بحث در لويه جرگه درباره تنظيم قانون اساسي بر اساس يک نظام رياستي يا پارلماني ، از ديد يک کارشناس

ليلي صدر (راديوفردا): لويا جرگه افغانستان، وارد گفتگوهاي پاياني براي تدوين قانون اساسي جديد اين کشور شده است، و حداکثر تا آخر هفته نمايندگان درباره اختيارات رئيس جمهوري و نوع نظام سياسي تصميم خواهند گرفت. بر اساس گزارش ها، حامد کرزاي، رئيس دولت انتقالي افغانستان و طرفداران او، خواهان نظام رياستي، يعني حکومت رياست جمهوري قوي هستند. دکتر چنگيز پهلوان، پژوهشگر و کارشناس مسائل افغانستان، در گفتگويي با شيرين فاميلي مي گويد: صرف اينکه يک رئيس جمهوري با اقتدار و اختيارات زياد، انتخاب شود، اين مشکل سياسي کنوني افغانستان حل نخواهد شد. شيرين فاميلي (راديوفردا): در حالي که ثبت نام راي دهندگان انتخابات رياست جمهوري افغانستان، از هم اکنون در مناطق مختلف اين کشور آغاز شده است، اما در لويه جرگه قانون اساسي افغانستان، بحث ها بر سر تعيين نوع نظام سياسي اين کشور ادامه دارد. در اين حال حامد کرزاي، رئيس دولت انتقالي افغانستان، گفته است: در صورتي که نظام آينده افغانستان رياستي باشد، او براي انتخابات آينده نامزد خواهد شد. دکتر چنگيز پهلوان، پژوهشگر و کارشناس مسائل افغانستان، که اخيرا پس از ديداري از کابل به آلمان باز گشت، در آغاز گفتگويي که با او دارم، بر اهميت تشکيل لويه جرگه قانون اساسي در افغانستان تاکيد دارد. چنگيز پهلوان (پژوهشگر و کارشناس مسائل افغانستان): نقش اينکه به هر حال قانون اساسي يا متن پيشنويس اين قانون اساسي به طور گسترده اي، در حال حاضر البته، مورد بحث قرار گرفته، داراي اهميت هست، چون اين به هر حال مي شود گفت که اولين بار در تاريخ افغانستان هست که يک پيشنويسي در همين حد به نحو وسيعي به بحث گذاشته مي شود. البته اين کار را خيلي دير انجام دادند. مي توانست در افغانستان گسترده تر از اين بشود و خود نفس يک بحثي که به هر حال اصول شکلي تصويب يک قانون را در بر بگيرد، داراي اهميت هست. اين را بايد اول در نظر گرفت، و بعد به هر حال بحث ها هم در مورد نحوه تشکيل لويه جرگه بود در کابل و هم اينکه در مورد نظامنامه اداره جلسات بود و بالاخره، بحث محوري، تبديل شد به بحث درباره ساختار قدرت يا آنچه که الان در افغانستان، گفته مي شود، در مورد نوع نظام سياسي. ش.ف.: آقاي پهلوان، نوع نظامي سياسي که در پيشنويس قانون اساسي پيش بيني شده چي هست؟ چنگيز پهلوان: اين پيشنويسي که ارائه شده، اين پيشنويس تاکيد دارد بر يک نوع نظامي که در آنجا اصطلاحا به آن گفته مي شود نظام رياستي، يا همين نظام به اصطلاح مرکزي رياست جمهوري. در مقابل، کسان زيادي بودند که طرفدار يک نظام پارلماني بودند. يعني مي خواستند که مبناي ساختار قدرت بر نمايندگي مردم باشد. اين دو بحث علي الاصول در مقابل هم قرار داشت. و از اين گذشته، يک راه حل سومي هم بود و آن اين بود که يک نظام رياستي مبتني بر يک پارلمان و نظام نمايندگي قوي. بنابر اين مي شود در واقع گفت که سه نوع بحث الان در جريان است. ش.