تعابیر گوناگون از شب یلدا در اساطیر و ادبیات فارسی

شب یلدا در تاریخ ایران و در اساطیر ایران در ادبیات و شعر فارسی تعبیرها و تشبیه های گوناگون داشته است. از بلندی گیسوی یار تا انتظار طولانی صبح و روشنایی و نور تا معنای استبداد جان‌سخت. اما شاید زیباترین تعبیر آن که عمومی ترین تعبیر هم در میان ایرانیان و در تاریخ ایران با همه فراز و فرودهایش از شب یلدا بوده، نه خود این شب، بلکه پیامد قطعی آن یعنی صبح روزی است که هر چه خواهد گذشت، طولانی‌تر خواهد شد و عمر شب را کوتاهتر خواهد کرد. شبی که اندوه است و فقر است و پریشانی است و ستم است و هر چه پلیدی است. و صبحی که آزادی است و آرامش. در کنار این معانی رسم زیبا و دیرپایی است در میان ایرانیان که شب یلدا تنها شبی است در سال که افراد خانواده را این طور گردهم می‌آورد. با مشخصات رایج مانند آجیل و هندوانه و انار و برگه و قیسی و کرسی و جمع شدن به دور کرسی و گرمای قصه مادربزرگ یا بزرگتر و سالمندتر خانواده . اما امروز با توجه به آن که یک هندوانه معمولی هزار تومان است و یک کیلو آجیل چهار هزار تومان، بیشترینه جمعیت میلیونی ایران که در شمار ثروتمندان و اهل رفاه نیستند از تدارک دلخواسته این شب محرومند. اما واقعیت این است که عشق و محبت و مهر به یکدیگر ربطی به میزان جیفه دنیا ندارد و بسا در میان تنگدستان دوست داشتن و مهر و گرمای زندگی اصیل تر است.