نشریه معروف فوربز ایران را در زمره ده کشور دارای بد‌ترین اقتصاد‌های جهان قرار داده است. رادیوفردا، در گفت‌وگوی اقتصادی امروز، ۱۶ تیرماه، با فریدون خاوند به همین موضوع می‌پردازد.
فریدون خاوند: نشریه آمریکایی فوربز که در سال ۱۹۱۷ میلادی تاسیس شده، عمدتا با ارائه یک سلسله طبقه‌بندی‌های بین‌المللی شهرت یافته، از جمله کارآمد‌ترین واحد‌های اقتصادی دنیا، ثروتمند‌ترین زنان و مردان دنیا، بهترین تحلیل‌گران وال استریت [بازار بورس نیویورک آمریکا]، بهترین مدارس بازرگانی و غیره.
انتشار فهرست ده کشور دارای بد‌ترین اقتصاد‌ها یکی از همین طبقه‌بندی‌ها است که بر پایه چهار ملاک تهیه شده: رشد تولید ناخالص داخلی یا همان نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم، تولید ناخالص سرانه (تولید ناخالص داخلی تقسیم بر کل جمعیت) و بالاخره، ملاک چهارم، تراز حساب‌های جاری (رابطه بین واردات و صادرات کالا‌ها و خدمات).
برای هر یک از این شاخص‌ها، میانگین سه سال گذشته در نظر گرفته شده است. ماداگاسکار، ارمنستان، گینه، اوکراین، جاماییکا، ونزوئلا، قرقیزستان، سوآزیلند و نیکاراگوئه در ردیف‌های اول تا نهم این فهرست قرار گرفته‌اند و ایران آخرین ردیف این طبقه‌بندی شوم را به خودش اختصاص داده است.
همان طور که گفته شد، چهار ملاک مورد نظر فوربز برای این طبقه‌بندی میانگین آمارهای سه سال گذشته را در نظر می‌گیرد که از طرف سازمان‌های بین‌المللی منتشر شده است.
سه سال گذشته، که سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ را دربرمی‌گیرد، سال‌های بدی بوده است برای اقتصاد ایران به خصوص از لحاظ نرخ رشد.
بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نرخ رشد ایران را در سه سال گذشته به ترتیب یک درصد، یک دهم درصد و یک درصد منتشر کرده‌اند. میانگین این سه سال می‌شود هفت دهم درصد و برای یک کشور در حال توسعه، یک چنین نرخ رشدی فاجعه‌ای واقعی است.
طی همین مدت، میانگین نرخ رشد در دوازده کشور نفت‌خیز خاورمیانه و آفریقای شمالی حدود سه درصد بوده، بیش از چهار برابر ایران. تازه اگر نرخ رشد ایران را طی دوره مورد نظر با میانگین نرخ رشد‌های چین و هند یا با نرخ رشد ترکیه مقایسه کنیم، ابعاد رکود در ایران بیشتر نمایان می‌شود. دوره رکودی این همه طولانی، در دوران بیست و دو ساله بعد از جنگ ایران و عراق، سابقه نداشته است.
نرخ تورم ایران هم طی این سه سال، با ارزیابی صندوق بین‌المللی پول، به ترتیب عبارت بوده است از ۲۵.۴، ۱۰.۸ و ۱۲.۵ که میانگین آن می‌شود ۱۶ درصد که نرخ تورم بسیار بالایی است. البته نرخ واقعی تورم ایران از این هم بالا‌تر است.
در همان دوران، میانگین نرخ تورم در دوازده کشور نفت‌خیز خاورمیانه و آفریقای شمالی، زیر ده درصد بوده است. اگر نرخ رشد ایران را با میانگین نرخ رشد کشور‌های پویای آسیایی در سه سال مورد بررسی مقایسه کنیم، فاصله باز هم بیشتر می‌شود.
از لحاظ بین‌المللی، فوربز منبع خبری و تحقیقاتی مهمی است و طبعا جای بدی که به اقتصاد ایران داده، ضربه دیگری است بر موقعیت این کشور در نظر محافل مالی، سرمایه‌گذاران و نیز افکار عمومی بین‌المللی.
فراموش نکنیم که در بسیاری از ارزیابی‌ها و تحقیقات منتشر شده از سوی سازمان‌های بین‌المللی و نهاد‌های معتبر ملی (شفافیت بین‌الملل، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول، بنیاد هریتج، و غیره...) ایران در زمره کشور‌هایی است که با فساد بالا دست به گریبانند، اقتصاد آنها آزاد نیست و فضای کسب و کارشان در وضعیت اسفناکی است.
