لینک‌های قابلیت دسترسی

خبر فوری
جمعه ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ تهران ۰۲:۳۲

ايران، آمريکا و پيکار جهاني با تروريسم: بخش دوم، اشغال سفارت آمریکا و گروگانگیری


(rm) صدا | [ 11:28 mins ]
در بخش دوم این سلسله برنامه، به آغاز تیرگی روابط میان آمریکا و حکومت ایران پرداخته می شود که با گروگانگیری دیپلمات های آمریکائی در ایران شروع شد. گری سیک، استاد روابط بین الملل و جانشین مدیر موسسه خاورمیانه در واشنگتن در مصاحبه با رادیوفردا می گوید شعارهای ضدآمریکائی بخشی از انقلاب علیه حکومت سلطنتی در ایران بود. آيت الله خميني، تصميم دانشجويان پيرو خط امام براي اشغال سفارت را انقلاب دوم و حتي مهمتر از انقلاب 57 توصيف کرد. تلاش آمریکا برای آزادسازی گروگان ها از طریق نظامی در پی طوفان طبس و تصادف هلیکوپترها ناکام ماند. جيمي کارتر رئیس جمهوری آمریکا گفت من در سرخوردگي مردم آمريکا از موفق نبودن اين عمليات نجات سهيم هستم. ابوالحسن بني صدر، نخستين رئيس جمهوري اسلامي اشغال سفارت آمريکا را تمهيدي براي استقرار استبداد ديني در ايران می داند. سازمان چریکهای فدائی خلق و سایر گروه های چپ از آن حمایت کردند. فرج سرکوهی می گوید برنامه صدور انقلاب اسلامی نسخه برداری از صدور انقلاب کمونیستی روسیه بود. (اردوان نیکنام - مهدی خلجی) فريبا مودت(راديو فردا): تيرگي روابط ميان واشنگتن و جمهوري اسلامي با رويدادي آغاز شد که نقض قوانين حقوقي بين المللي به شمار مي رود. اشغال سفارت آمريکا در تهران و به گروگان گرفتن بيش از 50 تن از اعضاي آن در 13 آبان ماه سال 1358 خورشيدي. اشغال سفارت آمريکا کمتر از يک سال پس از انقلاب سال 57 نشانه اي مهم بود و آنچنان که گري سيک، استاد روابط بين الملل و جانشين مدير موسسه خاورميانه در واشنگتن مي گويد، گواه آن بود که انقلاب ايران نه شورشي عليه نظام پادشاهي که قيامي در برابر ايالات متحده بود. گري سيک (کارشناس سابق ایران در شورای امنیت ملی کاخ سفید): ايران با شعارهاي تبليغاتي خود مشکل بزرگي براي خودش درست کرده، اما اين تا اندازه زيادي ريشه در روزهاي نخست انقلاب دارد که نه تنها به صورت انقلابي عليه شاه، بلکه عليه ايالات متحده آمريکا تلقي شده است. به اين ترتيب مفهوم مرگ بر آمريکا، شيطان بزرگ و شعارهايي مانند آن به بخشي از انقلاب بدل شده و به خصوص پس از تظاهرات انبوهي که در پيوند با تسخير سفارت آمريکا رخ داد. تا اندازه زيادي بخشي از سياست داخلي ايران است. در عين حال آمريکا از رخداد گروگانگيري آسيب فراواني ديد و ايران هم به شيطان براي آمريکا تبديل شد. ايران اکنون محور شرارت است. سياستمداران آمريکايي ايراني ها را به عنوان شخصيت هاي منفي در صحنه خاورميانه مي بينند و اين واقعيت که اسرائيل ايران را دشمن شماره يک خود مي داند، اين وضع را تشديد مي کند و به اين ترتيب شعارها و ادبيات سياسي آمريکا هم تندي گرفته و به بخشي از سياست داخلي آمريکا بدل شده است و اين موضوع هرگونه مصالحه را بسيار بعيد مي گرداند. مهدي خلجي (راديو فردا): آيت الله خميني، با آنکه به گفته همراهان خود از تصميم دانشجويان پيرو خط امام براي اشغال سفارت آگاه نبود، پس از آگاهي از گروگان گيري اعضاي سفارت، اين رويداد را انقلاب دوم و