«اینس‌تکس» (INSTEX)، کوتاه‌شده عبارتی انگلیسی به معنی «ابزار حمایت از مبادلات تجاری»، نام نهادِ تازه‌ای است که آلمان، فرانسه و بریتانیا برای کاهش اثر تحریم‌های آمریکا علیه ایران راه‌اندازی کرده‌اند.
اینس‌تکس یک کانال مالی و یک سازوکار ویژه برای نقل و انتقال پول است که قرار است علی‌رغم فشار آمریکا، امکان ادامه تبادلات ایران با شرکت‌های اروپایی را فراهم کند.
به گفته طرف‌های اروپایی، اینس‌تکس در آغاز تنها برای فروش مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی به ایران استفاده خواهد شد، اما امکان گسترده‌تر شدن حوزه عمل آن در آینده وجود دارد.
اینس‌تکس همان سازوکار اتحادیه اروپا یعنی «وسیله برای هدفی ویژه» (اس‌پی‌وی) که شکل و نامی جدید به خود گرفته است.
نهاد اینس‌تکس در فرانسه ثبت می‌شود و مقر آن در پاریس خواهد بود اما اداره آن برعهده آلمان است و تأمین مالی آن را نیز هر سه کشور برعهده خواهند داشت.
اینس‌تکس روز چهارشنبه به عنوان شرکت و با سرمایه‌ای ۳ هزار یورویی در پاریس به ثبت رسید و در هیئت ناظر آن اعضایی از فرانسه و آلمان حضور دارند و ریاست آن را نیز «پر فیشر»، مدیر سابق کومرتس‌بانک آلمان، برعهده دارد.
هرچند این نهاد جدید پروژه سه دولت یادشده است، اما از تأیید رسمی همه ۲۸ عضو اتحادیه اروپا نیز برخوردار خواهد شد.
ایران به خاطر کاستن از فشار تحریم‌های قبلی علیه خود، تن به امضای برجام داد و طرف‌های اروپایی برجام سعی دارند با راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی، امتیازاتی که جمهوری اسلامی به‌خاطر آن با برجام توافق کرد از بین نرود.
طرح اصلی اروپا این بود که ایران بتواند در ازای فروش نفت خود به اروپا، دادوستد پایاپای داشته و کالاهای اروپایی دریافت کند. اما اکنون که به خاطر تحریم‌های آمریکا، اروپا نفت خیلی کمی از ایران می‌خرد، کانال جدید تنها به کار شرکت‌های کوچک و متوسط خواهد آمد.
یک دیپلمات اروپایی : اینس‌تکس «تغییری آن‌چنانی ایجاد نخواهد کرد اما حاوی یک پیام مهم سیاسی به ایران است که بداند ما مصمم به حفظ برجام هستیم.»
روز پنجشنبه خبرگزاری فرانسه خبر داد که دیدیه ریندِرس، وزیر خارجه بلژیک، به هنگام ورود به بخارست برای شرکت در یک نشست اروپایی تأکید کرده است که فشارهای آمریکا، دادوستد شرکت‌ها با جمهوری اسلامی را با ریسک و خطر همراه کرده است و افزوده که «آخر کار، این خود شرکت‌ها هستند که باید تصمیم بگیرند می‌خواهند با ایران کار کنند یا نه.»
دولت آمریکا همواره به ایجاد کانال مالی اروپا برای ایران روی ترش نشان داده و در آخرین تذکرات، سه روز پیش یک مقام ارشد آمریکایی که نخواسته نامش فاش شود با هشداری جدی، دورزنندگان تحریم‌ها علیه ایران را به جریمه و تنبیهات سنگین تهدید کرد.
تام کاتن، سناتور جمهوری‌خواه، نیز در روزهای اخیر گفته‌است که اروپایی‌ها «باید بین انجام کسب‌وکار با ایران یا با ایالات متحده باید یکی را انتخاب کنند.»
راه‌اندازی این کانال مالی ماه‌ها به درازا کشید و خبرگزاری رویترز می‌نویسد که عملیاتی شدن آن نیز به احتمال زیاد چندین ماه دیگر طول خواهد کشید.
یک دیپلمات اروپایی که نامش ذکر نشده به این خبرگزاری گفته است که اینس‌تکس «تغییری آن‌چنانی ایجاد نخواهد کرد اما حاوی یک پیام مهم سیاسی به ایران است که بداند ما مصمم به حفظ برجام هستیم.»
راب مَلی، مدیر پیشین خاورمیانه شورای امنیت ملی آمریکا، به رویترز گفته است اینس‌تکس یک «حرکت نمادین سیاسی» است که می‌تواند به تشویق ایران برای ماندن در برجام کمک کند.
