تعریف «دوست و دشمن» در دکترین جدید بین‌المللی روسیه

نمایی از کاخ کرملین در مسکو، پایتخت روسیه

مطابق اصول جدید سیاست خارجهٔ روسیه، غرب «تهدید اصلی‌» است و دوستان این کشور در «شرق» قرار دارند.کرملین پیگیر روابط راهبردی با چین و هند و خواهان «همکاری همه‌جانبه و بر پایهٔ اعتماد» با ایران است.

دولت روسیه روز جمعه، ۱۱ فروردین و حدود یک سال پس از آغاز تهاجم گستردهٔ نظامی علیه اوکراین و تنش‌های بی‌سابقه با غرب، از دکترین به‌روزشدهٔ سیاست خارجهٔ خود پرده برداشت.

نسخهٔ پیشین این سند در نوامبر ۲۰۱۶ منتشر شده بود، اما مطابق سند جدید، «تحولات انقلابی که بشریت پشت سر می‌گذارد و شکل‌گیری جهانی منصفانه‌تر و چندقطبی» ایجاب کرده در سیاست‌های بین‌المللی روسیه تغییرات اساسی اعمال شود.

یکی از این تغییرات، تعریف روابط بین‌المللی روسیه با در نظر گرفتن رفتار کشورها است که به کشورهای دوست، غیردوست و بی‌طرف تقسیم‌بندی می‌شوند.

براساس این سند، «تقویت موقعیت روسیه در روابط با کشورهای همسایه، مهم‌ترین رکن ثبات و امنیت، تمامیت ارضی و توسعهٔ اقتصادی و اجتماعی روسیه» خوانده شده است.

این در حالی است که تنها در یک ماده از این سند ۴۳ صفحه‌ای به اوکراین اشاره شده و در آن ادعا شده است که «آمریکا و کشورهای تحت نفوذش اقداماتی که روسیه در قبال اوکراین و در راستای دفاع از منافع حیاتی خود انجام داد را بهانه گرفته‌اند تا سیاست‌های ضدروسی و نوع جدیدی جنگ ترکیبی علیه روسیه آغاز کنند.»

بیشتر در این باره: ژنرال ارشد آمریکایی: همکاری چین، روسیه و ایران در آینده مشکل‌ساز خواهد شد


مطابق دکترین جدید، روابط با چین و هند و کشورهای اوراسیا که «دارای دیدگاه‌های نزدیک به روسیه دربارهٔ اصول مناسبات در جهان نوین و حل مسایل کلیدی در عرصهٔ بین‌المللی» هستند در اولویت قرار دارد. در این راستا روسیه مصمم است «به تقویت اتحاد همه‌جانبه و تعاملات راهبردی با چین» و «گسترش هم‌پیمانی راهبردی با هند» ادامه دهد و «کشورهای اسلامی دوست، شرکای کلیدی روسیه» اعلام شده‌اند.

در این سند دو بار به ایران اشاره شده و آمده که روسیه خواهان «توسعهٔ همکاری همه‌جانبه و برپایهٔ اعتماد با جمهوری اسلامی ایران» است و برای مساعدت به رفع اختلاف‌ها میان ایران و کشورهای عرب خاورمیانه و عادی‌سازی روابط در حوزهٔ خلیج فارس تلاش خواهد کرد.»

در راهبرد جدید سیاست خارجهٔ روسیه «حل‌وفصل تمام مسائل افغانستان و کمک به تبدیل آن به کشوری مستقل، صلح‌آمیز و بی‌طرف» نیز در نظر گرفته شده است.

همچنین گسترش روابط با کشورهای آمریکای لاتین «که تحت فشار آمریکا قرار دارند»، همکاری در تأمین مواد غذایی و انرژی با آفریقا و توسعهٔ حضور در شمالگان از دیگر اولویت‌های روسیه اعلام شده و مسکو توسعهٔ همکاری با سازمان‌های میان‌دولتی همچون بریکس، سازمان همکاری‌های شانگهای، کشورهای مشترک‌المنافع، اتحادیهٔ اقتصادی اوراسیا و پیمان امنیت جمعی را در دستور کار خود دارد.

آمریکا در این سند «منبع تهدیدهای اساسی برای امنیت روسیه» نامیده شده است و از دید روسیه، کشورهای اروپایی نیز «سیاست خصمانه با هدف تضعیف حاکمیت روسیه» را پیگیری می‌کنند.

روسیه در دکترین نوین سیاست خارجهٔ خود مدعی‌ است «توان رقابت کشورهای منطقه‌ای و جدا از جهان غرب تقویت شده...اما این تحول مثبت مورد استقبال کشورهای غربی قرار نگرفته» و این کشورها «در پی تضعیف روسیه که به‌عنوان یکی از کانون‌های کلیدی جهان مدرن مطرح است، هستند».

بخش اعظم دکترین نظامی روسیه به «پایبندی» این کشور به اصول و حقوق و پیمان‌های بین‌المللی اختصاص یافته است. کرملین حتی مدعی ا‌ست که با غرب دشمنی ندارد و علاقمند به «هم‌زیستی مسالمت‌آمیز» است.

در عین حال کل این سند منعکس‌کنندهٔ مناقشه با غرب است که از دید رهبران روسیه، طولانی‌مدت خواهد بود و «روسیه از بین بردن بقایای تسلط آمریکا و سایر کشورهای غیردوست در امور بین‌الملل» را از اهداف کلیدی سیاست خارجهٔ نوین خود عنوان کرده است.