دربارۀ «بنیاد شهید جعفرپور» اطلاعات زیادی در دسترس نیست؛ نه روشن است که کجا به ثبت رسمی رسیده و نه اینکه به یاد کدام «شهید» نامش در بودجۀ کشور آمده است. آنچه روشن است اما رقمی است که به آن اختصاص داده شده: یکصد و ۵۰ میلیارد تومان.
بنیاد «شهید جعفرپور» تنها مؤسسۀ بینام و نشانی نیست که از منابع عمومی کشور پول دریافت میکند. تحقیقات رادیوفردا نشان میدهد دولت ایران در سال ۱۴۰۳ برای یک طرح فرهنگی-هنری که سالهاست متوقف مانده و دستکم نُه مؤسسه و بنیاد عمدتاً ناشناخته و ثبت نشده بیش از ۹۰۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته است.
این مبلغ معادل یارانۀ بیش از سه میلیون نفر از اعضای خانوار یارانهبگیر است که ماهانه ۳۰۰ هزار تومان کمک معیشتی دریافت میکنند.
۱- شهر تندیسان/ ۴۰۰ میلیارد تومان
در ردیفهای موقت بودجۀ متفرقۀ امسال، مبلغ ۴۰۰ میلیارد تومان برای «کمک به شهر مجسمه تندیسان» پیشبینی شده است.
در اخبار و گزارشهای منتشر شده در رسانههای ایران از جمله پایگاه خبری-تحلیلی «شهر» و وبسایت وزارت ارشاد جمهوری اسلامی، «شهر تندیسان» به عنوان مجموعهای «فرهنگی و هنری» و از پروژههای شرکت توسعۀ فضاهای فرهنگی شهرداری تهران معرفی شده است.
جستوجو در خبرهای مربوط به این مجموعه حاکی است شهر تندیسان تهران که قرار بوده بر ایجاد فضایی برای هنرهای تزئینی-تجسمی بهویژه «مجسمهسازی» متمرکز باشد، از سال ۱۳۹۷ «بین بزرگراه حکیم و همت، جنب بوستان جوانمردان» در دست احداث است اما هنوز نشانهای مبنیبر توسعه و تکمیل این پروژه وجود ندارد.
ناظم رضوی، مدیرعامل شرکت توسعۀ فضاهای فرهنگی، مردادماه ۱۴۰۲ از پروژۀ شهر تندیسان بازدید کرده و گفته بود مهمترین سیاست این شرکت، «گسترش فضای فرهنگی در تمامی مناطق ۲۲ گانۀ شهر تهران است».
این در حالی است که ۱۰ تیر امسال خبرگزاری ایسنا از «تشکیل کمیتۀ ویژه برای حل مسائل بحرانی» شرکت یاد شده، وابسته به شهرداری تهران، خبر داد. بر اساس این گزارش، شرکت توسعۀ فضاهای فرهنگی «پنج سال است که رها شده و در برخی مقاطع اساساً هیئت مدیره نداشته است».
مشخص نیست چرا در بودجۀ متفرقۀ سال ۱۴۰۳ فقط برای «کمک به» پروژۀ تندیسان مبلغ ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار پیشبینی شده و یا اینکه اساساً چرا دولت برای یک پروژۀ شهری که بودجۀ آن باید از بودجۀ خود شهرداری تأمین بشود، اعتبار در نظر گرفته است.
۲- بنیاد شهید جعفرپور/ ۱۵۰ میلیارد تومان
در دو سال اخیر، ردیف تازهای در بخش بودجۀ مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اضافه شده؛ نهادی موسوم به «بنیاد شهید جعفرپور» که در سال ۱۴۰۲ مبلغ ۱۱۰ میلیارد تومان و امسال نیز ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار به آن تخصیص پیدا کرده است.
ردیف بودجۀ «بنیاد شهید جعفرپور» در بخش بودجۀ اصلی دستگاههای اجرایی آمده است، اما هیچگونه اطلاعاتی دربارۀ این مؤسسه/شرکت/نهاد و فعالیتهای آن در دسترس عموم نیست.
همچنین مشخص نیست منظور از «شهید جعفرپور» دقیقاً چه کسی است؛ با جستوجوی اینترنتی این عبارت، به اشخاص گوناگونی با نام خانوادگی مشترک «جعفرپور» برمیخوریم که یا در جریان جنگ ایران و عراق یا در سالهای پس از آن، به دلایل گوناگون کشته شده و با عنوان «شهید» معرفی شدهاند.
۳- مؤسسه علم و تمدن و عرفان/ ۱۲۰ میلیارد تومان
در قانون بودجۀ سال ۱۴۰۳ در بخش ردیفهای متفرقه، یک ردیف موقت با عنوان «مؤسسه علم و تمدن و عرفان» وجود دارد که برای آن ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است. ما در بررسیهای خود اثر و نشانی از چنین مؤسسهای پیدا نکردیم.
مشخص نیست برای چه فعالیتهایی مبلغ ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار به این نهاد ناشناخته و بینشان تعلق گرفته است.