این ارزیابی‌ها را نباید دست‌کم گرفت. تصمیم‌گیران مهم بین‌المللی بر چنین ارزیابی‌هایی تکیه می‌کنند و بخش بسیار بزرگی از مناسبات اقتصادی بین‌المللی بر همین ارزیابی‌ها استوار است. کشور‌ها برای بهبود موقعیت خود در عرصه بین‌المللی به «چهره‌سازی» اهمیتی فراوان می‌دهند. واقعیت آن است که ایران، با قرار گرفتن در کنار کشور‌هایی چون ماداگاسکار و گینه، چهره‌ای بسیار زشت پیدا کرده است که تغییر آن به سال‌ها تلاش نیاز دارد.
در سطح داخلی نیز، طبقه‌بندی فوربز بهانه دیگری به دست مخالفان محمود احمدی‌نژاد می‌دهد که کارنامه او را در زمینه سیاست‌گذاری اقتصادی بیشتر به باد انتقاد بگیرند. این انتقادها از چند هفته پیش شروع شده و از هم اکنون چنین پیداست که در فرآیند تضعیف یا حتی برکناری اقای احمدی‌نژاد، شخص او به عنوان تنها مسئول دشواری‌های اقتصادی به افکار عمومی معرفی خواهد شد.
با این همه باید پذیرفت که نسبت دادن تمام‌عیار این کارنامه به دولت و شخص رئیس جمهوری اسلامی آشکارا بی‌انصافی است. مجموعه نهاد‌های جمهوری اسلامی در پدید آوردن چنین کارنامه‌ای سهیم‌اند و همه آنها، دست در دست هم، ایران را در زمره ده کشور دارای بد‌ترین اقتصاد‌های جهان قرار داده‌اند.
- رادیوفردا: نشریه فوربز برای تهیه فهرست بد‌ترین اقتصاد‌های دنیا که ایران از دیدگاه آن نشریه یکی از آنهاست، بر چه ملاک‌هایی تکیه می‌کند؟
فریدون خاوند: نشریه آمریکایی فوربز که در سال ۱۹۱۷ میلادی تاسیس شده، عمدتا با ارائه یک سلسله طبقه‌بندی‌های بین‌المللی شهرت یافته، از جمله کارآمد‌ترین واحد‌های اقتصادی دنیا، ثروتمند‌ترین زنان و مردان دنیا، بهترین تحلیل‌گران وال استریت [بازار بورس نیویورک آمریکا]، بهترین مدارس بازرگانی و غیره.
گفت‌وگوی رادیوفردا با فریدون خاوند درباره تازه‌ترین حضور ایران در فهرستی دیگر
انتشار فهرست ده کشور دارای بد‌ترین اقتصاد‌ها یکی از همین طبقه‌بندی‌ها است که بر پایه چهار ملاک تهیه شده: رشد تولید ناخالص داخلی یا همان نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم، تولید ناخالص سرانه (تولید ناخالص داخلی تقسیم بر کل جمعیت) و بالاخره، ملاک چهارم، تراز حساب‌های جاری (رابطه بین واردات و صادرات کالا‌ها و خدمات).
برای هر یک از این شاخص‌ها، میانگین سه سال گذشته در نظر گرفته شده است. ماداگاسکار، ارمنستان، گینه، اوکراین، جاماییکا، ونزوئلا، قرقیزستان، سوآزیلند و نیکاراگوئه در ردیف‌های اول تا نهم این فهرست قرار گرفته‌اند و ایران آخرین ردیف این طبقه‌بندی شوم را به خودش اختصاص داده است.
- وقتی ما به فهرست سال گذشته فوربز درباره ده کشور دارای بد‌ترین اقتصاد‌های جهان مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم که نام ایران در بین آنها دیده نمی‌شود. در سال ۲۰۱۱ چه اتفاقی افتاده که ایران در فهرست این ده کشور قرار گرفته است؟
همان طور که گفته شد، چهار ملاک مورد نظر فوربز برای این طبقه‌بندی میانگین آمارهای سه سال گذشته را در نظر می‌گیرد که از طرف سازمان‌های بین‌المللی منتشر شده است.
سه سال گذشته، که سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ را دربرمی‌گیرد، سال‌های بدی بوده است برای اقتصاد ایران به خصوص از لحاظ نرخ رشد.
بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نرخ رشد ایران را در سه سال گذشته به ترتیب یک درصد، یک دهم درصد و یک درصد منتشر کرده‌اند. میانگین این سه سال می‌شود هفت دهم درصد و برای یک کشور در حال توسعه، یک چنین نرخ رشدی فاجعه‌ای واقعی است.
طی همین مدت، میانگین نرخ رشد در دوازده کشور نفت‌خیز خاورمیانه و آفریقای شمالی حدود سه درصد بوده، بیش از چهار برابر ایران. تازه اگر نرخ رشد ایران را طی دوره مورد نظر با میانگین نرخ رشد‌های چین و هند یا با نرخ رشد ترکیه مقایسه کنیم، ابعاد رکود در ایران بیشتر نمایان می‌شود. دوره رکودی این همه طولانی، در دوران بیست و دو ساله بعد از جنگ ایران و عراق، سابقه نداشته است.
نرخ تورم ایران هم طی این سه سال، با ارزیابی صندوق بین‌المللی پول، به ترتیب عبارت بوده است از ۲۵.۴، ۱۰.۸ و ۱۲.۵ که میانگین آن می‌شود ۱۶ درصد که نرخ تورم بسیار بالایی است. البته نرخ واقعی تورم ایران از این هم بالا‌تر است.
در همان دوران، میانگین نرخ تورم در دوازده کشور نفت‌خیز خاورمیانه و آفریقای شمالی، زیر ده درصد بوده است. اگر نرخ رشد ایران را با میانگین نرخ رشد کشور‌های پویای آسیایی در سه سال مورد بررسی مقایسه کنیم، فاصله باز هم بیشتر می‌شود.
- فوربز حساب کرده است که کشوری مثل ایران، با این همه امکانات، کارنامه‌ای چنین غیر قابل قبول دارد و به همین دلیل اقتصاد این کشور را در گروه کشور‌های دارای بد‌ترین اقتصاد‌های دنیا جای داده است. طبقه‌بندی فوربز، و طبقه‌بندی‌های مشابه آن، چه پیامد‌هایی از لحاظ بین‌المللی و داخلی برای ایران دارد؟
از لحاظ بین‌المللی، فوربز منبع خبری و تحقیقاتی مهمی است و طبعا جای بدی که به اقتصاد ایران داده، ضربه دیگری است بر موقعیت این کشور در نظر محافل مالی، سرمایه‌گذاران و نیز افکار عمومی بین‌المللی.
فراموش نکنیم که در بسیاری از ارزیابی‌ها و تحقیقات منتشر شده از سوی سازمان‌های بین‌المللی و نهاد‌های معتبر ملی (شفافیت بین‌الملل، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول، بنیاد هریتج، و غیره...) ایران در زمره کشور‌هایی است که با فساد بالا دست به گریبانند، اقتصاد آنها آزاد نیست و فضای کسب و کارشان در وضعیت اسفناکی است.
این ارزیابی‌ها را نباید دست‌کم گرفت. تصمیم‌گیران مهم بین‌المللی بر چنین ارزیابی‌هایی تکیه می‌کنند و بخش بسیار بزرگی از مناسبات اقتصادی بین‌المللی بر همین ارزیابی‌ها استوار است. کشور‌ها برای بهبود موقعیت خود در عرصه بین‌المللی به «چهره‌سازی» اهمیتی فراوان می‌دهند. واقعیت آن است که ایران، با قرار گرفتن در کنار کشور‌هایی چون ماداگاسکار و گینه، چهره‌ای بسیار زشت پیدا کرده است که تغییر آن به سال‌ها تلاش نیاز دارد.
در سطح داخلی نیز، طبقه‌بندی فوربز بهانه دیگری به دست مخالفان محمود احمدی‌نژاد می‌دهد که کارنامه او را در زمینه سیاست‌گذاری اقتصادی بیشتر به باد انتقاد بگیرند. این انتقادها از چند هفته پیش شروع شده و از هم اکنون چنین پیداست که در فرآیند تضعیف یا حتی برکناری اقای احمدی‌نژاد، شخص او به عنوان تنها مسئول دشواری‌های اقتصادی به افکار عمومی معرفی خواهد شد.
با این همه باید پذیرفت که نسبت دادن تمام‌عیار این کارنامه به دولت و شخص رئیس جمهوری اسلامی آشکارا بی‌انصافی است. مجموعه نهاد‌های جمهوری اسلامی در پدید آوردن چنین کارنامه‌ای سهیم‌اند و همه آنها، دست در دست هم، ایران را در زمره ده کشور دارای بد‌ترین اقتصاد‌های جهان قرار داده‌اند.
