پس از یکشبانه روز رویدادهای ملتهب و درگیریهای گسترده در حرم شریف و کوی و برزنهای اطراف آن در شرق بیتالمقدس/ اورشلیم، از یک سو تدابیر و شمار نیروهای امنیتی اسرائیل برای مقابله با برخوردهای احتمالی افزایش یافته و از سوی دیگر، هزاران عرب ساکن اسرائیل در راه رفتن به حرم برای پیوستن به فلسطینیان هستند.
رویدادهای جمعه شب، هفده اردیبهشت، که از محوطه داخلی حرم شریف آغاز شد و تا ساعات طولانی در مناطق فلسطینینشین اطراف آن ادامه یافت، شدیدترین و خشونتبارترین درگیریها در این منطقه حساس برای مسلمانان در چهار سال گذشته بود.
از میان دهها هزار فلسطینی که برای برگزاری نماز در آخرین جمعه ماه رمضان وارد مساجد حرم شده بودند، صدها تن پس از افطار برای اعتکاف در آستانه شب قدر در محل باقیمانده بودند که درگیری شدید میان آنها و نیروهای امنیتی اسرائیل به یک سلسله تعقیب و گریز و شلیک گاز اشکآور در داخل حرم و محلهای اطراف کشیده شد.
در این رویدادها تا ساعات اولیه بامداد شنبه بیش از 200 تن از فلسطینیان زخمی شده و دستکم هفده نیروی پلیس و گارد مرزی اسرائیل نیز مجروح شدند. فلسطینیان با گلوله لاستیکی، بمبهای صوتی و استنشاق گاز اشکآور زخمی شده و نیروهای امنیتی بر اثر اصابت سنگ یا اجسامی که تظاهرکنندگان پرتاب میکردند، جراحت برداشتند.
پلیس و گارد مرزی اسرائیل شمار نامعلومی از فلسطینیان را در این رویدادها بازداشت کرده است.
فرمانده پلیس اسرائیل گفته است که فلسطینیان با سنگپرانی و پرتاب بطری به سوی نیروهای اسرائیلی عامل آغاز رویدادها بودند.
رسانههای اسرائیل گزارش داده بودند که فلسطینیان با برافراشتن پرچم حماس در حرم و سردادن شعارهایی در حمایت از حماس تاکید داشتند که آماده «مقاومت» برای دفاع از ساکنان فلسطینی شرق اورشلیم، از جمله در محله «شیخ جراح» هستند.
خشم فلسطینیان همزمان با ماه رمضان از عزم اسرائیل برای تخلیه و اخراج خانوادههای فلسطینی از خانههایشان در محله «شیخ جراح» شعلهور شده است.
«شیخ جراح» در هفتههای گذشته شاهد تظاهرات در اعتراض به اقدام اسرائیل در اخراج شماری از ساکنین فلسطینی بوده اما تجمعهای اعتراضی در یک هفته اخیر به امری روزانه مبدل شده بود.
ظاهرا اقدام یک نماینده راستگرای دوره جدید مجلس اسرائیل به نام ایتامار بنگویر در برپا کردن «دفتر نمایندگی» در یک خانه در نزدیکی «شیخ جراح» بر آتش خشم فلسطینیان افزوده است.
آقای بنگویر به درخواست نخست وزیر برای ترک محل پاسخ نداده و شماری از هواداران او با حضور در محل، با فلسطینیان و اسرائیلیهایی که به حمایت از فلسطینیان به محل میآیند، درگیر شدهاند.
راندن فلسطینیان از شماری از خانههای «شیخ جراح» با این «استدلال» که «در مالکیت یهودیان است»، صورت گرفته است.
به گزارش سایت اسرائیلی وای نت، اختلافات یهودیان و اسرائیل بر سر مالکیت برخی خانهها در این منطقه به قرن نوزدهم بازمیگردد اما فلسطینیان گفتهاند که نخواهند گذاشت «نکبت دوم» رخ دهد.
فلسطینیان تشکیل کشور اسرائیل در سال 1327 خورشیدی را «نکبت اول» دانسته و آن را دلیل خروج دهها هزار فلسطینی از خانه و کاشانه خود میدانند.
در این میان رسانههای محلی گزارش میدهند که با وجود تشدید بحران در شرق اورشلیم، هزاران عرب شهروند اسرائیل، بهویژه از بخشهای شمالی، با اتوبوس و خودروهای شخصی خود روز شنبه در راه رفتن به این شهر برای حضور در حرم شریف هستند.
