(rm) صدا |
مريم احمدي (راديو فردا): چهل سال پيش پانزدهم خرداد، سرآغاز حركتي در ايران شد كه سرانجام به استقرار جمهوري اسلامي به رهبري آيت الله خميني و انقراض دودمان سلطنتي منجر شد. به همين سبب گفتگويي داشتم با دكتر عباس ميلاني، محقق و استاد دانشگاه در آمريکا و از او درباره ميراث آيت الله خميني پرسيدم.
دكتر عباس ميلاني: به گمان من ميراث به عنوان مقوله تاريخي، مقوله اي است كه تاريخ تعيين مي كند و نسل كنوني به لحاظ نزديكي زماني و به لحاظ درگيري عاطفي كه با آيت الله خميني دارند، قاعدتا صلاحيت كاملي براي تعيين اين ميراث ندارند، به علاوه اينكه در آينده شكي ندارم كه اسناد خيلي زيادي و قابل ملاحظه اي در زمينه روابط كشورهاي مختلف با ايران در آن زمان علني خواهد شد و اطلاعات ما خيلي دقيقتر خواهد شد، ولي با اين اطلاعات محدودي كه الان داريم، به گمان من از يك طرف بايد گفت شكي نيست كه ايشان يكي از مهمترين چهره هاي قرن بيستم بودند و در ايجاد يك حركت اسلامي، نقش بسيار بسيار مهمي داشتند.
ولي براي ايران به نظر من ميراثشان از دو جنبه مختلف دسته بندي مي شود: يكي صورت بندي كردن شايد مهمترين نظريه ضد تجدد و مغاير دمكراسي در نيمه دوم قرن بيستم است. يعني اگر نگاه كنيد به تاريخ انديشه در قرن بيستم ايران، به گمان من هيچكس به اندازه ايشان نقش تاريخي مهمي در صورت بندي كردن يك نظريه اي كه با تجدد سر عناد داشت و با دموكراسي سر مخالفت داشت و دموكراسي را پديده اي نامناسب براي ايران مي دانست، هيچكس به اندازه ايشان نقشي به اين اندازه موثر نداشته. جنبه دوم اين قضيه، يعني سواي تعند با تجدد و دموكراسي، فرصتهاي از دست رفته است.
وقتي من به گذشته نگاه مي كنم، مي بينم وقتي كه مثلا ايشان در سال 1979، كه به ايران برگشتند، اگر به آن قانون اساسي دموكراتيكي كه در پاريس نتيجه داده بود، وفادار مي ماندند و ايران را اجازه مي دادند در يك فضاي دموكراتيك قدم بزند، چه ميشد؟ اگر يادتان باشد ايران 1979 يك اقتصاد قدرتمند، اقتصاد بسيار قابل توجهي، مازاد ارزي، اقتصاد دست نخورده، يك طبقه تحصيلكرده گسترده، يك طبقه متوسط وسيع كه همه اين طبقات از ايشان و از آن خواست دموكراتيك انقلاب دموكراتيك دفاع مي كردند و اين فرصت از دست رفت. اين فرصت تاريخي بسيار مهم و نادري بود كه جامعه ايران به طور جدي در زمينه يك دموكراسي در آن زمان حركت كند.
فرصتهاي از دست رفته ديگر هم به نظر من متعدد هستند. در جريان گروگان گيري، فرصت حل اين قضيه در همان دوسه روز اول و به جاي آن اجازه دادن به اين قضيه كه اين قضيه تداوم پيدا كند و ايران و ملت ايران، بهاي گزافي، بهاي مالي، بهاي معنوي گزافي برايش بپردازند. فرصت از دست رفته براي اينكه جنگ ايران و عراق را به موقع تمام كنند، بالاخره هم به قول خودشان مجبور شدند آن شربت زهرآگين را بنوشند. اين فرصتهاي از دست رفته و در كنارش صورتبندي كردن يك نظريه بسيار بسيار در درون خودش به هم پيوند خورده، ولي به جد مغاير تجدد و به جد مغاير دموكراسي، جنبه هايي هستند كه بخش مهمي از ميراث ايشان را شكل خواهد داد. پانزدهم خرداد چهل سال پيش سرآغاز حركتي در ايران شد كه به استقرار جمهوري اسلامي به رهبري آيت الله خميني و انقراض دودمان سلطنتي انجاميد. دكتر عباس ميلاني، محقق و استاد دانشگاه در آمريکا درباره ميراث آيت الله خميني به راديو فردا مي گويد: براي ايران به نظر من ميراثشان از دو جنبه مختلف دسته بندي مي شود: يكي از جهت ضديت با تجدد و دمكراسي در نيمه دوم قرن بيستم است. جنبه دوم اين قضيه، فرصتهاي از دست رفته است. آيت الله خميني در طول سالهاي رهبري فرصت هاي بسياري را از دست دادند كه مي توانست ايران به طور جدي بسوي يك جامعه دموكراتيك و قدرتمند و پيشرفته هدايت كند.
