زوال آرارات؛ بغضی در گلوی فوتبال ايران

فوتبالیست های برجسته ارمنی از راست به چپ: وازگن صفریان، کارو حق وردیان، آندرانیک اسکندریان

باشگاه آرارات تهران قدمتی ۶۰ ساله دارد و کارنامه ای درخشان در فوتبال قبل و بعد از انقلاب. اين روزها اما ورزشگاه خاطره انگيز آرارات فقط ميزبان تمرينات تيم های پايه است و گاهی مجالس جشن و کنسرت های موسيقی.

تيم بسکتبال دختران آرارات، تنها تيم ورزشی اين مجموعه است که در سطح اول ايران فعاليت می کند و سه سال متمادی است که حرف اول بسکتبال دختران ايران را می زند.

فوتبال اين باشگاه که نگين ورزش ارامنه ايران بود، تا ليگ دو سقوط کرده و سپس منحل شده. اين تيم پس از پرسپوليس و استقلال، پرطرفدارترين تيم پايتخت بود و ۱۵ هزار تماشاچی داشت.

تيم بسکتبال مردان آرارات هم چون از عهده مخارجش برنيامد، به درخواست خودش راهی دسته پايين تر شد!

اين گزارش ضمن مروری بر تاريخ فوتبال ارامنه ايران و باشگاه آرارات، علل محو شدن اسم آرارات از صفحه فوتبال ايران را بررسی می کند.

تاريخ فوتبال ارامنه ايران

سال ۱۳۰۱ خورشيدی تيم اسپورت ارامنه با بازيکنانی نظير هراند گالوتسيان و آرشاک تشکيل شد. اسپورت ارامنه از متقدم ترين تيم های تاريخ فوتبال ايران است.

سال ۱۳۲۰ در اولين بازی رسمی تاريخ تيم ملی ايران که مقابل افغانستان انجام شد، آرتوش آساتوريان به ميدان رفت.

از نسل اول ملی پوشان فوتبال ايران، ارامنه خوزستانی از مسجد سليمان و آبادان نقشی کليدی داشتند. وازگن هايتان زاده به اتفاق هراند، هراچ و هاراتون پاليان از آن جمله اند.

در اولين تيم ملی که به بازی های آسيايی رفت و مدال نقره ۱۹۵۱ دهلی را کسب کرد، دکتر ژرژ مارکاريان در خط دفاعی و ميانی بازی می کرد.

در دهه ۴۰، کنستانت داويد خانيان، کارو حق ورديان و گارنيک مهرابيان از ستاره های فوتبال ايران بودند. کارو در خط ميانی تا سال ۵۳ برای تيم ملی توپ زد.

گارنيک اما در مربيگری هم خوش درخشيد و در دوران طلايی ماشين سازی تبريز، سرمربی اين تيم در ليگ تخت جمشيد بود.

در دهه ۵۰، آندرانيک اسکندريان از برترين چپ پاهای تاريخ فوتبال ايران و به عبارتی، بهترين آن ها قبل از انقلاب بود که المپيک مونترال، جام ملت های ۱۹۷۸، حضور در تيم منتخب جهان و عضويت در باشگاه کاسموس نيويورک را تجربه کرد.

سال ها بعد، پسرش آلکو نيز بازی در تيم ملی فوتبال آمريکا را تجربه کرد.
وازگن صفريان در دهه ۶۰ درون دروازه پرسپوليس ايستاد. او سال ۵۶ از آرارات به پرسپوليس آمد. سال ۶۰ به آرارات برگشت و جای خودش را به بهروز سلطانی داد.

وازگن تا سال ۷۲ که حدود ۴۰ سال داشت، مثل پيتر شيلتون گلری کرد.

باغديک عادبديان در بازی های آسيايی ۱۹۸۲ دهلی عضو تيم ملی بود و پيش از او، مائيس ميناسيان فاتح جام ملت های آسيا در سال ۱۹۷۶ شد.

جلوه های ماندگار از تاريخ آرارات

*بيست و چهارم اسفند سال ۱۳۴۱، چند سال مانده بود هنوز به تاسيس پرسپوليس. آن روز آراراتی ها جام تهران را با عنوان ششم خاتمه دادند. ليگی که تيم هايش مثل آرارات به تاريخ پيوستند: شاهين، دارايی، شعاع، تهرانجوان و ...

*دوم مهر ۱۳۴۴، آرارات موفق شد تاج را با گل گارنيک مهرابيان شکست دهد.
۱۹ اسفند ۵۳ اما آراراتی ها در اولين بازی شان در تاريخ ليگ تخت جمشيد، با گل علی جباری به تاج باختند.