مسلمانان فلسطینی در نظر دارند که با اعتکاف در مساجد حرم شریف آیینهای شب قدر و نزول قرآن را برگزار کنند.
مقامات امنیتی اسرائیل تاکید دارند که همه جناحهای فلسطینی در تحریک مردم خود که باعث این رویدادها شده، نقش دارند.
فرماندهان نیروهای اسرائیلی گفتهاند استفاده از نیروی نظامی برای بازگرداندن نظم و آرامش، ضرورت داشته است.
آویو کوخاوی، فرمانده ارتش اسرائیل، از بیم عواقب تشدید درگیریها، دو هفته پیش اولین سفر رسمی خود به آمریکا را به موعد نامعلوم دیگری موکول کرده بود.
واکنشها به خشونتهای حرم شریف: اسرائیل «با آتش بازی نکند»
رویدادهای خشونتبار شرق اورشلیم، واکنش دولتها و سازمانهای متعدد فلسطینی و نهادهای جهانی را در پی داشته است. بسیاری از این واکنشها در نکوهش اسرائیل به عنوان عامل مسلط بر شرق اورشلیم صادر شده و این کشور به آرام کردن اوضاع فراخوانده شده است.
محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی، در تلویزیون این تشکیلات، به اسرائیل «هشدار جدی» داد که مسئول عواقب این بحران است.
محمود عباس افزود: «ترور شهرکنشینهای یهودی مشوق این رویدادها است». وی از جامعه بینالمللی درخواست کرد که به یاری فلسطینیان بیایند.
آقای عباس همچنین از سفیر فلسطین در سازمان ملل خواسته تا خواهان تشکیل نشست اضطراری شورای امنیت شود.
زَیّاد نِخاله، دبیر کل سازمان جهاد اسلامی فلسطین، با خطاب قرار دادن بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر دولت انتقالی اسرائیل، به او «اخطار» داد که این بحران به شرق بیتالمقدس محدود نخواهد شد. به گفته آقای نخاله، «پاسخ» فلسطینیان «هرلحظه» خواهد رسید.
سران حماس نیز با دادن هشدار مشابه به اسرائیل گفتهاند «با آتش بازی نکند» و عزم فلسطینیان را در دفاع از حرم شریف و شرافت فلسطینیان در اسکان در محله «شیخ جراح» محک نزند. اسماعیل هنیه، دبیرکل حماس، گفت اسرائیل «بهای لازم را خواهد پرداخت».
حماس و جهاد اسلامی فلسطین در موارد مشابه، اقدام به شلیک راکت به سوی اسرائیل کرده بودند.
اردن هاشمی، که تولیت حرم شریف را در دست دارد، با ابراز نگرانی عمیق از عواقب این رویدادها، «تهاجم پلیس اسرائیل» به صحن حرم را یک «گستاخی» که نباید پذیرفته شود، نامیده است.
ترکیه در یکی از شدیدترین واکنشها، «اشغالگری» و «ادامه جنایات» اسرائیل در قبال یکی از مقدسترین اماکن اسلامی را به شدت محکوم کرده است. فواد اوکتای، معاون رئیس جمهوری ترکیه، گفته است که اسرائیل مرتکب جنایت بشری و جنگی» شد.
مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، در توییتر خود یادآور شده که اسرائیل باعث این رویدادها در قبله نخست مسلمانان جهان بوده است.
قطر نیز تاکید کرده که اسرائیل این بار نیز «باعث تحریک احساسات میلیونها مسلمان در سراسر جهان» شده است.
سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، نیز روز شنبه، هجدهم اردیبهشت، گفت: «این جنایت جنگی بار دیگر خوی جنایتکار رژیم نامشروع صهیونیستی و ضرورت اقدام عاجل بینالمللی را به همه ثابت کرد.»
نماینده سازمان ملل در امور خاورمیانه طرفین را به نشان دادن مسئولیت و آرام کردن اوضاع فرا خوانده است.
دولت آمریکا نیز از تشدید درگیری در شرق اورشلیم و اثرات احتمالی آن ابراز نگرانی کرده و خواهان شکیبایی طرفین شده است. دولت جو بایدن از اسرائیل خواسته راندن فلسطینیان از خانههای «شیخ جراح» را متوقف کند.