بهرام بیضایی، کارگردان و نمایشنامهنویس برجستهٔ سینما و تئاتر ایران، روز جمعه پنجم دیماه، همزمان با زادروز ۸۷سالگیاش، در آمریکا درگذشت.
بهرام بیضایی متولد ۵ دی ۱۳۱۷ در تهران بود و خبر درگذشت او از سوی گروه ایرانشناسی دانشگاه استنفورد تأیید شده است.
این گروه در بیانیهای، بیضایی را «فخر ادب و هنر ایران» خوانده و اعلام کرده است که او در ۱۵ سال گذشته از استادان و همکاران برجسته این دانشگاه بوده است.
در این بیانیه آمده است که بیضایی «موطن و مسلک خود را عالَم فرهنگ میدانست» و با وجود محدودیتها و فشارهایی که در سالهای گذشته متحمل شد، از تلاش برای پاسداشت و بازخوانی میراث فرهنگی ایران دست نکشید.
دانشگاه استنفورد همچنین اعلام کرده است که بهزودی مراسمی برای بزرگداشت زندگی و آثار او برگزار خواهد کرد.
بهرام بیضایی از تأثیرگذارترین چهرههای هنر معاصر ایران بهشمار میرفت و آثاری چون «باشو غریبه کوچک»، «مرگ یزدگرد»، «چریکه تارا»، «مسافران» و «سگکشی» از مهمترین ساختهها و نوشتههای او هستند.
با این حال، بهرام بیضایی در سالهای طولانی با محدودیتهای گسترده مواجه بود و عملاً اجازه ساخت بسیاری از آثارش را در ایران نداشت و انتشار کتابها و نمایشنامههایش نیز با سانسور و عدم صدور مجوز روبهرو میشد.
از فیلم «باشو، غریبۀ کوچک» به عنوان یکی از بهترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران نام برده میشود. این فیلم از زمان ساخت تا نمایش نزدیک به چهار سال در توقیف ماند و تنها زمانی در بخش فیلمهای کودکان و نوجوان هفتمین جشنواره فیلم فجر در بهمن سال ۱۳۶۷ اجازه نمایش پیدا کرد که جنگ ایران و عراق به پایان رسیده بود.
بهرام بیضایی متولد ۱۳۱۷ در خانوادهای اهل شعر، ادب و تعزیه بود و با الهام از سنتهای نمایشی ایران، بهویژه تعزیه و روایتهای عامیانه، مسیر ویژهای در تئاتر و سینما پیمود.
او فرزند میرزا نعمتالله بیضایی آرانی متخلص به «ذکائی» تذکرهنویس و شاعر بود. خانواده بیضایی اهل کاشان و آن گونه که بهرام بیضایی خود نوشته، در کار تعزیه بودند.
بهرام بیضایی تحصیلات دانشگاهی خود را ناتمام گذاشت اما از دهه ۱۳۴۰ به اداره هنرهای دراماتیک پیوست، از پایهگذاران کانون نویسندگان ایران شد و همزمان به کارگردانی تئاتر و سپس سینما روی آورد.
بیضایی سالها در دانشگاه تهران تدریس کرد و در سال ۱۳۸۹ بهعنوان استاد دانشگاه استنفورد به آمریکا رفت، جایی که تدریس، نوشتن و اجرای نمایش را ادامه داد.
از او بهعنوان یکی از تأثیرگذارترین هنرمندان معاصر ایران یاد میشود.
بهرام بیضایی علاوه بر فعالیتهای هنری، پژوهشگری برجسته در حوزه اسطورهشناسی، شاهنامه، تاریخ نمایش و فرهنگ ایران بود و آثار پژوهشی او همچنان از منابع مهم دانشگاهی بهشمار میآیند.
او در سالهای پایانی عمر خود در تبعید زندگی میکرد و به تدریس در دانشگاه استنفورد آمریکا مشغول بود.
او در سالهای پایانی زندگی، از جمله در گفتوگویی با رادیو فردا، با نگاهی انتقادی به ریشههای سلطه مذهبی در ایران پرداخت و بر بازخوانی هویت ملی و جایگاه محوری زنان در تاریخ و فرهنگ ایران از مسیر هنر و اندیشه تأکید کرد.