حتي مهمتر از انقلاب 57 توصيف کرد. بنيانگذار جمهوري اسلامي آمريکا ستيزي را يکي از اصول سياست خارجي جمهوري اسلامي قرار دارد و در بيشتر سخنراني هايش از آمريکا به شدت انتقاد مي کرد. صداي آيت الله خميني: ما نشسته ايم که آمريکا اگر بخواهد شيطنت کند، جلويش را بگيريم، دفاع کنيم از خودمان، ما دنبال آن نيستيم که آمريکا براي ما کار کند. ما آمريکا را زيرپا مي گذاريم در اين امور، نمي گذاريم که در امور ما دخالت کند، نمي گذاريم کس ديگري هم دخالت کند. اگر هم بخواهند همچه کنند، ما نمي گذاريم اينها طياره هايشان پياده شود، چتربازهايشان را در هوا مي کشيم، از بين مي بريم. ف.م.: اشغال سفارت آمريکا يک نشانه بود، نه پيش و نه پس از آن تا کنون اين تعداد نمايندگان رسمي کشوري به گروگان گرفته نشده بودند. در شرايطي که جهان هنوز از دوران جنگ سرد کاملا به در نيامده بود، از نظر کارشناسان تصور آمريکاي مقتدر با اين رويدار تهديد مي شد. گروگان گيري چنان ابزاري براي اعمال فشار سياسي بر دولت هاي قدرتمند، کارايي تازه اي يافت. دولت وقت آمريکا تلاش کرد با عملياتي نظامي ديپلمات هاي اسير خود را از چنگ پاسداران انقلاب اسلامی و دانشجويان پيرو خط امام رها کند، اما پنجم ارديبهشت ماه سال 59 در پي طوفان شن در طبس، هلي کوپترهاي نظامي آمريکايي سقوط کردند و اين عمليات ناکام ماند. جيمي کارتر، رئيس جمهوري وقت ايالات متحده بي درنگ احساس خود را چنين بيان کرد: صداي جيمي کارتر: من در سرخوردگي مردم آمريکا از موفق نبودن اين عمليات نجات سهيم هستم، من در سوگ اين ملت نيز سهيم هستم، زيرا آمريکايي هايي را نيز داشتيم که در اين تلاش براي آزادي هموطنان به گروگان گرفته شده خود قرباني شدند، اما من همچنين در غروري نيز سهيم هستم که نسبت به تعهد، شجاعت، کرامت، شايستگي و عزم آنهايي که به اين ماموريت رفتند وجود دارد. اين مسئوليت من به عنوان رئيس جمهوري بود که اين عمليات را آغاز کنم، اين مسئوليت من به عنوان رئيس جمهوري بود که آن را وقتي ناتمام ماند، پايان دهم. تصميمي که فرماندهان مسئول تيم نجات نيز با آن کاملا موافق بودند. م.خ.: جيمي کارتر دوره چهار ساله رياست جمهوري خود را با تلخي اين ناکامي به پايان برد و زمينه را براي پيروزي رانلد ريگن، نامزد جمهوري خواه انتخابات رياست جمهوري ايالات متحده آماده کرد، اما جدا از پيامدهاي بين المللي برخي از صاحبنظران سياسي باور دارند هدف گروگان گيري بيش از آنکه که آمريکا باشد مخالفان سياسي روحانيان حاکم بود. با تصرف سفارت آمريکا، دانشجويان پيرو خط امام ادعا کردند که در آن اسنادي يافته اند فاش کننده روابط بسياري از شخصيت هاي سياسي وقت با دولت آمريکا و به قول دانشجويان، جاسوسي آنان براي دولت بيگانه. ابوالحسن بني صدر، نخستين رئيس جمهوري اسلامي که در دوران گروگانگيري وزير امور خارجه بود، در کتاب خاطرات خود ماجراي اشغال سفارت آمريکا را تمهيدي براي استقرار استبداد ديني در ايران و تهديد روشنفکران و فعالان سياسي با اسناد سفارت آمريکا مي داند. ف.