*سال ۱۳۵۲ آرارات عنوان نايب قهرمانی فوتبال ارامنه جهان را کسب کرد.

۱۸ شهريور ۵۵ باز هم آرارات بر تاج غلبه کرد. زاول عنبرچيان زننده گل ارامنه تهران بود.

*خرداد ۱۳۵۶، در ديدار دوستانه آرارات با پرسپوليس، آرشاوير ملکی ماشين گلزنی آرارات در ۲۹ سالگی برای هميشه از فوتبال خداحافظی کرد. او که متولد اليگودرز است، سال ۵۱ دومين گلزن فوتبال پايتخت شد.

*شهريور ۱۳۶۲، آرارات در فوتبال باشگاه های تهران مقابل بانک ملی به برتری ۵-۰ رسيد.

*سال ۶۴ سقوط به دسته دوم تهران و سپس سرمربيگری حسن حبيبی به جای منصور اميرآصفی. حبيبی آرارات را نوسازی کرد.

*بهمن ماه سال ۱۳۷۰، آرارات عنوان بهترين خط دفاعی جام باشگاه های تهران را نصيب خود کرد.

*بيست و نهم مرداد همان سال، پرسپوليس برای نخستين بار طعم شکست را مقابل آرارات چشيد. ماسيس هاکوپيان تا هفته های متمادی در ورزشگاه آزادی از سوی تماشاگران استقلال تشويق می شد.

*خرداد ۱۳۷۲ در جام نقش جهان اصفهان، آرارات با دو گل ادموند اختر بر استقلال تهران غلبه کرد و فيناليست شد. تير ۷۴ هم در ليگ آزادگان، ادموند بزيک گل برتری آرارات را به استقلال زد.

*چهاردهم مرداد ۱۳۷۳ اما بهترين روز تاريخ فوتبال آرارات است. پيروزی حيرت انگيز ۸-۰ مقابل تيم قدرتمند نساجی قائم شهر. تيمی که امروز، همان معضلاتی را دارد که آرارات با آن دست به گريبان است.

تيم بسکتبال دختران آرارات، تنها تيم ورزشی اين مجموعه است که در سطح اول ايران فعاليت می کند و سه سال متمادی است که حرف اول بسکتبال دختران ايران را می زند.
ديدگاه پيشکسوتان فوتبال ارامنه


آلبرت گريگوريان دبير اجرايی ليگ برتر فوتبال ايران می گويد مهم ترين موضوع، بحث مالی است. فوتبال الان حرفه ای است. ضمناً قوانين باشگاه نمی گذارد بازيکن مسلمان به تيم بيايد اما متقابلاً بازيکنان ارامنه می توانند بروند تيم های ديگر.

سروژ ماتارووسيان هم می گويد من ۴۰ سال با اين باشگاه زندگی کرده ام. مخارج کمرشکن شده، گرچه در پايه فعاليت داريم هنوز.

ادموند بزيک نيز ضمن برشمردن مشکلات مالی باشگاه، می گويد من الان در تيم نونهالان آرارات فعاليت می کنم. بايد نسل طلايی ساليان قبل را احيا کنيم.

مارکار آقاجانيان نيز با حسرت تاکيد می کند که آرارات ديگر تيم ندارد. وگرنه بارها گفته ام حاضرم کمک کنم.

ادموند اختر می گويد باشگاه ما امکانات عالی دارد. اما بودجه ندارد. اگر سالی ۵۰۰ ميليون داشت هرگز منحل نمی شد. اشاره اختر به زمين چمن مصنوعی، استخر، زمين تنيس، سالن سرپوشيده و ساير امکانات جنبی باشگاه آرارات تهران است.

آندرانيک تيموريان نماد امروز ورزش ارامنه در ايران می گويد حاضرم هزينه های يک فصل آرارات را بدهم، اما بعدش چی؟

وازگن صفريان اما ديدگاه ديگری دارد. به باور او مشکل مالی فقط ۲۰ درصد است و ۸۰ درصد بقيه مشکلات آرارات، مديريتی است. ارامنه پولدار کم نداريم اما مديريت فعلی نمی تواند آن ها را ترغيب به سرمايه گذاری کند.

آرا شاه نظريان مدير اجرايی باشگاه آرارات تهران هم به مجله ورزشی تماشاگر گفته است آرارات اصفهان زمين تمرينش را ماهی ۱۲ ميليون تومان به تيم سپاهان اجاره داده. اين يعنی وضعيت کنونی آرارات، خوشبختانه به مرز انحلال نرسيده.

