کتاب «در پی لذت؛ دخانيات و مشروبات در تاريخ ايران، از عصر صفوی تا دوره مشروطيت»، نوشته رودی متی که در سال ۲۰۰۵ به چاپ رسيد، اخيرا جايزه کتاب «آلبرت هورانی» را از سوی انجمن مطالعات خاورميانه آمريکای شمالی و جايزه کتاب «سعيد سيرجانی» را از انجمن بين المللی برای مطالعات ايرانی دريافت کرد.
این کتاب در مورد مصرف و نقش اجتماعی دخانیات و مشروبات در جامعه ایران، از دوره صفویه تا پایان دوره قاجار می پردازد.
بخشی از این کتاب در برخی از دانشگاه های غربی از جمله دانشکده جامعه شناسی «یو ال بی» در بلژیک تدریس می شود. رودی متی، استاد تاريخ خاورميانه در دانشگاه دليور ( Delaware ) در ايالات متحده امريکا است.
اين کتاب، نگاهی تازه و بکر به مساله ای دارد که در تاريخ نگاری ايران کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است.
دکتر رودی متی در گفت وگویی با رادیو فردا در مورد علاقه اش به این موضوع در تاریخ ایران و انگیزه اش برای نوشتن این کتا ب می گوید:« من خيلی وقت است که در اين مورد پژوهش می کنم. حدود ۱۵ سال پيش وقتی دانشجو بودم با استاد نيکی کدی، که از متخصصين معروف ايران است، کار می کردم و دستيارش بودم.»
رودی متی می افزايد:« وی به من پيشنهاد کرد که در اين مورد مقاله ای بنويسم و آن را در کنفرانسی در لندن ارائه دهم. در ابتدا در مورد مصرف قهوه و چايی در دوره صفوی و قاجار نوشتم. کار بعدی من در مورد قهوه خانه ها در اين دو دوره بود. موضوع ورود و مصرف قهوه در ايران و اينکه چه طبقات اجتماعی آن را مصرف می کردند، مورد بررسی قرار دادم.. بالاخره تصميم گرفتم تا همه اين مقالات را در کتابی جمع کنم.»
رودی متی در کتابش از مصرف تریاک در دوره صفویه می نویسد و می گوید که ایرانی ها معمولا به صورت قرص تریاک را مصرف می کردند.
وی می نویسد که بسیاری از مسافران اروپایی مخصوصا فرانسوی مصرف تریاک مردم ایران را با مصرف شراب در فرانسه مقایسه کرده اند و در خاطراتشان می گویند که اکثر مردم در خوردن تریاک زیاده روی نمی کردند مانند فرانسوی ها که هر روز قدری شراب می نوشند.
رودی متی در پاسخ به این سوال که چرا روحانیون بارها به مصرف توتون و تنباکو اعتراض کردند ولی نه به تریاک، می گوید که ترياک در تار و پود جامعه ايران بافته شده است.
به گفته دکتر متی تریاک از ديرباز در ايران مصرف می شد و در اين مورد در قرآن و ديگر نوشته های مذهبی چيزی نوشته نشده است، ولی تنباکو چيز جديدی بود و از نيمکره غربی وارد ایران شده بود.
وی می افزاید:« روحانيون بحث می کردند که آيا می توانيم تنباکو را که از خارج آمده قبول کنيم يا نه. بالاخره هم قبول کردند، چون خود روحانيون هم مثل بقيه مردم، قليان می کشيدند و به تنباکو علاقه داشتند.»
بخشی از کتاب در پی لذت درباره مصرف شراب در دربار شاهان ایرانی است که در زمان صفویه بسیار متداول بوده، ولی در دوره قاجار چندان علنی نبوده است.
دکتر متی می گوید: « البته مفهوم سلطنت در دوره صفويه و قاجار يکی نيست. در دوره صفويه لشکرکشی می کردند و به دنبال آن رزم، بزم به پا می کردند. در دوره قاجار سلطنت ديگر مشروعيت دوره صفویه را نداشت و شاهان قاجار مصونيت مذهبی نداشتند. آنها مجبور بودند لااقل در حضور مردم خود را پرهيزکار نشان دهند.»
به گفته رودی متی مصرف مشروبات الکلی در ایران برای خواص بود و نه عوام.
وی می گوید مردم عادی فقط آب و سکنجبين می خوردند، ولی خواص می توانست کارهایی به اصطلاح نامشروع انجام دهد که عامه مردم نمی توانستند.
به گفته رودی متی در ضمن شاه مشروب زيادی می خورد تا به بقیه نشان دهد که مرد بزرگی است.
دکتر رودی متی در مورد واکنش روحانیون به مشروب خوردن شاهان می گوید:« البته آنان انتقاد می کردند ولی نه زياد، چرا که وابسته به دربار بودند و از آنجا پول می گرفتند. البته هميشه در ايران چيزهايی بوده که نامشروع بوده، ولی مردم اين کارها را در خانه هايشان انجام می دادند و می دهند. در برخی از اين موارد سختگيری زيادی نمی شد.همین وضع الان هم در ایران ادامه دارد.»
