمان‌ها» بود که در این بخش پیام سه زندانی سیاسی شامل مصطفی تاجزاده، سعید مدنی، و همچنین فائزه هاشمی پخش شد و مهرداد درویش پور، مهرانگیز کار، ابوالفضل قدیانی، الهه امیرانتظام نیز در این بخش سخنرانی کردند.
مصطفی تاجزاده، فعال اصلاح‌طلب و زندانی سیاسی، در پیام خود گفت: «ولایت فقیه به‌عنوان مبنای نظم سیاسی، در عمل با شکستی فاحش روبه‌رو شده است» و «به باور ما بیشترین لطمه را به ایران و اسلام و تشیع درحال‌حاضر، کسانی می‌زنند که با لجاجت و استبدادرای و طالبانی‌گری، چهره‌ای زشت و مشوه از نظام ساخته‌اند و بزرگ‌ترین موانع را در راه نیل به ایرانی امن، توسعه‌یافته و دمکراتیک ایجاد کرده‌اند.»
او در ادامه با تاکید براینکه «نجات ایران در گرو تلاش همه نیروهای دموکراسی خواه و عدالت طلب متعهد به استقلال و تمامیت ارضی است»، افزود: «به باور ما حکومت فردی، مادام‌العمر، مطلقه و غیرپاسخ‌گو، نسبتی با جمهوریت ندارد و در ایران محکوم به شکست است؛ چه عرفی و سکولار باشد و چه دینی.»
مهرداد درویش‌پور، جامعه‌شناس، نیز طی سخنانی با اشاره به تقابل دو «گفتمان امنیت‌گرایانه» و «گفتمان دموکراسی‌خواهانه» در ایران، تاکید کرد که همان گونه که رهبران جمهوری اسلامی از «گفتمان امنیت‌گرایانه» برای سرکوب مردم استفاده می‌کنند بخشی از مخالفان نیز به همان گفتمان باوردارند و آن را رواج می‌دهند.
سعید مدنی در پیامی بر لزوم مقاومت مدنی و خشونت‌پرهیزی در جریان اعتراضات علیه جمهوری اسلامی تاکید کرد و گفت:«نافرمانی مدنی عملی غیر خشونت‌بار یا خشونت‌پرهیز است.»
آقای درویش‌پور تاکید کرد که تنها با گسترش گفتمان دموکراسی‌خواهانه، ایران به گذار مسالمت‌آمیز به دموکراسی دست می‌یابد و افزود: «بخشی از اپوزیسیون سلطنت‌طلب نیز از جمله همین امنیت‌گرایان هستند و با تاکید گفتمان لزوم حفظ تمامیت ارضی، به هر قیمت و با بازتولید ناسیونالیسم آمرانه سکولار، به همین گفتمان امنیت‌گرایانه دامن می‌زنند.»
ابوالفضل قدیانی، فعال سیاسی، نیز طی سخنانی تاکید کرد که شرایط در ایران به گونه‌ای است که علی خامنه‌ای راهی به جز «انقلاب» پیش پای مردم باقی نگذاشته است.
آقای قدیانی با اشاره به بیانیه میرحسین موسوی برای همه‌پرسی و گذار از جمهوری اسلامی، این بیانیه را «روح‌تازه‌ای در جریان مبارزه عدالت‌خواهی» خواند و افزود: «نجات ایران مستلزم سرنگونی علی خامنه‌ای و جمهوری اسلامی فاسد است.»
مهرانگیز کار، حقوقدان، نیز طی سخنانی در این همایش گفت: در جریان اعتراضات زن، زندگی، آزادی، «زنان جسور و شجاع ایران تنها نیستند، مردان به حمایت از این زنان برخاستند و همه به هر زبان به علی خامنه‌ای می‌گویند که ملت ایران از حکومت او، از فرمانرواییش و از دین سیاسی او بیزارند.»
این حقوقدان درباره رراندوم نیز گفت که اشاره مخالفان به رفراندوم نه همه پرسی در چارپوب قانون اساسی فعلی بلکه همه‌پرسی تحت نظارت سازمان ملل و برای گذار کم هزینه از جمهوری اسلامی است.
سعید مدنی، جامعه‌شناس و زندانی سیاسی، نیز در پیامی بر لزوم مقاومت مدنی و خشونت‌پرهیزی در جریان اعتراضات علیه جمهوری اسلامی تاکید کرد و گفت:«نافرمانی مدنی عملی غیر خشونت‌بار یا خشونت‌پرهیز است.»
الهه میزانی، همسر عباس امیرانتظام زندانی سیاسی درگذشته، نیز طی سخنانی در این همایش گفت: « «عباس امیرانتظام درست بیست سال پیش متنی را منتشر نمود که در آن به تفصیل پیرامون تغییر بنیادین قانون اساسی و ضرورت اجرای یک رفراندم آزاد درباره جمهوری اسلامی بحث کرده بود.»
الهه میزانی افزود: «بر این باورم که به جای پرداختن به شعار احساسی و وارداتی زن٬ زندگی آزادی که امروز ورد زبان همگان برای انقلابی احتمالی شده، باید به عدالت وآزادی محوری تکیه کرد.»
قرائت پیام فائزه هاشمی، فعال سیاسی از زندان اوین، پایان بخش اولین نشست «همایش گفت‌وگو برای نجات ایران» بود. فائزه هاشمی در این پیام بر «ادامه مبارزات مدنی، تقویت همبستگی و تلاش برای آزادی کلیه زندانیان سیاسی، عقیدتی و امنیتی» تلاش برای «برگزاری رفراندوم برای ایجاد تغییرات اساسی در سیاست‌های فعلی کشور» تاکید کرد.
فائزه هاشمی افزود: رفراندوم باید در مورد «روابط خارجی، حوزه دینی، موضوعات زنان، برنامه هسته‌ای و موشکی» و همچنین در این مورد برگزار شود که «آیا کشور به رهبر نیاز دارد.»