(rm) صدا |
شيرين عبادي، برنده جايزه صلح نوبل، امروز در دفتر جامعه زنان انقلاب اسلامي درباره اسلام و دموکراسي سخنراني ميکند. روزهاي گذشته نيز خانم عبادي در گفت و گو با مطبوعات از برنامه اصلاحات محمد خاتمي، رييس جمهوري دفاع کرده است. شماري از مدافعان حقوق بشر در ايران ميگويند دفاع آشکار شيرين عبادي، از اصلاحات حکومتي در ايران و سازگاري حقوق بشر با اسلام، ممکن است به استقلال حقوقي وي آسيب برساند. مدافعان حقوق بشر در ايران درباره مواضعي که برنده جايزه صلح نوبل درباره حقوق بشر و اسلام ميگيرد، اختلاف نظر يافتهاند.
مهدي خلجي (راديوفردا): شيرين عبادي، برنده جايزه صلح نوبل، از آغاز در گفتوگوهايش بر اين نکته تأکيد کرد که اسلام و حقوق بشر با هم سازگارند. برنده شدن يک زن ايراني، مدافعان ايراني حقوق بشر را در ايران و جهان خرسند نمود، اما ديدگاههاي وي درباره حقوق بشر و اسلام، آن تحسين همگاني و يک دست را به رويکري انتقادي در ميان شماري از مدافعان حقوق بشر بدل کرد.
انتقادهايي که به ديدگاههاي شيرين عبادي ميشود، خاستگاه و دلايل متفاوتي دارد. مدافعان وي ميگويند خانم عبادي به سبب آن که در ايران زندگي و فعاليت ميکند، ناگزير است تلاش بشردوستانه خود را در چارچوب قوانين جمهوري اسلامي به پيش ببرد و در نتيجه بايد نوعي سازگاري ميان اسلام و حقوق بشر را مفروض بگيرد. اما منتقدان ميگويند جايزه صلح نوبل فرصتي تاريخي در اختيار خانم عبادي قرار داد تا خواست رعايت حقوق بشر در ايران را نمايندگي کند و سخنگوي جنبش اجتماعي خاموشي در ايران باشد. بنابراين خانم عبادي بايد مدافع حقوق بشر باشد، نه مدافع اسلام. منتقدان خانم عبادي ميگويند که وي اسلام شناس نيست، او وکيل دادگستري و حقوق دان است و اين که اسلام با حقوق بشر همخواني دارد يا نه، مسأله اسلام شناسان است نه مسأله حقوق دانان يا وکلا. در نتيجه خانم عبادي نماينده خواست اجتماعي تحقق حقوق بشر است، خواه با اسلام سازگار باشد خواه نباشد.
دغدغه مدافعان حقوق بشر اين است که خانم عبادي به جاي پديدآوردن گفتماني فراگير درباره حقوق بشر در ايران، با تأکيد بر مواضع اصلاحطلبان مسلمان و سازگاري اسلام و حقوق بشر، به تفرقه ميان دو جبهه مدافعان حقوق بشر در ايران دامن بزند: يک جبهه که باور دارد از آن جا که حکومت در ايران اسلامي است بايد از اسلام به منزله ابزاري براي پيشبرد حقوق بشر استفاده کرد و جبههاي ديگر که به حقوق بشر اصالت ميدهد و در ميان آوردن بحث سازگاري اسلام و حقوق بشر را مانع پيشرفت روند تحقق حقوق بشر در ايران ميداند.
شماري از منتقدان خانم عبادي از اين هراس دارند که اصلاحطلبان درون حاکميت که در انتخابات شوراهاي شهر گذشته پايگاه اجتماعي خود را از دست دادند، تلاش کنند تا با نزديک شدن به برنده جايزه صلح نوبل، بخت سياسي خود را افزايش دهند و از وي بهرهاي کاملاً سياسي ببرند.
از سوي ديگر زماني که خانم عبادي برنده جايزه نوبل شد، بسياري از جامعه شناسان در ايران اين اميد را يافتند که به اين ترتيب الگوي مدرن فرهنگي تازه اي براي جوانان ايراني ساخته ميشود و تلاش براي احقاق حقوق بشر، منزلت و شأن اجتماعي بالايي پيدا ميکند و اسباب غرور و سرافرازي ايرانيان را در سراسر جهان فراهم ميسازد.
نزديک شدن ديدگاه شيرين عبادي به ديدگاه اصلاح طلبان داخل حکومت و دفاع وي از آنها اين دغدغه را براي بعضي از مدافعان حقوق بشر آفريده که ممکن است وي استقلال حقوقي خود را از دست بدهد و در يک جريان سياسي هضم شود. در نتيجه پس از مدتي شيرين عبادي که ميتوانست نماد کوشش ايرانيان براي دستيابي به حقوق بشر و محور اصلي سازماندهنده اين تلاشها باشد، از يادها فراموش شود و اثري ماندگار بر جا نگذارد. خانم شيرين عبادي، برنده جايزه صلح نوبل، از آغاز در گفتوگوهايش بر اين نکته تأکيد کرد که اسلام و حقوق بشر با هم سازگارند. برنده شدن يک زن ايراني، مدافعان ايراني حقوق بشر را در ايران و جهان خرسند نمود، اما ديدگاههاي وي درباره حقوق بشر و اسلام، آن تحسين همگاني و يک دست را به رويکردي انتقادي در ميان شماري از مدافعان حقوق بشر بدل کرد. مدافعان وي ميگويند خانم عبادي به سبب آن که در ايران زندگي و فعاليت ميکند، ناگزير است تلاش بشردوستانه خود را در چارچوب قوانين جمهوري اسلامي به پيش ببرد و در نتيجه بايد نوعي سازگاري ميان اسلام و حقوق بشر را مفروض بگيرد. اما منتقدان ميگويند جايزه صلح نوبل فرصتي تاريخي در اختيار خانم عبادي قرار داد تا خواست رعايت حقوق بشر در ايران را نمايندگي کند و سخنگوي جنبش اجتماعي خاموشي در ايران باشد. بنابراين خانم عبادي بايد مدافع حقوق بشر باشد، نه مدافع اسلام. دغدغه مدافعان حقوق بشر اين است که خانم عبادي به جاي پديدآوردن گفتماني فراگير درباره حقوق بشر در ايران، با تأکيد بر مواضع اصلاحطلبان مسلمان و سازگاري اسلام و حقوق بشر، به تفرقه ميان دو جبهه مدافعان حقوق بشر در ايران دامن بزند. شماري از منتقدان خانم عبادي از اين هراس دارند که اصلاحطلبان درون حاکميت که در انتخابات شوراهاي شهر گذشته پايگاه اجتماعي خود را از دست دادند، تلاش کنند تا با نزديک شدن به برنده جايزه صلح نوبل، بخت سياسي خود را افزايش دهند و از وي بهره اي کاملاً سياسي ببرند.