ف.: به نظام رياستي که مبتني بر اختيارات بيشتر رياست جمهوري باشد و گفته مي شود که بيشتر آقاي کرزاي و طرفداران وي خواهان آن هستند، چه اشکالاتي گرفته مي شود؟ چنگيز پهلوان: ببينيد، افغانستان اولا يک سنت قانون اساسي دارد از زمان امان الله خان و اين بحثي که الان در واقع مي شود، بحث خيلي جديدي نيست. ما بايد در نظر بگيريم که اين کساني که طرفدار نظام رياستي هستند، يعني يک رئيس جمهوري قوي، فراموش مي کنند که همين نظام رياستي مبتني بايد باشد بر يک نوعي به هر حال نمايندگي ها و يک نوع ساختارهاي قدرت ديگري تا بتواند عمل بکند. صرف اينکه يک رئيس جمهوري قوي انتخاب بشود، يعني يک رئيس جمهوري با اقتدار و به هر حال، اختيارات زياد انتخاب بشود، اين مشکل کنوني سياسي افغانستان را حل نخواهد کرد. ش.ف.: آقاي پهلوان، نظام پارلماني هم در شرايطي که احزاب سياسي در افغانستان پا نگرفتند، تا چه حد مي تواند کارايي داشته باشد؟ چنگيز پهلوان: در افغانستان اقوام زيادي هستند. که اين اقوام تصور مي کنند که در يک نظام پارلماني و نظام نمايندگي، بيشتر مي توانند شرکت کنند، تا در يک نظام رياستي. يعني يک نظامي که يک آدم از يک گروه يا قوم معيني، به عنوان رئيس جمهوري انتخاب شود. بنابراين هر کدام اينها مسائل خودشان را دارند. طرفداران نظام رياستي تصور مي کنند که اگر رئيس جمهوري در واقع با اختيارات زياد انتخاب شود، مي تواند بسياري از تشنجات را جلوگيري بکند. اين تصور هم خيلي دقيق نيست، چون باز اگر يک رئيس جمهوري يا نظام رياستي مبتني بر زير ساخت هاي دمکراتيک نباشد، اين عملا تبديل مي شود به يک نظامي که ناچار خواهد بود اقتدار خودش را از طريق بوروکراسي و نظام اداري عمل بکند. بنابراين، نظام پارلمان مهم هست، اگر هم در گذشته تجربيات خوبي در اين نظام نبوده، مي توان تصور کرد که مردم در آينده مي توانند آن را تصحيح بکنند، چنانکه خود همين لويه جرگه نشان داد که نمايندگان، بيش از 500 نماينده، حاضر هستند که در يک فضاي دمکراتيک با هم به بحث بنشينند. لويه جرگه افغانستان وارد مراحل پاياني براي تدوين قانون اساسي جديد شد و حداکثر تا آخر هفته، نمايندگان درباره اختيارات رئيس جمهوري، و نوع نظام سياسي تصميم خواهند گرفت. حامد کرزاي، رئيس دولت انتقالي افغانستان و طرفداران وي، خواهان نظامي با اختيارات گسترده براي رئيس جمهوري هستند. دکتر چنگيز پهلوان، پژوهشگر و کارشناس مسائل افغانستان، در مصاحبه با راديوفردا مي گويد که صرف اينکه يک رئيس جمهوري با اقتدار و اختيارات زياد انتخاب شود، مشکل سياسي کنوني افغانستان را حل نمي کند و نياز به مراکز قدرت ديگر نيز هست. وي مي افزايد که پيشنويس فعلي قانون اساسي تاکيد بر نظامي رياستي دارد، اما در مقابل کسان زيادي هستند که طرفدار يک نظام پارلماني مي باشند. وي مي افزايد که اقوام مختلف افغانستان بر اين باورند که در يک نظام پارلماني، بيشتر مي توانند شرکت بکنند، تا در يک نظام رياستي.