سقوط حکومت معمر قذافی در ساعات نخستین روز یک‌شنبه ۳۰ مرداد به گمانه‌زنی‌هایی در مورد سرنوشت بحران سوریه و دخالت احتمالی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، در این کشور دامن زده است.
شماری از کار‌شناسان بر این باورند که موفقیت عملیات ناتو درلیبی ممکن است اعضای این سازمان نظامی را تشویق کند تا با یارگیری درسطح بین‌المللی به عملیات مشابهی در سوریه دست زنند.
نزدیک به شش ماه پیش، روز ۲۵ بهمن، دستگیری یک وکیل و فعال حقوق بشر به نام فتحی تاربل در شهر بنغازی جرقه‌ای بود که اعتراض‌های مردمی را در لیبی شعله‌ور ساخت و در نهایت به سقوط حکومت ۴۲ ساله قذافی انجامید.
یکی از سازه‌های مهم که اعتراض‌ها و مبارزه مسلحانه مخالفان حکومت قذافی را به ثمر رساند، حمله‌های هوایی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، بود، حمله‌هایی که پنج ماه پیش با تصویب قطع‌نامه ۱۹۷۳ شورای امنیت سازمان ملل آغاز گردید.
این حمله‌ها پس از ناکارآمد کردن پدافند هوایی لیبی، زمین‌گیر کردن و نابودی هواپیما‌های نیروی هوایی این کشور، درهم شکستن سیستم فرماندهی و کنترل و بالاخره اختلال شدید در سیستم پشتیبانی نیرو‌های زمینی و شبه‌نظامی لیبی، راه را برای پیشروی تدریجی مخالفان هموار کرد.
دیگر اقدامات ناتو مانند تجهیز مخالفان به اسلحه و مهمات، سازمان‌دهی و آموزش نظامی مخالفان توام با شرکت مستقیم شماری از پرسنل نیرو‌های ویژه کشورهای ناتو در حمله‌های مخالفان قذافی از دیگر عوامل کارساز سقوط طرابلس بود.
خشونت بی‌حد و حصر قذافی در ابتدای اعتراض‌های مردم در شرق لیبی و به کارگیری توپ، تانک و هواپیما برای سرکوبی مخالفان یکی از مهم‌ترین عواملی بود که به همگرایی آمریکا و کشورهای اروپایی و برخی از کشورهای اتحادیه عرب انجامید و در نهایت با تصویب قطع‌نامه شورای امنیت، ناتو را وارد میدان کرد.
شماری از کار‌شناسان می‌گویند اگر قذافی از خشونت بی‌حد و حصر خودداری می‌کرد و از نقطه برگشت‌نا‌پذیر عبور نمی‌کرد، می‌توانست آبرومندانه از قدرت کناره‌گیری کند و حتی دوران تبعید خود را در ایتالیا سپری کند، همان گونه که در ابتدای کار به او پیشنهاد شده بود. البته شواهد تاریخی نشان می‌دهد که عامه دیکتاتور‌ها به این نوع گزینه‌ها توجهی ندارند. به تازگی در مصر و تونس نیز شاهد چنین مواردی بوده‌ایم.
به هر حال اکنون قذافی یا باید با مقاومت بی‌فایده‌ای در مقابل مخالفان کشته شود، یا پا به فرار بگذارد یا این که جواب‌گوی دادگاه کیفری بین‌المللی باشد.
در همین حال سقوط طرابلس بی‌شک مخالفان حکومت بشار اسد را تشجیع خواهد کرد تا به مبارزه خود ادامه دهند، ولی آن گونه که انتظار می‌رفت آن‌ها را شاد نکرده است و به گفته سامی موبید، استاد دانشگاه، تاریخ‌دان و سردبیر مجله «فوروارد» در سوریه، چنین نشانه‌هایی در خیابان‌های شهر‌های سوریه دیده نمی‌شود.
به باور سامی مبید، مردم سوریه خواهان سقوط حکومت قذافی بودند که اتفاق افتاد، ولی در عین حال نگران دخالت احتمالی ناتو در سوریه‌اند. مردم سوریه کمک‌های جامعه بین‌المللی در چهارچوب فشار‌های سیاسی یا اعمال تحریم را برای به زانو درآوردن رژیم اسد پذیرا هستند، ولی حاضر نیستند که بحران سوریه از نظر نظامی بین‌المللی شود و ناتو وارد میدان گردد.
یکی از تفاوت‌های مهم بین بحران سوریه و لیبی این است که مخالفان لیبیایی از ابتدای کار خواهان دخالت کشورهای خارجی در لیبی بودند، در حالی که مخالفان سوری مایل نیستند پای نیرو‌های خارجی به کشورشان باز شود. به عقیده سامی موبید، سوری‌ها بیم آن دارند که با دخالت ناتو، مردم برای مبارزه با دشمن خارجی گرد دولت بشار اسد حلقه زنند و برخلاف خواسته مخالفان حکومت او را تقویت کنند.
نزدیک به دو هفته پیش، دیمیتری روگوزین، نماینده روسیه در ناتو، مدعی شده بود که این سازمان در حال تدارک برای حمله نظامی علیه سوریه است.
اما ترکیه دخالت نظامی ناتو را بعید می‌داند و محمود احمدی‌نژاد، عصر یک‌شنبه ۳۰ مرداد، در یک مکالمه تلفنی با رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، ازموضع‌گیری او علیه دخالت ناتو و دخالت قدرت‌های بزرگ در مسائل منطقه‌ای قدردانی کرد.