م..: حاکمان وقت در اسناد سفارتخانه مدارکي عليه مهدي بازرگان، نخست وزير موقت و يارانش و شماري ديگر که ليبرال خوانده مي شدند مي ديدند. از سوي ديگر تنها راه غلبه بر نيروهاي چپ انقلابي در آن دوره به نوعي پيش افتادن از آنها بود. ايده اصلي اشغال سفارت از آن يکي از گروه هاي چپ بود. چريک هاي فدايي خلق که درست چند روز پس از پيروزي انقلاب در اقدامي مسلحانه که به مرگ يک کارمند ايراني سفارت انجاميد، سفارت آمريکا را اشغال کردند و شخص سفير را گروگان گرفتند. با پادرمياني وزارت خارجه جمهوری اسلامی اين مساله فيصله يافت. مهدي فتحي پور، از رهبران چريک هاي فدايي خلق مي گويد: اشغال سفارت چند روز پس از پيروزي انقلاب با آگاهي اين سازمان صورت نگرفته و فداييان آن را تاييد نکرده اند، اما سازمان چريک هاي فدايي خلق از اشغال سفارت آمريکا به دست دانشجويان پيروي خط امام حمايت کردند. مهدي فتحي پور: ولي وقتي نه ماه از اشغال سفارت گذشته بود، سازمان به اين نتيجه رسيده بود که مساله مبارزه عليه امپرياليسم و مبارزه عليه سرمايه داري و تداوم انقلاب، اينها يک پکت عمومي است و هرچه جو ضد آمريکايي و ضد سرمايه داري در ايران گسترش پيدا کند، اين به سود انقلاب است. بنابراين در آن زمان ما اين کاري که دانشجويان کردند به عنوان يک جو ضد آمريکايي و تقويت مبارزه ضد آمريکايي در حکومت و سطح جامعه است به نظر ما مثبت مي آمد و به همين دليل تاييد کرديم. م . خ : با اين همه بسياري از تاريخ نگاران انديشه سياسي گفته اند: گفتار سياسي امروزه مسلمانان آميزه اي از مفهوم ها و مقوله هاي سنتي با دستگاه مفاهيم مارکسيستي است و بدون مارکسيسم پيدايش ايدئولوژي معاصر اسلامي ناممکن است. شماري از محققان انديشه اسلامي تاکيد کردند که به واقع اين روشنفکران چپ گرا در جهان اسلام بودند که نظام معنايي ايدئولوژي اسلامي را فراهم کردند و زمينه نظري اسلامي سياسي امروز را پديد آوردند. فرج سرکوهي، روزنامه نگار ايراني نيز به کاربرد مفاهيم سياسي چپ در ادبيات انقلاب ايران و سپس جمهوري اسلامي اشاره مي کند. فرج سرکوهي: صدور انقلاب، کپي برداري شده بود از اصطلاح انقلاب جهاني که کمونيست ها سابقا به کار مي بردند. مي دانيم که جمهوري اسلامي بسياري از مباني و مفاهيم خودش را از چپ ها گرفت و با تغييرات اندکي آنها را شبيه سازي کرد و به کار برد. مثلا در زماني که بلوک شوروي وجود داشت، شوروي ستاد زحمتکشان جهان تلقي مي شد، حزب کمونيست شوروي حزب مادر تلقي مي شد براي همه کمونيست هاي دنيا که قرار بود با کمک کردن به ساير احزاب کمونيست در دنيا انقلاب جهاني را عليه سرمايه داري تداوم دهد. همين اصطلاحات را برداشتند در جمهوري اسلامي به اين صورت درآوردند که ايران تبديل شد به ام القري، يعني درواقع همان ستاد زحمتکشان شد ستاد اسلام، مساله کمک به انقلاب جهاني هم تبديل شد به صدور انقلاب اسلامي. ف. م.: آرمان صدور انقلاب و برپا کردن انقلاب جهاني در ايران با اسير کردن حدود 50 ديپلماتي آغاز شد که با تلاش هاي گسترده جامعه بين المللي سرانجام پس از 444 روز آزاد شدند. اما مساله گروگان گيري چه در مقام يک واقعيت و چه بسان يک نشانه هنوز که هنوز است اهميت خود را حفظ کرده است. گروگان گيران در آن دوران گفتند که با اشغال سفارت آمريکا در تهران، مي خواستند به مسلماناني پيام بفرستند که سوداي مبارزه با غرب و به ويژه آمريکا را دارند. گروگان گيري آغاز صدور انقلابي بود که به قول پايه گذارانش با تجدد غربي سر آشتي نداشت.
XS
SM
MD
LG