۴۳ مقام ارشد سابق اروپایی در نامه سرگشاده‌ای که روز سه‌شنبه ششم اردیبهشت در وبسایت «گروه بین‌المللی بحران» منتشر شد، از دولت‌های آمریکا و ایران خواستند که مذاکرات مربوط به احیای برجام را با موفقیت به پایان برسانند.
امضاءکنندگان این نامه ضمن اشاره به پیشرفت مذاکرات در ماه‌های اول سال جاری میلادی، از توقف آن ابراز نگرانی کرده و هشدار داده‌اند که توقف گفت‌وگوها ممکن است دستاوردها در زمینه منع توسعه سلاح‌های هسته‌ای را که برای صلح و امنیت جهانی حیاتی است به خطر بیاندازد.
آن‌ها گفته‌اند:«در شرایطی که همکاری کشورهای دو سوی آتلانتیک برای مقابله با تجاوز نظامی روسیه به اوکراین حیاتی است از دست دادن فرصت موجود برای مهار یک بحران هسته‌ای در خاورمیانه از سوی رهبران اروپا و آمریکا خطای بزرگی خواهد بود».
امضاءکنندگان این نامه که برخی از آن‌ها شخصا در توافق هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی در سال ۲۰۱۵ دخیل بودند تاکید می‌کنند که برجام یک موفقیت بود و باعث پیشرفت جامعه جهانی در زمینه منع توسعه سلاح‌های هسته‌ای شد.
آن‌ها افزوده‌اند: «حفظ دستاوردهای برجام و به‌خصوص کنترل حجم و غلظت غنی‌سازی مواد هسته‌ای در ایران و به تاخیر انداختن روندی که می‌تواند به دستیابی آن کشور به سلاح هسته‌ای منجر شود تحت نظارت دقیق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دلیل مخالفت کشورهای اروپایی با خروج غیرمسئولانه دولت دونالد ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ و تلاش مستمر برای زنده نگه داشتن برجام بود».
امضاءکنندگان نامه گفته‌اند سیاست موسوم به «فشار حداکثری» که دولت دونالد ترامپ پس از خروج از برجام در پیش گرفت «به غیر از تسریع برنامه هسته‌ای ایران، تشدید تنش‌های خطرناک در سطح منطقه و وخامت وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم ایران هیچ نتیجه‌ای نداشته است. نتیجه این خطای راهبردی واشینگتن، افزایش چشمگیر حجم و غلظت اورانیوم غنی‌شده و راه‌اندازی هزاران سانتریفوژ پیشرفته در ایران و در نتیجه کوتاه‌تر شدن زمان لازم برای حرکت به سوی تولید سلاح هسته‌ای است».
بر اساس توافق تیرماه سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵) بین ایران و شش قدرت جهانی، تهران پذیرفت که بسیاری از فعالیت‌های هسته‌ای خود را در ازای لغو تحریم‌ها، متوقف یا به حالت تعلیق در آورد. دولت ترامپ در اردیبهشت سال ۹۷ از این توافق خارج و تحریم‌های شدیدی علیه ایران وضع کرد.
جمهوری اسلامی ایران یک‌سال بعد به صورت تدریجی از تعهدات خود در اجرای برجام عدول کرد و در نهایت، پروتکل الحاقی برای بازررسی سرزده بازرسان آژانس از تاسیسات هسته‌ایش را متوقف و اقدام به غنی‌سازی ۶۰ درصدی با استفاده از سانتریفوژهای پیشرفته کرد.
با روی کار آمدن دولت جو بایدن در ژانویه ۲۰۲۱، آمریکا اعلام کرد که در صورت بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای خود آماده بازگشت به این توافق است. مذاکرات میان طرفین در یک‌سال گذشته در نهایت با طرح درخواست‌های جدید از سوی ایران به بن‌بست رسید.
ایران خواستار خروج نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و تعهد دولت بایدن به عدم خروج ایالات متحده از برجام در آینده شده است.
واشینگتن هنوز در مورد خروج نام سپاه از فهرست یاد شده تصمیم‌گیری نکرده است ولی در مورد تعهد به عدم خروج از برجام توسط دولت‌های آینده، به تهران پاسخ منفی داده است، زیرا نمی‌تواند از جانب آن‌ها تصمیم‌گیری کند.
سناریوهای آینده مذاکرات
مقام‌های ارشد سابق اروپایی در نامه سرگشاده خود با اشاره به «سیاست درست» دولت جو بایدن برای «بازگشت همزمان آمریکا و ایران به اجرای تمامی تعهدات خود در قبال توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵» گفته‌اند: جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بیش از یک ماه پیش اعلام کرد که «متن پیش‌نویس نهایی توافق برای امضاء آماده است».
ما از دشواری‌های سیاسی پیرامون مذاکرات برجام از جمله قرار داشتن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا که آخرین اختلاف مهم دو طرف است مطلع هستیم. هر چند تصمیم‌گیری در این زمینه منحصرا با سیاستگذاران و دولت آمریکاست ولی ما معتقدیم که می‌توان مطالبه ایران را پذیرفت و به اشکال دیگری راهکارهای مبارزه با تروریسم را اجرا کرد.۴۰ مقام ارشد سابق اروپایی
این مقامات دو سناریو را برای آینده مذاکرات احیای برجام پیش‌بینی کرده‌اند. «سناریوی اول این است که دولت آمریکا با نشان دادن رهبری قاطعانه و انعطاف لازم، اختلافات سیاسی با ایران را (که به مسائل هسته‌ای ربطی ندارد) حل کند».
«سناریوی دوم این است که دو طرف وارد یک بن‌بست فرساینده می‌شوند که به نفع هیچ‌یک از طرفین نیست و می‌تواند منجر به تشدید تنش‌های هسته‌ای شود و در نهایت به اقدامات و کاربست ابزارهای خصمانه منجر خواهد شد».
امضاءکنندگان نامه می‌افزایند: «ما از دشواری‌های سیاسی پیرامون مذاکرات برجام از جمله قرار داشتن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا که آخرین اختلاف مهم بین دو طرف است مطلع هستیم. هر چند تصمیم‌گیری در این زمینه منحصرا با سیاستگذاران و دولت آمریکاست ولی معتقدیم که می‌توان مطالبه ایران را پذیرفت و به اشکال دیگری راهکارهای مبارزه با تروریسم را اجرا کرد».
این مقامات سابق اروپایی افزوده‌اند: «ایران نیز به نوبه خود نباید انتظار داشته باشد که توافق هسته‌ای به حوزه‌های گسترده‌تری از اختلافات با آمریکا رسیدگی کند. هر دو طرف باید درک کنند که پیامدهای استراتژیک شکست این مذاکرات بسیار جدی و عمیق خواهد بود».
در پایان این نامه آمده است: «براساس سوابق و تجارب خود در عرصه‌های دیپلماتیک و حکومتی ما معتقدیم که توافق ممکن و عملی است. با توجه به اين‌که مذاکرات احیای برجام به توافق نهایی بسیار نزدیک شده است از رئیس‌جمهوری آمریکا و رهبران ایران می‌خواهیم در این زمینه که برای منع توسعه سلاح‌های هسته‌ای و ثبات منطقه‌ای اهمیت فراوانی دارد انعطاف نشان دهند و مذاکرات احیای برجام را با موفقیت به پایان برسانند».
یوشکا فیشر، خاویر سولانا، کارل بیلت، هانس بلیکس، جک استراو و جیامپائولو دی‌پائولو از جمله مقامات سابق اروپایی امضاءکننده این نامه هستند.
