باراک اوباما پیش از آغاز آخرین سفر خارجی خود به عنوان رییس‌جمهوری آمریکا، به کنگره آن کشور هشدار داد هر گونه قانونی را که برای تسهیلات مالی صدور هواپیمای مسافربری به ایران مانع ایجاد کند، وتو خواهد کرد.
برخی از اعضای کنگره می‌گویند که جمهوری اسلامی ایران ممکن است از هواپیماهایی که در صدد خرید آن است، استفاده نظامی کند و از این رو می‌خواهند قانونی را برای جلوگیری از فروش این هواپیماها تصویب کنند.
با ریچارد نفیو، مذاکره کننده پیشین آمریکا در زمینه تحریم‌ها درباره این اقدام کنگره و هشدار باراک اوباما گفت‌وگو کرده‌ام.
با توجه به اینکه دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما رو به پایان است، اگر او اکنون لایحه‌ای را درباره تحریم ایران وتو کند، پس از اینکه کاخ سفید را ترک کرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟
این پرسش خوبی است. نحوه عمل قانون اساسی آمریکا یکی از دلایلی است که رییس‌جمهوری می‌تواند این لایحه را وتو کند و سپس این لایحه به کنگره بازگردد.
نظام ما این‌گونه است که رییس‌جمهوری، رییس‌جمهور است تا زمانی که دیگر نباشد. در نتیجه او همه قدرتی که احتیاج دارد را در اختیار دارد که موضوعی را وتو کند. کنگره این حق را دارد که این لایحه را بار دیگر برای تایید به رییس‌جمهوری برگرداند. اما با تغییر کنگره که در ماه ژانویه اتفاق می‌افتد، قانونگذاران باید لایحه تازه‌ای را تهیه کنند و روند متفاوتی آغاز می‌شود.
در نتیجه، از دیدگاه قانونی وتو کردن اتفاق عجیبی نیست اما از منظر سیاسی، به نظرم همه به نوعی انتظار دارند که ترامپ و کنگره جمهوریخواه قوانینی را تهیه کنند که شاید بوئینگ را به صورت مشخص هدف نگیرد اما توافق اتمی را به صورت کلی هدف قرار دهد و به نظرم توافق در سال آینده با چالش‌های متعددی روبرو خواهد شد.
ریچارد نفیو
ریچارد نفیو محقق و مدیر مرکز سیاست‌های انرژی جهانی در دانشگاه کلمبیا و همچنین محقیق در انستیتوی بروکینگز است. او پیشتر معاون هماهنگی سیاست‌های تحریمی در وزارت خارجه آمریکا بوده و به عنوان متخصص ارشد تحریم در مذاکرات گروه پنج به علاوه یک با ایران حضور داشت.
روز دوشنبه هم وزیران امور خارجه اروپا در بیانیه‌ای که درباره ایران منتشر کردند پیرامون مسئله فروش هواپیما تاکید کردند که این موضوع برای اجرای موفقیت‌آمیز برجام با اهمیت است. به نظر شما چنین موضع گیری‌هایی بیرون از آمریکا تا چه حد بر تصمیم‌گیری‌های داخل آمریکا تاثیرگذار است؟
مطمئنا. من امیدوارم که دولت آینده چنین نگرانی‌هایی از سوی متحدان آمریکا در اروپا و همچنین ارزش واقعی توافق را در نظر بگیرد، از آن جمله منفعت امنیتی آن برای آمریکا و اروپا و خاورمیانه است که امیدوارم در نظر گرفته شود.
با وجود این، تقریبا مشخص است که سیاستمداران در حزب جمهوریخواه از همان ابتدا نظر مساعدی به توافق نداشتند و از آن حمایت نکردند و همه تلاش خود را برای برهم زدن آن در کنگره آینده انجام خواهند داد. مطمئن نیستم که آنها نگرانی‌ها را در نظر بگیرند و به نظرم، این سوال هم اکنون برای اروپا مطرح خواهد شد که چه باید کرد. چون اگر آمریکا از موضوع رفع تحریم عقب‌گرد کند، برای ایرباس و شرکت‌های اروپایی مشکل جدی به وجود می‌آید. شرکت‌های هوایی اروپایی از فناوری آمریکا بهره می‌گیرند و این واقعیت صنعت هوایی است. اعمال تحریم در این زمینه از سوی آمریکا، فعالیت آنها را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و کشورها و شرکت‌های اروپایی به این فکر خواهند کرد که چگونه با آمریکا و کنگره روبرو شوند.
توافق اتمی به صورت کلی چطور؟ از هفته گذشته صحبت‌های زیادی مطرح شده که دولت آینده آمریکا چگونه می‌تواند این توافق را تغییر دهد یا از بین ببرد. به نظرتان چالش اصلی چیست و دولت بعدی روی چه موضوعی تمرکز خواهد کرد؟
به نظرم باید از این سوال که رییس‌جمهوری آینده و جمهوریخواهان به آن پاسخ نداده‌اند شروع کنیم، و آن این است که آیا می‌خواهند توافق اتمی را آن‌گونه که هست حفظ کنند یا خیر؟ یا اینکه مطمئن هستند می‌توانند توافق بهتری به دست آورند یا اینکه هر توافقی بهتر از این توافق خواهد بود و برای همین آماده پاره کردن آن هستند؟
این برای رییس‌جمهوری یا کنگره خیلی ساده خواهد بود که به توافق ضربه بزنند؛ این توافق بر مبنای احکام اجرایی رییس‌جمهوری کار می‌کند چون این نگرانی وجود داشت که کنگره یک پیمان بین‌المللی را نپذیرد و آن را تصویب نکند و این اتفاق عجیبی در آمریکا نیست. اما این بدان معناست که قدرت زیادی در این زمینه در اختیار رییس‌جمهوری است و از روز اول می‌تواند همه احکام تعلیق تحریم که صادر شده بود را متوقف کند و تحریم‌ها دوباره اعمال شود
هنوز به این سوال‌ها پاسخ داده نشده و آن هم به نظرم به این دلیل است که نمی‌دانند چگونه با پیامدهای آن روبرو شوند. اینکه در ایران برنامه هسته‌ای چه خواهد شد، اینکه متحدان آمریکا و خاورمیانه چگونه به آن واکنش نشان خواهند داد. این برای رییس‌جمهوری یا کنگره خیلی ساده خواهد بود که به توافق ضربه بزنند؛ این توافق بر مبنای احکام اجرایی رییس‌جمهوری کار می‌کند چون این نگرانی وجود داشت که کنگره یک پیمان بین‌المللی را نپذیرد و آن را تصویب نکند و این اتفاق عجیبی در آمریکا نیست. اما این بدان معناست که قدرت زیادی در این زمینه در اختیار رییس‌جمهوری است و از روز اول می‌تواند همه احکام تعلیق تحریم که صادر شده بود را متوقف کند و تحریم‌ها دوباره اعمال شود و آن وقت نوبت ایران است که به این موضوع چه واکنشی نشان دهد.
رییس‌جمهوری (آمریکا) همچنین می‌تواند اجازه دهد این احکام صادره منقضی شوند، چون باید هر ۱۲۰ یا ۱۸۰ روز این احکام دوباره صادر شوند و همیشه این احتمال هم هست که قوانین تحریمی تازه‌ای تصویب شوند که یا در زمینه هسته‌ای و یا غیر هسته‌ای باشند، در نتیجه اگر رییس‌جمهوری و کنگره بخواهند فرصت‌های فراوانی برای از بین بردن توافق وجود دارد.