نگاهي به صنعت قند وشكر ايران به مناسبت كنفرانس تخصصي قند در اصفهان

فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) دكتر فريدون خاوند (راديوآزادي): نخستين همايش تخصصي صنعت قند ايران، كه بامداد امروز در اصفهان گشايش يافت، فرصتي است براي بررسي يكي از بحث انگيز ترين رشته هاي صنعتي ايران، بحث انگيز از آنرو كه شكر، محصول اين صنعت، به دليل ابعاد اقتصادي و اجتماعي و حتي سياسي و زيستمحيطي آن، در ايران كالايي «استراتژيك» به شمار ميآيد. نگاهي به داده هاي بنياني مربوط به توليد و مصرف و بازرگاني شكر، به روشن شدن جايگاه آن در اقتصاد و جامعة ايران كمك ميكند. بر پاية آمار عنوان شده در همايش امروز اصفهان، هر ايراني در سال حدود سي كيلوگرم شكر مصرف ميكند و كشور به دو ميليون تن شكر در سال نياز دارد كه پنجاه در صد آن در داخل و پنجاه در صد ديگر از محل واردات تأمين ميشود، هر چند كه در اين زمينه آمار همگوني در دست نيست. ايران يكي از معدود كشور هاي جهان است كه شكر را هم از چغندر به دست ميآورد و هم از نيشكر. سي و چهار واحد توليد شكر چغندري و چهار واحد نيشكر در ايران وجود دارد كه كه به سي و پنج هزار نفر كار دائم و به شانزده هزار نفر كار موقت ميدهند. شكر در ايران يك كالاي اساسي به شمار ميرود، به اين معنا كه دولت با پرداخت هشتاد و دو تومان يارانه به ازاي هر كيلو، بهاي آنرا در سطحي پايين نگاه ميدارد. با توجه به ضعف دستگاه توليدي و عوامل ناشي از مصرف يارانه‌اي، ايران يكي از بزرگترين وارد كنندگان شكر در جهان است. جمهوري اسلامي حدود يكماه پيش اعلام كرد كه به انحصار دولت بر توليد و بازرگاني قند و شكر پايان ميدهد و به« سازمان بين‌المللي شكر» مي پيوندد. پيآمد هاي عملي ناشي از اين تصميم هنوز مشخص نيست. صنعت قند و شكر ايران از ضعف هاي بزرگ رنج مي برد كه مهم ترين آن كمبود شديد سرمايه‌گذاري است. از انقلاب اسلامي 1357 تا امروز، حتي يك واحد تازة توليد قند و شكر در ايران ايجاد نشده و بهاي كالاي توليد شده در واحد هاي فرسودة موجود، بسيار بالاتر از كالاي وارداتي است. كافي نبودن مواد اوليه، يعني چغندر قند و نيشكر، مانع بزرگ ديگري در راه جان گرفتن اين صنعت است. در همايش امروز اصفهان گفته شد كه در ايران ميزان توليد چغندر قند از 26 تن در هر هكتار فراتر نمي رود، حال آنكه اين رقم در آلمان به 55 تن در هر هكتار ميرسد. طرح توسعة نيشكر در خوزستان نيز با موانع جدي از جمله در عرصه هاي زيستمحيطي روبرو است، دستكم از ديدگاه نماينگان خوزستان كه ميگويند اين طرح به منابع آب در منطقه زيان مي زند و پساب هاي آن، دشواري هاي زيستمحيطي غير قابل كنترلي را به وجود مي آورند. و سر انجام، در بررسي شكر، شبكة مافيايي گسترده‌اي را كه پيرامون اين كالاي« استراتژيك» به وجود آمده نبايد از ياد برد. امتياز واردات شكر در طول ساليان دراز به آقا زاده هاي جمهوري اسلامي تعلق گرفته و گويا تنها يك وارد كننده، طي چهار سال، 28 ميليارد تومان سود برده است.