یک روز پس از اقدام تهران در احضار سفیر جمهوری آذربایجان به وزارت خارجه برای ابراز ناخرسندی از اظهارات اخیر رئیس جمهوری آذربایجان، الهام علی‌یف در سخنانی تازه از «محروم بودن» «هم‌وطنان» آذربایجانی خود در خارج از این کشور سخن گفت.
رسانه‌هایی مانند توران‌نیوز این سخنان آقای علی‌یف را اشاره او به ایرانیان آذربایجانی دانسته‌اند.
به گزارش رسانه‌های باکو، رئیس جمهوری آذربایجان روز جمعه، ۲۰ آبان، در اجلاس سران کشورهای ترک‌زبان که در سمرقند در ازبکستان گرد آمده بودند، سخنرانی کرد.
آقای علی‌یف گفت: «دولت‌های ترک نباید نسبت به مسائل حقوق هم‌وطنانی که در خارج از مرزهای خود در سایر کشورهای جهان زندگی می‌کنند، بی‌تفاوت بمانند.»
او افزود: «دنیای ترک نه تنها شامل کشورهای مستقل ترک است، بلکه مرزهای جغرافیایی آن گسترده‌تر است و به اعتقاد من، زمان آن رسیده که از موضوع‌هایی مانند حفظ حقوق، امنیت و هویت ملی هم‌وطنان خود در خارج از کشورها غفلت نکنیم....»
به گفته رئیس جمهوری آذربایجان، سازمان کشورهای ترک باید به طور پیوسته به این موضوعات توجه کند.
آقای علی‌یف در این بخش از سخنان خود گفت: «متاسفانه اکثر ۴۰ میلیون آذربایجانی ساکن خارج از آذربایجان از این فرصت‌ها محروم هستند»، و اضافه کرد: «دولت آذربایجان به تامین حقوق، آزادی‌ها و امنیت آذربایجانی‌های مقیم کشورهای خارجی توجه ویژه دارد.»
الهام علی‌یف توضیحی در مورد منبع آمار خود و «آذربایجانی‌های مقیم کشورهای خارجی» نداد.
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، جمعه شب نوشت: «تصور بر این بود که با احضار سفیر آذربایجان در تهران، باکو کمی به خود بیاید و دست از اقدامات و اظهارات ضد ایرانی بردارد، اما اظهارات تازه (الهام) علی‌یف را می‌توان یک گام بیشتر در لفاظی علیه ایران دانست زیرا این بار اقدام به دخالت در امور داخلی کشورمان کرده است.»
این خبرگزاری احتمال داد که اظهارات رئیس جمهوری آذربایجان در ارتباط با ایران، که تهران آن را سخنانی «ضد ایرانی» می‌داند، از جمله به دلیل سفر اخیر نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان به تهران و تاکید آقای پاشینیان بر «نقش مهم و موثر ایران در مسائل قفقاز باشد که به مذاق باکو خوش نیامده است».
وزارت خارجه ایران روز ۱۹ آبان سفیر آذربایجان را پس از آن احضار کرد که الهام علی‌یف در مراسم آزادسازی شوشا گفت: «همه کسانی که در مرز ما برای حمایت از ارمنستان رزمایش نظامی برگزار می‌کنند این را بدانند که هیچ کس نمی‌تواند ما را بترساند»، «ما قدرت اصلی را در دست داریم و اگر لازم باشد دوباره (این قدرت) را نشان داده و به خواسته خود می‌رسیم».
وزارت خارجه آذربایجان روز ۲۰ آبان، یک روز پس از احضار سفیر این کشور در تهران، عباس موسوی، سفیر ایران در باکو، را احضار کرد تا به «سیاه‌نمایی رسانه‌های ایران علیه آذربایجان» و «پذیرش برخی از افرادی که به تجزیه‌طلبی در جمهوری آذربایجان دامن می‌زنند و با فرار از تعقیب کیفری در کشورهای دیگر مخفی شدهاند» اعتراض کند.
رسانه‌های ایران پیشتر خبر داده بودند که دیدار ماه گذشته ابراهیم رئیسی با الهام علی‌یف در نشست منطقه‌ای موسوم به «سیکا» در قزاقستان، ملاقاتی آسان نبود و او با طعنه از میزبانی باکو از وزیر دفاع اسرائیل که اخیرا محرمانه به آذربایجان رفته بود، سخن گفت.
برخی رسانه‌های ایران نیز با اشاره به مناسبات گسترده نظامی اسرائیل و آذربایجان مدعی شدهاند که افزایش اظهارات سران آذربایجان در ارتباط با ایران ناشی از اعتماد به نفسی است که باکو در پی بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت در اسرائیل احساس می‌کند.
الهام علی‌یف در سخنان روز ۲۰ آبان در سمرقند گفت، با وجود آن که ارمنستان را شکست دادیم، آن کشور «به تحریکات خود در مرز ادامه می‌دهد».
وی اظهار داشت که آذربایجان «فعالانه برای ایجاد کریدور زنگه‌زور اقدام می‌کند تا هدف خود را عملی کند».
برخی عوامل در ایران درباره این راهگذر و احتمال قطع ارتباط زمینی ایران و ارمنستان ابراز نگرانی کرده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران در سفر دو هفته پیش نیکول پاشینیان به تهران، بار دیگر به کشورهای منطقه نسبت به هر نوع تغییر مرزهای مشترک با ایران هشدار داد. رزمایش اخیر نیروهای مسلح ایران در نزدیکی این مرز کوششی برای تاکید بر این موضع تعبیر شده بود.
