در آستانه برگزاری یک انتخابات ریاست جمهوری دیگر، سخنانی از محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین ایران، منتشر شده که می‌گوید مشخص کردن «حداقل‌هایی» می‌تواند شرکت در انتخابات را «موجه» کند.
وب‌سایت مردم‌سالاری‌آنلاین روز پنج‌شنبه، سوم خرداد، اظهارات آقای خاتمی را در دیدار با اعضای شورای مرکزی حزب «مردم‌سالاری» منتشر کرده است. با این حال خاتمی‌مدیا تأکید کرده است که این سخنان پیش از مرگ ابراهیم رئیسی ایراد شده است.
محمد خاتمی در عین حال تأکید کرده است: «البته شرایط یک انتخابات خوب و استانداردهای آن خیلی بیش از اینها است که باید همه بکوشند به سوی آن بروند.»
خاتمی همچنین افزوده است: «ولی وقتی شما نامزد مطلوب خود را ندارید طبعاً زمینه‌ای هم برای شرکت نمی‌بینید.»
رئیس‌جمهور پیشین ایران «تأمین رضایت مردم» را اقدامی دانست که نظام حکمرانی باید در «درجهٔ اول» آن را تأمین کند و اضافه کرد: «باید بررسی کنیم که چرا مشارکت‌های بالای ۵۰، ۷۰ و ۸۰ درصدی به این وضع ناگوار رسیده است.»
با آن که وب‌سایت‌های مردم‌سالاری‌آنلاین و جماران و کانال تلگرامی خاتمی‌مدیا، جزئیات پرسش و پاسخ در این نشست را منتشر نکرده‌اند، اما به نظر می‌رسد از خاتمی درباره برگزاری انتخابات و برنامه حکومت در این زمینه سؤال شده است.
چرا که او در بخشی از متن منتشرشده از محتوای این دیدار می‌گوید: «و اما در مورد برنامه انتخابات، اولاً چرا از من می‌پرسید؟ ثانیاً به نظرم برنامه دارند و من هم معتقدم زودتر باید تکلیف را مشخص کنند.»
به نظر می‌رسد اشاره او به میزان تحمل حکومت جمهوری اسلامی برای اجازه مشارکت به گروه‌های منتقد برای شرکت در انتخابات است.
رئیس‌جمهور پیشین ایران اضافه کرد: «و اما آن چه به من مربوط است این که انتخابات مهم است، ولی اگر انتخابات از معنی تهی شود باید کوشید که ابتدا معنی آن به آن برگردد. اهمیت صندوق این است که بیان‌کننده رأی و نظر مردم است نه یک گروه، و اگر از جایگاه خود خارج شد، باید کوشید آن را به جایگاه خود برگرداند.»
با این حال او توضیحی نداده که چگونه می‌توان با رد صلاحیت‌های گسترده و تلاش حاکمیت برای یکدست‌سازی عرصه قدرت و سیاست در ایران، انتخابات را به جایگاه خود برگرداند و نظام حاکم را مجبور به پاسخگویی در قبال اقدامات خود از جمله در زمینه نقض گسترده حقوق بشر و سرکوب‌های خشونت‌بار کرد.
اظهارات تازه آقای خاتمی پس از آن منتشر شده که یک روز مانده به برگزاری مرحله دوم انتخابات اخیر مجلس هم یک فایل صوتی از او منتشر شد که می‌گفت: «تا حالا گدایی و التماس می‌کردیم سه تا کرسی به ما در مجلس بدهید و التماس می‌کردیم رفتارتان را کمی عوض کنید. دیدیم فایده‌ای ندارد. ما کنار مردم قرار می‌گیریم، حرف‌هایمان را می‌زنیم.»
این فایل صوتی مربوط به یکی از جلسات او با اصلاح‌طلبان، پیش از دور اول انتخابات مجلس در اسفندماه سال ۱۴۰۲ بود.