شماری از کار‌شناسان بر این باورند که موفقیت عملیات ناتو درلیبی ممکن است اعضای این سازمان نظامی را تشویق کند تا با یارگیری درسطح بین‌المللی به عملیات مشابهی در سوریه دست زنند.
نزدیک به شش ماه پیش، روز ۲۵ بهمن، دستگیری یک وکیل و فعال حقوق بشر به نام فتحی تاربل در شهر بنغازی جرقه‌ای بود که اعتراض‌های مردمی را در لیبی شعله‌ور ساخت و در نهایت به سقوط حکومت ۴۲ ساله قذافی انجامید.
یکی از سازه‌های مهم که اعتراض‌ها و مبارزه مسلحانه مخالفان حکومت قذافی را به ثمر رساند، حمله‌های هوایی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، بود، حمله‌هایی که پنج ماه پیش با تصویب قطع‌نامه ۱۹۷۳ شورای امنیت سازمان ملل آغاز گردید.
این حمله‌ها پس از ناکارآمد کردن پدافند هوایی لیبی، زمین‌گیر کردن و نابودی هواپیما‌های نیروی هوایی این کشور، درهم شکستن سیستم فرماندهی و کنترل و بالاخره اختلال شدید در سیستم پشتیبانی نیرو‌های زمینی و شبه‌نظامی لیبی، راه را برای پیشروی تدریجی مخالفان هموار کرد.
دیگر اقدامات ناتو مانند تجهیز مخالفان به اسلحه و مهمات، سازمان‌دهی و آموزش نظامی مخالفان توام با شرکت مستقیم شماری از پرسنل نیرو‌های ویژه کشورهای ناتو در حمله‌های مخالفان قذافی از دیگر عوامل کارساز سقوط طرابلس بود.
خشونت بی‌حد و حصر قذافی در ابتدای اعتراض‌های مردم در شرق لیبی و به کارگیری توپ، تانک و هواپیما برای سرکوبی مخالفان یکی از مهم‌ترین عواملی بود که به همگرایی آمریکا و کشورهای اروپایی و برخی از کشورهای اتحادیه عرب انجامید و در نهایت با تصویب قطع‌نامه شورای امنیت، ناتو را وارد میدان کرد.
شماری از کار‌شناسان می‌گویند اگر قذافی از خشونت بی‌حد و حصر خودداری می‌کرد و از نقطه برگشت‌نا‌پذیر عبور نمی‌کرد، می‌توانست آبرومندانه از قدرت کناره‌گیری کند و حتی دوران تبعید خود را در ایتالیا سپری کند، همان گونه که در ابتدای کار به او پیشنهاد شده بود. البته شواهد تاریخی نشان می‌دهد که عامه دیکتاتور‌ها به این نوع گزینه‌ها توجهی ندارند. به تازگی در مصر و تونس نیز شاهد چنین مواردی بوده‌ایم.
به هر حال اکنون قذافی یا باید با مقاومت بی‌فایده‌ای در مقابل مخالفان کشته شود، یا پا به فرار بگذارد یا این که جواب‌گوی دادگاه کیفری بین‌المللی باشد.
در همین حال سقوط طرابلس بی‌شک مخالفان حکومت بشار اسد را تشجیع خواهد کرد تا به مبارزه خود ادامه دهند، ولی آن گونه که انتظار می‌رفت آن‌ها را شاد نکرده است و به گفته سامی موبید، استاد دانشگاه، تاریخ‌دان و سردبیر مجله «فوروارد» در سوریه، چنین نشانه‌هایی در خیابان‌های شهر‌های سوریه دیده نمی‌شود.
به باور سامی مبید، مردم سوریه خواهان سقوط حکومت قذافی بودند که اتفاق افتاد، ولی در عین حال نگران دخالت احتمالی ناتو در سوریه‌اند. مردم سوریه کمک‌های جامعه بین‌المللی در چهارچوب فشار‌های سیاسی یا اعمال تحریم را برای به زانو درآوردن رژیم اسد پذیرا هستند، ولی حاضر نیستند که بحران سوریه از نظر نظامی بین‌المللی شود و ناتو وارد میدان گردد.
یکی از تفاوت‌های مهم بین بحران سوریه و لیبی این است که مخالفان لیبیایی از ابتدای کار خواهان دخالت کشورهای خارجی در لیبی بودند، در حالی که مخالفان سوری مایل نیستند پای نیرو‌های خارجی به کشورشان باز شود. به عقیده سامی موبید، سوری‌ها بیم آن دارند که با دخالت ناتو، مردم برای مبارزه با دشمن خارجی گرد دولت بشار اسد حلقه زنند و برخلاف خواسته مخالفان حکومت او را تقویت کنند.
نزدیک به دو هفته پیش، دیمیتری روگوزین، نماینده روسیه در ناتو، مدعی شده بود که این سازمان در حال تدارک برای حمله نظامی علیه سوریه است.
اما ترکیه دخالت نظامی ناتو را بعید می‌داند و محمود احمدی‌نژاد، عصر یک‌شنبه ۳۰ مرداد، در یک مکالمه تلفنی با رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، ازموضع‌گیری او علیه دخالت ناتو و دخالت قدرت‌های بزرگ در مسائل منطقه‌ای قدردانی کرد.
