ابرنفتکشی که قبلاً با نام «گريس ۱» شناخته می‌شد، پس از شش هفته توقيف در جبل‌الطارق با نام جدید «آدریان دریا ۱» و با محموله بيش از دو ميليون بشکه نفت خام ايران که به طور بالقوه می‌تواند ناقض تحريم‌ها باشد، به سمت شرق دريای مديترانه در حرکت است.
ايران تأکيد کرده است که مقصد اين محموله هيچگاه سوريه، که مورد تحريم آمريکا و اتحاديه اروپاست، نبوده و نيست، ولی آمريکا و اتحاديه اروپا به اين ادعا اطمينان ندارند.
آمريکا که نتوانست جبل‌الطارق را به توقيف مجدد اين نفتکش به دليل ارتباط با سپاه پاسداران قانع کند، به تمامی بنادر در مورد ارائه خدمات به آن هشدار داده است.
حرکت نفتکش «آدریان دریا ۱» تحت کنترل است، ولی کارشناسان که حتی قبل از ازسرگيری تحريم‌های آمريکا در سال گذشته در مورد ترفندهای ايران برای پنهان کردن تردد کشتی‌های خود هشدار داده بودند، می‌گويند رديابی تمام تحرکات حتی يک نفتکش به بزرگی «آدريان دريا ۱» بسيار دشوار است.
حرکت «آدریان دریا ۱» تحت کنترل است، ولی کارشناسان پیشتر هم در مورد ترفندهای ايران برای پنهان کردن تردد کشتی‌های خود هشدار داده بودند
آدريان اکونوماکيس، از مسئولان شرکت «وسلز وليو» که کارش رديابی تردد کشتی‌ها در سطح جهان است، می‌گويد: «اگر کسی بخواهد محل کشتی خود را پنهان کند به سادگی می‌تواند اين کار را انجام دهد.»
اين شرکت‌ها از سيستم شناسايی خودکار استفاده می‌کنند که تا حد زيادی به مخابرات راديویی تکيه دارد و با کمک شبکه ماهواره‌ای که در نقاط مختلف جهان و يا در ارتفاع کمی از سطح درياها مستقر است، کار می‌کند.
آدريان اکونوماکيس می‌گويد اين سيستم قاعدتاً بايد تردد بيش از ۵۰ هزار شناور تجاری را کنترل کند، ولی به هيچ عنوان صد در صد قابل اطمينان نيست.
مورد «گريس ۱»
ابرنفتکش «آدريان دريا ۱» روز ۱۶ اوت از جبل‌الطارق به سمت کالاماتا، بندری در جنوب يونان حرکت کرد.
«نشنال» يک وب‌سايت خبری در امارات متحده عربی گزارش داد که کالاماتا «تأسيسات نفتی برای تخليه محموله اين نفتکش ندارد». همزمان احتمال داده می‌شد که اين نفتکش قصد دارد حدود يک ميليون بشکه از محموله خود را تخليه کند.
دو روز پس از آغاز سفر «آدريان دريا ۱» در دريای مديترانه موقعيت آن در وب‌سايت «وسل فايندر» يک شرکت ديگر رديابی کشتی‌ها، قابل تشخيص بود.
تصویری از نفتکش تغییر نام یافته آدریان دریا
طبق مقررات سازمان دريانوردی بين‌المللی شناورهايی که وزن خالص آنها بالاتر از ۳۰۰ تن است، در آب‌های بين‌المللی بايد تمام مدت دستگاه ترانسپوندر خود را روشن نگاه دارند تا موقعيت، کد شناسه، سرعت، مسير و ساير مشخصات آنها را مخابره کند.
اما اختلال در ارسال اين پيام‌ها به دليل بروز نقص فنی در تجهيزات کشتی‌ها، واقعی و يا تخيلی، و نداشتن پوشش مخابراتی در برخی نقاط ظاهراً عادی است. کشتی‌ها با خاموش کردن يک دکمه می‌توانند «محو» شوند و هيچ نوع جريمه‌ای مگر مشکل بيمه شامل حال آنها نمی‌شود.
نفتکش‌های ايرانی و چينی سال‌ها به خاموش کردن سيستم ترانسپوندر متهم شده‌اند. در ماه‌های قبل از ازسرگيری تحريم‌های آمريکا در نوامبر ۲۰۱۸، شرکت‌های رديابی کشتيرانی بارها هشدار دادند «شناورهای ايرانی برای پنهان کردن فعاليت خود در خليج فارس تلاش زيادی می‌کنند».
