مهدی آذر یزدی؛ نویسنده خوب برای بچه‌های خوب

  • مهرداد قاسمفر

مهدی آذر یزدی (۱۳۰۱ - ۱۳۸۸)

«درويش خر خود را به طويله برد و توبره کاه را در آخور ريخت و تيمار خر را به خادم خرابات سفارش کرد و خود به مجلس درويشان وارد شد. در ميان خراباتيان آدم‌های جورواجوری بودند، از صوفيان وارسته و درويشان خسته و فقيران دل شکسته و رندان زبان بسته و همه جور. صوفيان به مهمان تازه رسيده مرحبايی گفتند و درويشان خوش و خيری کردند اما رندان خرابات که ديده بودند درويش غريب خری همراه دارد و آن را به طويله برده.......»

اين نمونه‌ای از نثر مجموعه هشت جلدی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، اثر ماندگار مهدی آذر يزدی است که از دهه ۴۰ خورشيدی تا کنون بارها به چاپ‌های متعدد رسيده است. کتابی که گفته می‌شود نسل‌هايی از کودکان و نوجوانان با آن هم کتاب‌خوان شدند و هم ميراث ادبيات کهن ايران را باز شناختند.

آقای آذر یزدی نویسنده کتاب‌های کودکان و نوجوانان روز پنجشنبه ۱۸ تیر ماه درگذشت. او که با مجموعه قصه‌های هشت جلدی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» شناخته و محبوب شد، در سن ۸۷ سالگی و پس از تحمل مدتها بیماری در تهران چشم از جهان فرو بست.

قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب که نخستین بار در سال ۱۳۳۵ خورشیدی به چاپ رسید بعدها بارها و بارها و تا همین سال‌ها، چاپ و نشر شده و نسل‌های مختلفی از کودکان و نوجوانان را با قصه‌های کهن ایران آشنا کرده است.

آقای آذر یزدی، نویسنده‌ای که هرگز در مدرسه درس نخواند ، بیش از ۲۰ عنوان کتاب برای کودکان و نوجوانان نوشته است که همگی نیز به چاپ‌های متعدد رسیده‌اند.

اين نويسنده که از خانواده‌ای کشاورز و زرتشتی‌تبار و تازه مسلمان برخاسته بود، پس از مهاجرت به تهران در دهه ۲۰ خورشيدی تأليف اين مجموعه قصه را بر پايه قصه‌های مثنوی مولانا، سندباد نامه، کليله و دمنه و ديگر متون شعر و نثر کهن آغاز کرد و آن گونه که خود می‌نويسد در آغاز بدون هيچ اعتماد به نفسی آن را به ناشران نشان داد. اما در اين ميان تنها عبدالرحيم جعفری، مدير انتشارات اميرکبير بود که اهميت کار را دريافت و به نشر آن همت گماشت.

عباس معروفی، نويسنده، يکی از مهم‌ترين علل موفقيت اين مجموعه را نثر صادقانه آن می‌داند و در اين باره به راديو فردا می‌گويد: ‌«‌من فکر می‌کنم آقای مهدی آذريزدی هميشه به کودک درون خودش نامه می‌نوشته است. يکی از چيزهای بسيار مهم نثر او صداقت کلمات است و نقبی که بين خودش و کودک درونش می‌زند. اين آدم همان طور که حرف می‌زده می‌نوشته است، ولی در عين حال به متن اصلی نزديک می‌ماند، يعنی لحن خاص مهدی آذريزدی را نگه می‌دارد و به عنوان واسطه در کنار ادبيات قرار می‌گيرد و آن را با زبان و لحن خود در اختيار ديگران می‌گذارد.»

به گفته کارشناسان ادبی، نوشتن کتاب برای کودکان بر خلاف تصور عمومی امری است دشوار که به گفته عباس معروفی، مهدی آذر يزدی اين توانايی را به قوت تمام داشته است.

عباس معروفی با تأکيد بر اينکه نوشتن برای کودکان يک تخصص است، می‌افزايد: «اگر ليلی و مجنون نظامی را به من بدهيد و بگوييد آن را ساده کنم يا آن را به نثر درآورم، خوب آن را انجام می‌دهم. ولی اگر بخواهی برای کودکان اين کار را انجام دهی بايد از واژگان ديگری استفاده کنی و از روانشناسی ديگری و اگر می‌خواهی موفق باشی حتماً بايد به کودک درون خودت نقب بزنی. من بعد از سی و چند سال کار کردن، اعتراف می‌کنم که هرگز جرئت ندارم برای کودکان بنويسم، چون نوشتن برای کودکان يک تخصص است و بايد از عهده آن بر آمد. جنس واژگان و نوع لحن برای کودکان متفاوت است و نياز به روانشناسی دارد تا کودکان نوشته ات را باور کنند، چون کودکان به سادگی هر چيزی را باور نمی‌کنند.»

مصورسازی بسيار چشمگير مجموعه «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» به دست زنده ياد مرتضی مميز نيز از ديگر امتيازات اين مجموعه آثار است.

از اين نويسنده آثار متعدد ديگری هم به جای مانده، اما آنچه او را ماندگار کرد همين مجموعه هشت جلدی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» بوده است؛ مجموعه‌ای که برای او در سال‌های پيش از انقلاب جايزه يونسکو و جايزه سلطنتی کتاب سال را نيز به ارمغان آورد.