انتشار كتابي از سفير بريتانيا در ايران بعد از سقوط مصدق: «بريتانيا و ايران از 1790 تا 1980» از ديد نويسنده و مترجم

شهران طبري (راديو فردا): پس از كودتاي 28 مرداد و سرنگوني دولت دكتر محمد مصدق، دولت بريتانيا، كه در زمان حكومت او، روابط ديپلماتيكش را با ايران قطع كرده بود، بلافاصله سردنيس رايت را در مقام دبير اول سفارت يا شارژدافر به تهران فرستاد. او راه را براي برقراري روابط مجدد ديپلماتيك بين دو كشور هموار نمود و بارديگر در سال 1963، در مقام سفير به ايران بازگشت كه تا سال 1971 در همين مقام باقي ماند. او در مورد اولين سفر خود به ايران پس از كودتاي 28 مرداد مي گويد: دولت دكتر مصدق در اوت سال 1953 سرنگون شد و من وقتي به ايران رفتم او در زندان بود، اما همچنان چهره ملي محبوب مردم باقي ماند و مقامات ايران بر اين گمان بوند كه جان ما در ايران در خطر است. اطراف منزل و اداره ما با تانك و زره پوش محافظت مي شد و به ما توصيه شده بود كه به رستورانها و يا اماكني كه ممكن بود جانمان در خطر باشد، نرويم و سفارت آمريكا گمان مي كرد ممكن است به ما سوء‌قصد شود. اما هيچ اتفاق نيفتاد و برعكس ما شرايط بسيار مناسبي داشتيم. سردنيس رايت سپس درباره مصدق و نقش سياستمداران با تجربه و برجسته اي چون او گفت: چنانچه شاه به سياستمداراني چون حسين اعلا و عبدالله انتظام گوش ميداد در عوض آنكه آنها را از كار بركنار كند، شايد هنوز خاندانش بر ايران حكومت مي كرد. او سپس بدبيني و سوء ظن شاه به بريتانيايي ها اشاره مي كند و مي گويد با وجود اينكه رابطه من با او خوب بود، شاه به گونه بيمارگونه‌اي به ما سوء ظن داشت و دست ما پشت هر واقعه اي در هر كجا كه رخ مي‌داد، مي‌ديد. سخنراني سردنيس رايت و ميهماني انجمن ايران در شب گذشته به مناسبت انتشار كتاب جديد او بود تحت عنوان بريتانيا و ايران، 1790، 1980. اين كتاب مجموعه اي است از 14 مقاله كه 13 مقاله آن درباره انگليسيها در ايران در طي اين دو قرن است و يك مقاله درباره شاهزاده عبدالحسين ميرزا،‌ فرمانفرما است. سردنيس رايت دوران بازنشستگي خود را به مطالعه روابط ايران و بريتانيا مي‌گذراند. او همچنين يكي از كساني است كه انجمن ايران را زنده نگه داشت و به حيات آن كمك بسيار كرد. کتاب ايرانيان در ميان انگليسيها را لطفعلي خنجي، گزارشگر و نويسنده با تجربه راديويي، به فارسي برگرداند. در گفتگويي از سوي راديو فردا با او مي پرسم فكر ميكنيد كتاب او به درك درست روابط بريتانيايي ها و ايرانيان مي كند؟ لطفعلي خنجي (لندن): با توجه به موضوع كتاب سردنيس رايت كه به اواخر دوره قاجار و بعد از كودتاه سوم اسفند ختم مي شود، درباره روابط كنوني ايران و انگليس، آن كتاب نقشي ايفا نمي كند، يعني كمكي نمي كند درك آن روابط، ولي از نظر تاريخي كتاب بسيار ارزشمندي است، كه البته خوب هيچ وقت نبايد روابط تاريخي بين دو كشور و از جمله ايران و انگليس را زياد زير مدخل شمرد در عصر حاضر. ش. ط.: آقاي خنجي، كتاب ديگري سر دنيس رايت نوشتند به اسم ايرانيان در ميان انگليسيها كه آقاي كريم امامي آنرا ترجمه كردند. درباره آن چه فكر مي كنيد؟ لطفعلي خنجي : آن هم اثر ارزنده اي است كه باز هم به عقيده من در يك متن تاريخي ارزشمند است، يعني بازهم من همان نكته را مي خواهم تكرار كنم كه زياد نبايد كشش بياوريم و اين را تطبيق دهيم بر روابط كنوني دولت ايران و انگليس از يك طرف يا ايرانيها به طور كلي و انگليسيها از طرف ديگر. سر دنيس راست كه بعد از بركناري دكتر محمد مصدق، نخست وزير ملي گرا و حبس او، به عنوان سفير بريتانيا، سفارت بسته شده بريتانيا در تهران را بازگشود، و بارديگر از سال 1963 تا 1971 سفير بريتانيا در ايران بود، به مناسبت كتاب جديد خود، طي سخنراني در انجمن ايران لندن گفت در بازگشت به ايران، تصور مي شد كه جان سفير و كاركنان سفارت انگليس در خطر باشد. وي مي افزايد شاه سابق به طرزي بيمارگونه به انگليسي ها بدگمان بود. سردنيس رايت كه در ميهماني انجمن ايران به مناسبت انتشار كتاب جديد خود «بريتانيا و ايران، 1790، 1980» شركت كرد، دوران بازنشستگي خود را به مطالعه روابط ايران و بريتانيا مي‌گذراند. لطفعلي خنجي، مترجم كتاب دنيس راس به زبان فارسي در مصاحبه با راديوفردا مي گويد اين كتاب از نظر تاريخي ارزش بسيار دارد اما به درك روابط كنوني بريتانيا و ايران كمكي نمي كند.