ارامنه در پرسپوليس و استقلال

عليرضا دبير قهرمان المپيک سيدنی و عضو شورای شهر تهران که صاحب امتياز و مدير مسئول مجله ورزشی تماشاگر است، يک شماره از نشريه اش را با عنوان "مرحوم آراراتيان" به بررسی ويژه اين موضوع و محو تدريجی آرارات از ظهنه فوتبال ايران اختصاص داد.

ادوارد هاکوبيان، هنريک سرکيسيان در دهه ۴۰ در پرسپوليس بازی کردند. وازگن صفريان و سپس ادموند بزيک، ارامنه های تاريخ پرسپوليس هستند.

استقلال اما ۲۵ بازيکن ارامنی داشته. پتروس باباجان و آشوت اوديان تاجی های نسل اول بوده اند.

آندرانيک اسکنديان، داويدخانيان و حق ورديان از برترين های تاج بودند. کارو از سال ۴۷ تا ۵۶ هافبک ميانی تاج بود.

آندرانيک تيموريان که نماد ورزش ارامنه در ايران است نيز سابقه بازی در اميد استقلال را دارد. سبو شهبازيان از آخرين بازيکنان ارمنی در استقلال تهران به شمار می رود.

ادموند اختر و ادموند بزيک هر دو از زمين های خاکی رافی در نارمک آغاز کردند. ۱۵ دی ۱۳۷۳ ادموند اختر در دقيقه ۸۷ گل مساوی را به پرسپوليس زد و ضعف مفرط احمد ابهران در اداره بازی، منجر به خشونت و نيمه تمام ماندن داربی شد.

اختر زوج دايی در مقدماتی جام ملت های ۱۹۹۶ بود. او در داربی سال۱۳۷۴ نيز در ابتدای بازی به نيما نکيسا گل زد. بلافاصله پنالتی گرفت تا ورمزيار گل دوم را بزند.

اختر سال ۸۵ به عنوان کاپيتان تيم کاوه در جام حذفی باز هم به پرسپوليس گل زد.

بزيک نيز سه بازی پياپی در آرارات به استقلال گل زد. سال ۷۵ به پرسپوليس با سرمربيگری استانکو آمد. دو ميليون تومان خودش گرفت و ۱۰ ميليون تومان به آرارات رسيد.

در داربی سال ۱۳۷۵طلسم هفت سال ناکامی پرسپوليس را مقابل استقلال شکست و با چرخشی استادانه و شليک سرضرب، دروازه بهزاد غلامپور را باز گرد.

در داربی ۱۳۷۶ که پرسپوليس ۳-۰ برد، باز هم گل اول را زد. بعداً در سپاهان هم خوش درخشيد و به استقلال گل زد. سه گل هم به پرسپوليس زد.

بزيک بعد از بازی در شهرداری بندرعباس، فوتبالش را در آرارات تمام کرد.

ارامنه در تيم ملی ايران

بازيکنان زيادی از ارامنه ايران، حضور در تيم های ملی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان را تجربه کردند يا دست کم مدتی در اردوها يا تمرينات تيم ملی حضور داشتند.

فهرست زير فقط به جمعی از مشهورترين های ارامنه در تيم های ملی ايران اشاره می کند.

دروازه بان ها: وازگن صفريان، رافيک مارگوسی

مدافعان: سامسون پتروسيان، ژرژ مارکاريان، مارکار آقاجانيان، ژورس غازاريان، ورژ سرکيسسيان، باغديک عابديان، آندرانيک اسکندريان، سبو شهبازيان، مارکار نرسسيان، سروژ ابراهيمی.

هافبک ها: مائيس ميناسيان، سرژيک تيموريان، آندرانيک تيموريان، کارو حق ورديان، ويگن زينلی، گارنيک شهبندری، آرشاوير ملکی، ايشخان ست آقايان.

مهاجمان: ادموند بزيک، ادموند اختر، آرتوس آساتوريان، کنستانت داويدخانيان، وازگن مايتان زاده، فرد ملکيان، ورژ بخشی، آلن ميناسيان و ويگن کوائيان.

امروز اما از اين پيشينه پرافتخار، غير از آندارانيک تيموريان که کاپيتان دوم تيم ملی فوتبال ايران است، فقط نام هايی چون آرمن تيخرانيان و آرين آراگلی از ذوب آهن اصفهان و آرمن طهماسبيان از پاس همدان باقی مانده.

گرچه پتانسيل ورزش ارامنه چشمگير است و آن ها استحقاق حضور در سطح اول فوتبال ايران را دارند. حمايت مالی سازمان تربيت بدنی، می تواند ضرورتی ترين بخش از پروسه احيای باشگاه آرارات باشد.