در روزهای اخیر که کی‌یف از پیشروی‌های هرچند آهستهٔ خود در ضدحملات علیه نیروهای روسیه در اوکراین خبر می‌دهد، نشانه‌هایی از نارضایتی یک گروه مزدور روسی دیگر از مقام‌های کرملین به چشم می‌خورد.
دوشنبهٔ هفته گذشته بود که معاون وزیر دفاع اوکراین از بازپس‌گیری روستای روبوتین، در منطقهٔ زاپوریژیا و در جبهه جنوبی نبردهای این کشور؛ از نیروهای روس خبر داد.
در این جبهه، نیروهای اوکراین از ابتدای تابستان ضدحمله‌ای را علیه نیروهای روسیه برای بازپس‌گیری سرزمین‌های تصرف شده آغاز کرده‌اند.
هانا مالیار معاون وزیر دفاع اوکراین روز دوشنبه ششم شهریور، در سخنانی که از تلویزیون اوکراین پخش شد، گفت: «روبوتین آزاد شده است.»
او افزود که «دشمن» متحمل خسارات زیادی در این منطقه شده، اما تلاش می‌کند با متمرکز کردن نیروهایش، مواضع بیشتری را از دست ندهد.
چرا بازپس‌گیری روبوتین مهم است؟
روبوتین که پیش از جنگ اوکراین حدود پانصد نفر جمعیت داشت، به خودی خود اهمیتی ندارد. اما بازپس‌گیری آن از سوی نیروهای اوکراینی یک پیروزی نسبتاً مهم بود، زیرا این روستا موقعیتی «استراتژیک» دارد که راه را برای پیشروی‌های بیشتر نیروهای اوکراینی هموار می‌کند.
ارزیابی مقام‌های نظامی اوکراین این است که روبوتین مسیر نیروهای اوکراینی به سمت جنوب اوکراین، به ویژه شبه‌جزیره کریمه را که از سال ۲۰۱۴ در اشغال روسیه است، باز کرده است؛ آن هم در شرایطی که به تازگی، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، وعده داده که کی‌یف این شبه‌جزیره را از روسیه پس خواهد گرفت.
دمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین، روز سه‌شنبه هفته گذشته در پاریس به دیپلمات‌های فرانسوی گفت: «ما با استقرار در اطراف روبوتین، راه را به سمت شهرهای توکماک، ملیتوپل و سپس مرز کریمه باز خواهیم کرد.»
شهر توکماک در مسیر خط آهن است و ملیتوپل نیز یک شهر کلیدی در جنوب اوکراین به شمار می‌رود که برای اوکراینی‌ها به عنوان «دروازه» شبه‌جزیره کریمه شناخته می‌شود.
پیشروی نیروهای اوکراینی در این منطقه در حالی است که روسیه در آنجا سنگرهای مستحکم ساخته و تله‌های ضدتانک و میادین مین ایجاد کرده است.
علاوه بر اظهارات وزیر خارجه اوکراین، یکی از ژنرال‌های ارشد ارتش اوکراین نیز روز یکشنبه گذشته به روزنامه انگلیسی‌زبان گاردین چاپ لندن گفت که بازپس‌گیری روبوتین «نمادین» بود.
تأکید بر اهمیت بازپس‌گیری این روستا در حالی بود که اوکراین در هفته‌های اخیر آماج انتقادهای فزاینده در مورد کندی پیشروی‌هایش در ضدحملات علیه روسیه بوده است.
اما ژنرال الکساندر تارنافسکی، مسئول ضدحملات اوکراین در جنوب کشور، به گاردین گفت: «اکنون در حال نابودی واحدهایی از دشمن هستیم که مسئولیت حفاظت از نیروهای روسیه را برعهده دارند و آنان در حال عقب‌نشینی به دومین خط دفاعی خود هستند.»
این ژنرال ارتش اوکراین تأکید کرد: «دشمن نه تنها در اوکراین، بلکه در روسیه نیز از ذخایر خود استفاده می‌کند و دیر یا زود بهترین سربازان روس تمام خواهند شد.»
روبوتین پایگاه چه نیروهایی بود؟
اما به غیر از موقعیت استراتژیک روبوتین، این روستا پایگاه نیروهایی بود که نقش مهمی در پیشبرد تهاجم روسیه علیه اوکراین داشته‌اند؛ گروه روسیچ.
روسیچ یک گروه شبه‌نظامی مزدور روسی شبیه واگنر اما کوچکتر است که به دلیل ایدئولوژی افراطگرایانه و نژادپرستانه‌اش، «نئونازی‌های» روسیه خوانده می‌شوند.
پرچم این گروه به سه رنگ امپراطوری سابق روسیه است: سیاه، زرد و سفید.
اولین نشانه‌ها از شکل‌گیری روسیچ به سال ۲۰۰۹ بازمی‌گردد؛ زمانی که یک اردوگاه آموزشی برای گروهی از شبه‌نظامیان نئونازی از سوی فردی به نام الکسی میلچاکوف، اهل سنت پترزبورگ ایجاد شد.
روسیچ در جنگ دونباس، از ژوئن ۲۰۱۴ تا ژوئیه ۲۰۱۵، شرکت داشت و در کنار نیروهای ارتش روسیه برای تصرف شبه‌جزیره کریمه می‌جنگید.
در واقع این گروه در آن زمان، نقش مهمی در عملیات شناسایی و خرابکاری علیه ارتش اوکراین برعهده داشت.