او اضافه کرده بود: «اگر کل انتخابات دگردیسی پیدا کرد و دیگر انتخابات نبود باز هم باید به نفع کسانی که ضد انتخابات هستند کار کنیم؟ یا در کنار ۶۰ درصدی از مردم قرار بگیریم که تصمیم گرفته‌اند در انتخابات شرکت نکنند... حالا ۴ کرسی هم به ۴ شاخ‌شکسته بدهند چه دردی را دوا می‌کند؟»
به دنبال مرگ غیرمنتظره ابراهیم رئیسی و هیئت همراهش در جریان بازگشت از مراسم افتتاح سد «قلعه دختر» در منطقه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان، شماری از نیروهای جریان اصلاح‌طلبی در ایران، با صدور پیام‌های تسلیت، رئیسی را «شهید» نامیدند.
از همان روز بعد از حادثه، و بعد از محرز شدن خالی شدن جایگاه ریاست جمهوری و ضرورت برگزاری انتخابات زودهنگام برای این پُست، محمدعلی ابطحی، رئیس دفتر پیشین محمد خاتمی، در شبکه ایکس نوشت: «انتخابات آینده با فرصت اندکی که مانده می‌تواند پرشور باشد.»
شماری از نیروهای نزدیک به جریان اصلاح‌طلبی، از جمله محمد فقیهی، مدیر وب‌سایت انتخاب، حتی به پیش‌بینی نامزد اصلاح‌طلبان در انتخابات آینده هم پرداختند.
با این حال وب‌سایت کلمه یادداشتی از عبدالله ناصری، از نیروهای شناخته‌شده جریان اصلاح‌طلبی و مدیرعامل پیشین خبرگزاری ایرنا منتشر کرده مبنی بر این که «هر اتفاقی رخ دهد، واپسین روزهای تیرماه سال جاری و یا بهار سال ۱۴۰۴، اصلاح‌طلبان واقعی باید از حلاوت کنش سیاسی - اجتماعی خود مراقبت کنند و هیچ نقشه راهی برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو ترسیم نکنند که دام و دلخواه حکومت توتالیتر است.»
او «مهم‌ترین نکته» را «موضع اصلاح‌طلبان واقعی» عنوان کرده که به نوشته این چهرهٔ اصلاح‌طلب، «انتخابات مجلس دوازدهم را عملاً تحریم کردند، خصوصاً رهبری این جبهه (خاتمی) که علاوه بر رأی ندادن، برای اولین بار موضع صریح خود را نسبت به نهاد انتخابات در این حکومت تمامیت‌خواه اعلام کرد.»
به نوشته وب‌سایت مردم‌سالاری‌آنلاین، محمد خاتمی در بخش دیگری از اظهارات خود در جمع اعضای شورای مرکزی حزب مردم‌سالاری تأکید کرده است که قانون اساسی جمهوری اسلامی «قطعاً» نیاز به تغییر دارد.
او با این حال افزود: «ولی باید شرایطی باشد که به نام اصلاح، اصول و موازین خوب و قابل قبول آن هم به نفع یک بینش و جریان حذف شود.»
به دنبال مرگ ابراهیم رئیسی، شماری از هواداران حکومت نیز در شبکه‌های اجتماعی به آن چه «خیز» اصلاح‌طلبان برای کسب این کرسی نام برده‌اند، اشاره کرده و خواستار مراقبت نهادهای نظارتی از جمله شورای نگهبان در این زمینه شده‌اند.
با ناتمام ماندن دولت سیزدهم که با مرگ رئیسی رقم خورد، بر اساس قانون اساسی، مسئولیت ادارۀ دولت و کشور تا انتخاب رئیس جمهوری جدید بر عهدۀ معاون اول او محمد مخبر دزفولی خواهد بود.
مخبر به عنوان کفیل ریاست‌جمهوری، همراه با شورایی متشکل از رئیس مجلس شورای اسلامی و رئیس قوه قضائیه باید ترتیبات لازم برای برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ظرف مدت ۵۰ روز را فراهم کند.
در این مدت ۵۰ روزه امکان استیضاح وزرا توسط مجلس وجود ندارد و نمی‌توان اقدام به بازنگری قانون اساسی و برگزاری همه‌پرسی کرد.