۴- بنیاد هدایت/ ۹۵ میلیارد تومان
در قانون بودجۀ ۱۴۰۳ در بخش بودجههای اضافۀ فرهنگی (جدول شماره ۱۲)، برای سازمانی موسوم به «بنیاد هدایت» مبلغ ۹۵ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
بررسیها در وبسایت این سازمان با نام کامل «بنیاد جامعهپردازی هدایت» نشان میدهد این نهاد مذهبی-تبلیغاتی توسط «سازمان تبلیغات اسلامی» در سال ۱۳۹۹ راهاندازی و مأموریت آن «تعالی شبکۀ امامت و مساجد» عنوان شده است.
بررسی بایگانی خبرهای منتشر شده در وبسایت این سازمان نشان میدهد که عمدۀ فعالیتهای آن به برگزاری سلسله نشستهای مذهبی و تقویت مساجد در محلات مختلف شهرهای گوناگون اختصاص دارد.
این سازمان همچنین با «مرکز مدیریت حوزههای علمیه»، «سازمان اوقاف و امور خیریه»، «سازمان بسیج مستضعفین»، «شورای سیاستگذاری ائمه جمعه»، «کمیته امداد امام» و «صدا و سیما» همکاری نزدیک دارد.
۵- مؤسسه نور مبین/ ۵۰ میلیارد تومان
در قانون بودجۀ ۱۴۰۳ در بخش بودجههای اضافۀ فرهنگی (جدول شماره ۱۲)، مبلغ ۵۰ میلیارد تومان به «مؤسسه نور مبین» اختصاص پیدا کرده است؛ بررسیها نشان میدهد این مؤسسه زیر نظر «سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی» وابسته به وزارت ارشاد جمهوری اسلامی فعالیت میکند.
این مؤسسۀ مذهبی-تبلیغاتی مستقر در قم، مأموریت خود را «حمایت از طلاب و روحانیان» عنوان کرده است تا این افراد بتوانند «به عنوان مدیر و راهبر، هدایت مدارس را برعهده داشته باشند».
مشخص نیست اعتباری که دولت ایران برای این مؤسسۀ مذهبی-تبلیغی در نظر گرفته است، دقیقاً از چه راههایی برای حمایت از طلاب و روحانیان هزینه میشود و آیا تفاوت بنیادینی بین فعالیتهای این مؤسسه و سازمانی مانند «بنیاد هدایت»، وجود دارد یا نه.
۶- خانه اندیش ورزان/ ۵۰ میلیارد تومان
برای مؤسسهای موسوم به «خانه اندیش ورزان» بر اساس ردیفی که در جدول شماره ۱۲ قانون بودجۀ ۱۴۰۳ تعریف شده است، مبلغ ۵۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
در جدول شماره ۱۲ قانون بودجۀ ۱۴۰۳، ردیف «خانه اندیش ورزان» در میان اعتباراتی آمده است که با ارقام متفاوت به نهادهای مذهبی-تبلیغی حکومت ایران مانند «ستاد مرکزی اربعین»، «تقویت طرح ولایت»، «دانشگاه اهل بیت»، «ستاد مرکزی اعتکاف» و «مجمع جهانی فقه اسلامی» اختصاص یافته است.
در بررسیهای گروه دادهکاوی رادیوفردا، اثری از «خانه اندیش ورزان» در منابع عمومی یافت نشد اما یک مؤسسۀ فرهنگی با عنوان «خانه اندیشهورزان» به نشانی خیابان انقلاب تهران، حوالی دانشگاه تهران در مهرماه ۱۴۰۰ ثبت رسمی شده است.
مشخص نیست که آیا یک اشتباه تایپی در جدول شمارۀ ۱۲ بودجه رخ داده یا بعداً «خانه اندیش ورزان» به «خانه اندیشهورزان» تغییر نام یافته است.
در هر حال، بررسیها نشان میدهد که این مؤسسه در زمینۀ تولید محتوای مذهبی و تبلیغاتی جمهوری اسلامی و فعالیتهایی مانند برگزاری نشستهای گوناگون، اغلب با حضور افرادی وابسته یا نزدیک به سازمان تبلیغات اسلامی، مشغول است.
در وبسایت رسمی این مؤسسه و بخش معرفی آن آمده است که خانه اندیشهورزان موسوم به «خانا» با هدف «ایجاد ارتباط و شبکهسازی بین اندیشهورزان و نهادهای حاکمیتی» راهاندازی شده است.
۷- بنیاد سپهر/ ۴۰ میلیارد تومان
عنوان دقیق این نهاد به احتمال زیاد «بنیاد سپهر تبلیغ نوین» است که وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است و در ردیف بودجههای اضافۀ فرهنگی در جدول شماره ۱۲ قانون بودجۀ ۱۴۰۳ لحاظ شده است.
