اهميت و دستاورد سفر رئيس جمهوري اسلامي به چهار کشور عربي، از ديد يک تحليلگر

نازي عظيما (راديوفردا): محمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي، پس از سفر شش روزه خود به کشورهاي لبنان، سوريه، يمن و بحرين به تهران بازگشت. سفر محمد خاتمي پس از ارائه گزارش او به رهبر جمهوري اسلامي، موفقيت آميز خوانده شد. فريدون زرنگار (راديوفردا): با توجه به سفر آقاي خاتمي به چند کشور عربي و موفقيت آميز خواندن اين سفر، به باور شما اهميت اين سفر در مجموعه سياست خارجي و موقعيت ايران در منطقه را چگونه مي شود ديد؟ محسن سازگارا (تهران): البته نظرات دو گانه اي در ارتباط با سفر آقاي خاتمي مطرح شده است. يک طرف، اخباري که آدم مي شنود بيشتر حاکي از اين است که اين سفر و مواضع سياسي که گرفته شده بيشتر به تحکيم مواضع ضد آمريکايي و در راستاي همان محورهاي قديمي سياست خارجي ايران يعني ايدئولوژي گرايي و فلسطين محوري و آمريکا ستيزي است. اما از سوي ديگر هم اخباري که جسته و گريخته مطرح مي شود، اين است که بر عکس مسافرت آقاي خاتمي در جهت همسويي کردن با روند جديد صلح خاور ميانه و نيروهايي مثل حزب الله لبنان يا ديگران را هم دعوت کردن به اين مسير بوده است. ف.ز.: با توجه به موقعيت خود اين کشورها و اهميت استراتژيک و يا منطقه اي آنها، تا چه حد پيوند با اين کشورها در راستاي سياست دراز مدت حفظ منافع ملي ميتواند قرار بگيرد؟ محسن سازگارا: ببينيد اين چهار کشور يک خصلت مشترک دارند، يعني همه شان اقليت يا اکثريت شيعيان درخوري دارند. و ارتباط سياسي ايران هم غير از يک چنين قرابت ديني و مذهبي، با بعضي از اين کشورها خيلي وسيع و عميق تر بوده، مثل سوريه. منفعت ملي ايران به نظر من در گرو اين است که تحولات آتي منطقه خاورميانه را که به نظر من بحث خاورميانه بزرگ يا خاورميانه متحد هست، را ايران بشناسد که خود آن مبحث، بحثي است در راستاي گلوباليزاسيون و جهاني شدن. ف.ز.: اما آقاي سازگارا، همين کشورها در کليه نشستهايي که تاحالا در اتحاديه عرب بوده، بر سر بحث جزاير سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسي، هميشه طرف مخالفين ايران را گرفته اند، يعني خود سوريه هم هميشه به اين قطعنامه ها راي داده است. از طرفي ايران با اين شدت علاقه دارد که به اينها نزديک شود. تضادي در اين سياست ديده نمي شود؟ محسن سازگارا: سوال درست و به جايي شما داريد. به نظر من پيشينه 24 سال گذشته هم نشان مي دهد با همه نگاهي که ايران در سياست خارجي خود به سمت کشورهاي اسلامي به طور اعم و پاره اي از آنها مثل سوريه به طور اخص داشته، اما انصافا بايد گفت که هرگز يک فضاي اعتماد و دوستي وثيق و قابل اتکا ايجاد نشده است. مثال خيلي خوب آن هم همين است که شما در سوالتان مطرح کرديد. يعني همين سوريه اي که بارها از کمکهاي ايران بهره مند شده و ميلياردها دلار چه به شکل نفت ارزان قيمت، چه مجاني، منتفع شده از ايران، بر سر موضوعي که براي ايران حياتي است، جانب اعراب را گرفته است و مسئله سه جزيره ايراني در خليج فارس. و اين يک نکته اي است. يعني ما در سياست خارجي نزديک شدن به کشورهاي عربي، خيلي برنده نبوديم. چرا که هم به دليل ايراني بودنمان، و هم شايد به دليل رسمي بودن مذهب شيعه و شيعه مذهب بودنمان، هميشه ما را رافضي و برکنار و عرض شود که گاهي مجوس و عجم قلمداد کردند. بنا براين، نه، اين ديپلماسي در طول دو دهه گذشته براي ايران چندان منفعت بخش نبوده است. حجت الاسلام و المسلمين محمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي، با ارائه گزارشي به آيت الله خاتمي، رهبر حکومت ايران، سفر خود به کشورهاي لبنان، سوريه، يمن و بحرين را موفقيت آميز خواند. محسن سازگارا در مصاحبه با راديو فردا مي گويد: اين چهار کشور يک خصلت مشترک دارند، يعني همه شان اقليت يا اکثريت شيعيان درخوري دارند. منفعت ملي ايران به نظر من در گرو اين است که تحولات آتي منطقه خاورميانه را که به نظر من بحث خاورميانه بزرگ يا خاورميانه متحد هست را حکومت ايران بشناسد که خود آن مبحث، بحثي است در راستاي گلوباليزاسيون و جهاني شدن. ما در سياست خارجي نزديک شدن به کشورهاي عربي، خيلي برنده نبوديم. چرا که هم به دليل ايراني بودنمان، و هم شايد شيعه مذهب بودنمان، هميشه ما را رافضي و برکنار و عرض شود که گاهي مجوس و عجم قلمداد کردند. سوريه نيز با وجود بهره مندي از نفت رايگان ايران، در مسئله جزاير سه گانه همواره موضعي عليه ايران دارد.