در مورد «گريس ۱» پس از بارگيری محموله نفت، حرکت از آب‌های ايران و سپس دور زدن آفريقا قبل از رسيدن به جبل‌الطارق همين سوءظن‌ها مطرح شده بود.
با در نظر گرفتن تجارب مؤسسات رديابی کشتيرانی، ابرنفتکشی نظير «آدريان دريا ۱» می‌تواند به شيوه‌های مختلف دوباره ناپديد شود.
خاموش کردن دستگاه ترانسپوندر
ناخدای کشتی به بهانه‌های گوناگون مثلاً نقص فنی آنتن می‌تواند هر زمانی دستگاه ترانسپوندر را خاموش کند. البته در اين حالت کشتی توسط رادار قابل تشخيص است و در نتيجه کشتی‌های ديگر در منطقه می‌توانند آن را ببينند.
بسياری از کشتی‌ها که در مناطق تحريم‌شده و ممنوعه تردد می‌کنند از اين روش استفاده می‌کنند و کارشناسان می‌گويند هيچ راهی وجود ندارد که بتوان دليل خاموش کردن ترانسپوندر را تشخيص داد.
پنهان کردن مبدأ و مقصد
اين کار می‌تواند توسط هر دو سوی معامله و در حالت توقف و يا حين حرکت انجام شود. انتقال محموله از يک کشتی به کشتی ديگر کار معمولی است ولی اگر هويت يکی از کشتی‌ها پنهان شده باشد، کشف آن ساده نخواهد بود.
کارشناسان می‌گويند اين روش به خصوص برای نفتکش‌ها چون محموله آنها مايع است، کار ساده‌تری است. گفته می‌شود که اين يکی از روش های اصلی ايران برای فروش نفت در دوران تحريم است.
با در نظر گرفتن تجارب مؤسسات رديابی کشتيرانی، آدريان دريا می‌تواند به شيوه‌های مختلف دوباره ناپديد شود
جعل و دستکاری اطلاعات مخابراتی
روش ديگر برای پنهان کردن يک شناور حفظ تماس مخابراتی ولی دستکاری اين اطلاعات در مسير رسيدن به شرکت‌های رديابی کشتيرانی و مراجع مسئول است. کارشناسان می‌گويند نرم‌افزارهايی وجود دارد که هنگام مخابره مشخصات کشتی، مثل موقعيت و يا جهت حرکت، آن را دستکاری کرده و با حدی تغيير در اين مشخصات آن را ارسال می‌کند.
تشخيص اين موارد چندان دشوار نيست، ولی زمان می‌برد و برای مدتی شناور مورد نظر را از کنترل سيستم‌های رديابی خارج می‌کند.
روش‌های دیگر
ابرنفتکش «آدريان دريا ۱» با پرهيز از ورود به بنادر و يا فقط توقف در اسکله‌های ميان دريايی و کشورهای دوست می‌تواند مدت نامحدودی خارج از سيستم شناسايی اتوماتيک بماند و خود را در ترافيک دريايی سنگين مديترانه گم کند.
طبق اطلاعات «وسل فايندر» روز ۲۰ اوت، حدود ۹۰۰ نفتکش و بيش از دو هزار کشتی باری در اين دريا در حال تردد بودند. کارشناسان می‌گويند گاهی اوقات مقامات کشتيرانی کشورها اگر حدس بزنند اطلاعاتی که به ساير کشورها می‌دهند ممکن است برای وجهه خود نامناسب باشد ممکن است تخلف کشتی‌ها را گزارش ندهند.
روش ديگر برای پنهان کردن يک شناور خاموش کردن سيستم ترانسپوندر آن و حرکت پشت سر يک کشتی ديگر است. يکی از مديران شرکت های رديابی کشتيرانی که حاضر نشد نامش در اين گزارش قيد شود گفت يک تصوير ماهواره‌ای در دست دارد که حرکت دو نفتکش ايرانی به همين روش را در خليج فارس نشان می‌دهد.
و بالاخره تغيير نام نيز يکی ديگر از روش‌های پنهانکاری در دريانوردی است. شرکت‌های رديابی کشتيرانی در موارد متعددی دريافته‌اند که يک نفتکش برای مدتی مفقود و سپس با نام ديگری در نزديکی همان نقطه‌ای که مفقود شده بود، ظاهر می‌شود. ولی تشخيص اين مورد چندان دشوار نيست.