ثبت رسمی این نهاد در سال ۱۳۹۹ به عنوان یک مؤسسه غیرتجاری انجام گرفته و مأموریت آن، طبق اخبار منتشر شده در خبرگزاریهای ایران، «انجام فعالیتهای تبلیغاتی و ترویجی با بهکارگیری و هدایت ظرفیتهای حاکمیتی و مردمی عرصۀ فرهنگ» است.
جزئیات بیشتری دربارۀ فعالیتهای این مؤسسه/نهاد در دسترس نیست، اما آخرین آگهیهای درجشده در روزنامۀ رسمی نشان میدهد که احمد مداحی سمت مدیرعاملی این بنیاد را برعهده دارد. این فرد در رسانههای داخل ایران پیشتر با عنوان «مدیر مرکز رسانه و عملیات ویژۀ سازمان تبلیغات اسلامی» معرفی شده بود.
۸- مؤسسه اخلاق و تربیت/ ۲۰ میلیارد تومان
در قانون بودجۀ سال ۱۴۰۳، بیست میلیارد تومان برای «مؤسسه اخلاق و تربیت» در بخش «ردیفهای موقت» بودجۀ متفرقه پیشبینی شده است.
بررسیها نشان میدهد این مؤسسۀ دولتی در شهر قم مستقر است و بر اساس آنچه در توضیحات وبسایت «مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت» آمده، مجوز راهاندازی آن را «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» صادر کرده است.
مأموریت این مؤسسه «تربیت نیروی متخصص جهت رفع نیازهای جامعه در زمینۀ مسائل اخلاقی، تربیتی و خانواده» عنوان شده و ضمناً در چند رشتۀ تحصیلی از جمله رشتۀ موسوم به «روانشناسی اسلامی»، «تربیت اخلاقی» و «اخلاق کاربردی» در مقطع کارشناسیارشد «دانشپژوه ممتاز» میپذیرد.
۹- بنیاد شهید مدنی/ هفت میلیارد تومان
حدود ۷ میلیارد تومان برای «کمک به بنیاد شهید مدنی» در بخش «ردیفهای موقت» بودجۀ متفرقۀ سال ۱۴۰۳ بودجه در نظر گرفته شده است.
در شهرهای مختلف ایران چندین مؤسسه و بنیاد با عنوان «شهید مدنی» فعالیت دارند. هیچیک از این مؤسسات وبسایت فعالی ندارند و جزئیات فعالیت آنها مشخص نیست. با این حال، به نظر میرسد این موارد همگی به یاد اسدالله مدنی، امام جمعۀ پیشین همدان، نامگذاری شدهاند. این روحانی شیعه از آبان ۱۳۵۸ تا ۲۰ شهریور ۱۳۶۰ امام جمعۀ تبریز بود. او حین اقامۀ نماز جمعه در تبریز هدف سوءقصد قرار گرفت و کشته شد.
«اینکه بنیاد شهید مدنی در تهران تشکیل شده و مؤسسه شهید مدنی در همدان فعالیت دارد اقدام شایستهای است و ما آمادۀ حمایت و پشتیبانی از کنگرۀ شهید مدنی در همدان هستیم.» این جملهای است که چند سال پیش خبرگزاری ایسنا در بخش خبرهای مربوط به استان همدان از محمدعلی آل هاشم، امام جمعۀ پیشین تبریز نقل کرده بود. آل هاشم بهار امسال در سانحۀ سقوط هلیکوپتر به همراه ابراهیم رئیسی کشته شد.
۱۰- بنیاد چهارم خرداد/ یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان
سالهاست در بخش «ردیفهای موقت» بودجۀ متفرقه، ردیفی به «بنیاد چهارم خرداد» اختصاص یافته و در قانون بودجۀ سال ۱۴۰۳، برای این بنیاد یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
وبسایت «بنیاد چهارم خرداد» و دیگر حسابهای این نهاد در شبکههای اجتماعی مانند تلگرام و اینستاگرام در حال حاضر فعال نیست. ولی در بایگانی وبسایت «بنیاد چهارم خرداد» از آن به عنوان یک «سازمان مردمنهاد فرهنگی» نام برده شده است.
همچنین مأموریت این بنیاد، «آگاهسازی نسلها از [...] پایداریها و مقاومت مردم ایران خصوصاً مردم دزفول در دفاع از ارزشهای اسلامی» در دوران جنگ هشت سالۀ ایران و عراق اعلام شده است. در تقویم جمهوری اسلامی، روز چهارم خرداد به عنوان «روز دزفول، روز مقاومت و پایداری» نامگذاری شده است.
از فعالیتهای این بنیاد، جزئیات بیشتری در دسترس نیست. با این حال، اغلب محتوای تولیدی آن در شبکههای اجتماعی متمرکز بر تبلیغات مذهبی و سیاسی حکومت ایران است.
برای نمونه آخرین پست در صفحۀ اینستاگرام «بنیاد چهارم خرداد» مربوط به قانون حجاب اجباری است که دقیقاً یک هفته پس از جان باختن ژینا مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد و آغاز اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» در اواخر شهریورماه ۱۴۰۱ منتشر شده بود.