این گروه در تهاجم کنونی روسیه علیه اوکراین نیز مشارکت دارد و در سپتامبر سال گذشته، «توصیه‌ها» در کانال تلگرامی این گروه درباره نحوه شکنجه زندانیان و قتل آنان مورد توجه واقع شد.
مؤسسه مطالعات جنگ، یک نهاد مستقر در آمریکا، پیش از بازپس‌گیری روبوتین نوشته بود که روسیچ در این روستا و غرب منطقه زاپوریژیا فعال است.
مؤسسه مطالعات جنگ این منطقه را «منطقه‌ای حساس» توصیف کرد که در آن فرماندهی نظامی روسیه «به احتمال زیاد، نمی‌تواند هیچ شورش یا امتناع نیروهایش از انجام ماموریت‌های جنگی را تحمل کند.»
اما دقیقاً چند روز پیش از بازپس‌گیری روبوتین، شبه‌نظامیان روسیچ مقام‌های کرملین را تهدید کرده بودند که سلاح‌های خود را به زمین می‌گذارند.
این تهدید ناشی از نارضایتی شبه‌نظامیان نئونازی روسیه از کرملین ارزیابی شده است.
در بیانیه‌ای که در کانال تلگرامی روسیچ در روز سوم شهریور، یعنی دقیقاً سه روز پیش از اعلام بازپس‌گیری روبوتین منتشر شد، این گروه توضیح داد که دلیل تهدیدش، این است که یکی از فرماندهان ارشد و اعضای مؤسس روسیچ به نام «یان پتروفسکی» در فنلاند بازداشت شده و با خطر استرداد به اوکراین مواجه است.
شبه‌نظامیان روسیچ شکایت داشتند که چرا دولت روسیه در این زمینه اقدامی نکرده است.
شبکه خبری فرانس۲۴ گزارش داده که در یک سری پیام‌ها که از اعضای روسیچ به دست آمده، آنان از رفتار مقام‌های روسیه با این گروه ابراز ناامیدی کرده‌اند.
این پیام‌ها را شبکه تحقیقاتی «آنتی‌فاشیست اروپا» به دست آورده و در یکی از آنها، یک عضو روسیچ این پرسش را مطرح کرده که «اگر کشور نمی‌تواند از شهروندان خود محافظت کند، چرا شهروندان باید از کشور محافظت کنند؟»
یان پتروفسکی کیست؟
یک روزنامه فنلاندی پنجم شهریور، یک روز پیش از اعلام بازپس‌گیری روبوتین گزارش داد که یان پتروفسکی از فرماندهان گروه روسیچ، چند هفته قبل از آن، در این کشور بازداشت شده است.
به گزارش هلسینگین سانمات، این شبه‌نظامی روز ۲۸ تیر موفق شده بود با یک نام جعلی از روسیه وارد خاک فنلاند شوند.
این رسانه فنلاندی اضافه کرد که پتروفسکی یک روز بعد، در حالی که همسر و سه فرزندش قصد داشتند به فرانسه سفر کنند، بازداشت شد.
یان پتروفسکی دارای دو تابعیت روسی-نروژی است و در سال ۲۰۱۴ شرکت نظامی مزدور روسیچ را با مشارکت دیگران راه‌اندازی کرد.
او در اوکراین با اتهام‌های گوناگون مرتبط با تروریسم روبه‌روست و انتظار می‌رود در صورت استرداد به اوکراین، با مجازات ۱۵ تا ۲۰ سال زندان مواجه شود.
کارشناسان معتقدند که دستگیری او احتمالاً نقش بسزایی در بازپس‌گیری روبوتین داشته است.
جف هاون کارشناس «خطوط جدید»، اندیشکده‌ای مستقر در واشینگتن، به فرانس۲۴ گفت: «روسیه آن قدر کمبود نیرو دارد که نمی‌تواند جایگزین واحدهایی کند که تسلیم می‌شوند.
در حالی که مقام‌های روسیه به روشنی درباره آنچه در روبوتین گذشته، سخنی به میان نیاورده‌اند، آقای هاون گفت که احتمالاً «به مدت سال‌ها» مشخص نشود واقعاً چه اتفاقی در آن روستا افتاد.
ارتباط روسیچ و واگنر چیست؟
براساس گزارش‌های رسانه‌ای، احتمال می‌رود پتروفسکی پیشتر از اعضای گروه واگنر بوده است.
همچنین گزارش شده که الکسی میلچاکوف از موسسان روسیچ و دمیتری اوتکین، فرد نزدیک به یوگنی پریگوژین فرمانده واگنر که در حادثه سقوط هواپیما در روز اول شهریور همراه با پریگوژین کشته شد، زمانی در یک بخش ارتش روسیه خدمت می‌کردند.
ممکن است علاوه بر بازداشت یان پتروفسکی، مرگ یوگنی پریگوژین و دمیتری اوتکین در «ناامیدی» و «نارضایتی» اعضای روسیچ از کرملین تأثیر داشته است.
به‌نوشتهٔ روزنامه لوموند، سرخوردگی ابرازشده از سوی فرمانده پیشین واگنر در مورد چگونگی هدایت تهاجم علیه اوکراین، همچنان در میان فعالان و نیروهای ناسیونالیست افراطی و نئونازی روسیه وجود دارد. هرچند، بسیاری از این نیروهای ناسیونالیست افراطی، پس از شورش ناکام پریگوژین علیه مسکو، به‌ظاهر جدایی خود را از واگنر اعلام کرده باشند.
